2. Lonen
In dit hoofdstuk wordt informatie gegeven over de lonen in Caribisch Nederland. Het hoofdstuk begint met een overzicht van de hoogte van het wettelijk minimumloon over de tijd heen. Daarna wordt informatie gegeven over de lonen die verdiend worden op de drie eilanden.
2.1 Hoogte wettelijk minimumloon
De hoogte van het wettelijk minimumloon wordt vastgesteld door de minister van SZW. De verhogingen van het wettelijk minimumloon in 2024 zijn de aanleiding geweest voor BZK en SZW voor het opzetten van een monitor van de macro-economische context van Caribisch Nederland. Ook in het verleden hebben echter verhogingen van het wettelijk minimumloon plaatsgevonden. In onderstaande figuur staat de ontwikkeling van de hoogte van het wettelijk minimumloon (in dollars per maand bij een 40-urige werkweek) beschreven voor de drie eilanden.6)
Tijd | Bonaire ($ per maand bij 40-urige werkweek) | Sint Eustatius ($ per maand bij 40-urige werkweek) | Saba ($ per maand bij 40-urige werkweek) |
---|---|---|---|
2010-10 | 699 | 575 | 607 |
2011 | 728 | 728 | 728 |
2012 | 771 | 809 | 777 |
2013 | 789 | 848 | 799 |
2014 | 803 | 861 | 860 |
2015 | 815 | 891 | 882 |
2016 | 815 | 922 | 931 |
2017 | 820 | 1005 | 985 |
2018 | 825 | 1056 | 985 |
2019 | 894 | 1120 | 1076 |
2020 | 950 | 1149 | 1134 |
2021 | 950 | 1149 | 1134 |
2022 | 1045 | 1265 | 1246 |
2023 | 1236 | 1446 | 1433 |
2024-01 | 1570 | 1555 | 1654 |
2024-07 | 1751 | 1751 | 1751 |
* Voorlopige cijfers |
Het is duidelijk dat vooral de laatste jaren substantiële verhogingen van het wettelijk minimumloon doorgevoerd zijn. Het wettelijk minimumloon op Bonaire is lange tijd lager geweest dan het wettelijk minimumloon op Sint Eustatius en Saba. Vanaf juli 2024 is het wettelijk minimumloon op alle drie de eilanden gelijk: 1 751 dollar per maand.
Een verhoging die in beginsel ieder jaar plaatsvindt, is de inflatiecorrectie. Dit betekent dat wanneer de prijzen stijgen (zie ook hoofdstuk 4) het wettelijk minimumloon meegroeit. Dit vanuit de gedachte dat anders met hetzelfde loon minder gekocht kan worden (dit wordt ook wel koopkrachtontwikkeling genoemd, zie hoofdstuk 5). Naast deze inflatiecorrectie kan de minister van SZW, in het geval van bijzondere omstandigheden, het wettelijk minimumloon nog verder verhogen. Deze verhoging kan bijvoorbeeld worden doorgevoerd vanuit de gedachte dat werk (meer) moet lonen of vanuit de wens om inkomens en hiermee de bestaanszekerheid van personen toe te laten nemen. Dit worden beleidsmatige verhogingen van het wettelijk minimumloon genoemd. In onderstaande tabel staat per eiland weergegeven in welke mate er door de jaren heen sprake was inflatiecorrecties en van beleidsmatige verhogingen.
Bonaire | Bonaire | Sint Eustatius | Sint Eustatius | Saba | Saba | |
---|---|---|---|---|---|---|
Inflatiecorrectie | Beleidsmatige verhoging | Inflatiecorrectie | Beleidsmatige verhoging | Inflatiecorrectie | Beleidsmatige verhoging | |
2011 | - | 4,2 | - | 26,5 | - | 20 |
2012 | 5,9 | - | 11,2 | - | 6,6 | - |
2013 | 2,3 | - | 4,6 | - | 3 | - |
2014 | 1,8 | - | 1,7 | - | 1,4 | 6,1 |
2015 | 1,5 | - | 3,4 | - | 2,6 | - |
2016 | -0,9 | 0,9 | -0,5 | 4 | -0,9 | 6,5 |
2017 | 0,6 | - | -1 | 10 | 0,2 | 5,4 |
2018 | 0,6 | - | 2,1 | 2,9 | -1,3 | 1,3 |
2019 | 3,5 | 5 | 1,1 | 5 | 4,4 | 5 |
2020 | 1,2 | 5 | 0,7 | 2 | 0,3 | 5 |
2021 | -4,8 | 4,8 | -3,3 | 3,3 | -1,6 | 1,6 |
2022 | 4,3 | 5,7 | 2,4 | 7,6 | 3,2 | 6,8 |
2023 | 12,2 | 6 | 9 | 5,3 | 9,7 | 5,3 |
2024-01 | 1,9 | 25,2 | -1,1 | 7,6 | 2,8 | 12,6 |
2024-07 | - | 11,4 | - | 12,6 | - | 5,9 |
In bovenstaande tabel wordt duidelijk dat aan het begin van de nieuwe staatskundige structuur beleidsmatige verhogingen van het wettelijk minimumloon plaatsgevonden hebben, maar dat in de eerstvolgende jaren erna dergelijke verhogingen niet of nauwelijks doorgevoerd zijn. De beleidsmatige verhogingen die doorgevoerd zijn in 2024 zijn substantieel. Vooral op Bonaire is het wettelijk minimumloon in 2024 substantieel verhoogd als gevolg van een beleidsmatige verhoging (deze was meer dan 25 procent in januari). In 2023 was het wettelijk minimumloon op Bonaire 1 236 dollar per maand. Begin 2024 is dit met meer dan 300 dollar verhoogd naar 1 570 dollar per maand en in juli nog verder verhoogd naar 1 751 dollar per maand.7)
Met de verhogingen van het wettelijk minimumloon wordt getracht het besteedbaar inkomen van werkenden in Caribisch Nederland te verhogen. De mate waarin dat effect heeft, is afhankelijk van de hoogte van de belastingvrije som. Dit is het gedeelte van het inkomen dat niet belast wordt. Indien de belastingvrije som gelijk blijft, gaat een deel van de stijging van de inkomens als gevolg van de verhoging van het wettelijk minimumloon naar de Belastingdienst. De Commissie heeft daarom geadviseerd om een directe koppeling te maken tussen het wettelijk minimumloon en de hoogte van de belastingvrije som. Vanuit de Tweede Kamer is een amendement8) en een motie9) op het Belastingplan BES eilanden 2024 ingediend om de belastingvrije som mee te laten groeien met de minimumloonsverhoging in 2024. Het kabinet heeft in het Belastingplan BES-eilanden 2025 een structurele koppeling tussen de belastingvrije som en de hoogte van het wettelijk minimumloon voorgesteld.10) In november 2024 is een amendement ingediend en aangenomen dat de elementen die samenhangen met de koppeling tussen het wettelijk minimumloon en de belastingvrije som voor de duur van minimaal een jaar uit het Belastingplan BES-eilanden 2025 heeft gehaald. De koppeling tussen het wettelijk minimumloon en de hoogte van de belastingvrije som wordt dus uitgesteld.11)
2.2. Hoogte verdiende lonen
In de vorige paragraaf is beschreven wat het wettelijk minimumloon is. Veel personen hebben echter een hoger uurloon dan het wettelijk minimum. In de komende paragrafen wordt meer informatie gegeven over de lonen die verdiend worden in Caribisch Nederland. Werkgevers in Caribisch Nederland zijn verplicht om loongegevens van werknemers aan de Belastingdienst door te geven. Het CBS ontvangt deze gegevens van de Belastingdienst Caribisch Nederland voor het doen van onderzoek. Het gaat om informatie op baanniveau over loon, loontijdvak en persoons- en bedrijfsgegevens.
In de volgende figuur is de ontwikkeling van het gemiddelde jaarloon weergegeven dat verdiend wordt op de drie eilanden.12) Het CBS publiceert periodiek informatie over banen en lonen op StatLine, de databank van het CBS. Op StatLine staat informatie over Caribisch Nederland voor een groot aantal thema’s. Denk hierbij aan informatie over arbeid, bevolking, gezondheid, inkomens, economie, onderwijs en veiligheid. Deze informatie op StatLine is voor iedereen (gratis) te raadplegen via internet. De gegevens die gebruikt zijn voor onderstaande figuur zijn ook te raadplegen via StatLine - Caribisch Nederland; banen en lonen, economische activiteit (SBI 2008) (cbs.nl).
Bonaire ($) | Sint Eustatius ($) | Saba ($) | |
---|---|---|---|
2011 | 20850 | 29600 | 26590 |
2012 | 22150 | 32890 | 27050 |
2013 | 22600 | 32760 | 26870 |
2014 | 23480 | 34310 | 27240 |
2015 | 23640 | 36270 | 28380 |
2016 | 23610 | 35940 | 28510 |
2017 | 24250 | 38070 | 28320 |
2018 | 24230 | 33860 | 29020 |
2019 | 25030 | 36320 | 30350 |
2020 | 25400 | 33680 | 31280 |
2021 | 25640 | 35010 | 32210 |
2022* | 27030 | 35320 | 35490 |
* Voorlopige cijfers. |
Zoals in bovenstaande figuur te zien is, is er over het algemeen sprake van een stijging van de verdiende lonen. Er zijn meerdere redenen waarom lonen kunnen stijgen. Op individueel niveau kan dit bijvoorbeeld omdat personen meer uren zijn gaan werken of omdat zij promotie gemaakt hebben. Op macroniveau wordt de loonontwikkeling onder andere beïnvloed door de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld omdat er sprake is van krapte op de arbeidsmarkt waardoor er veel vraag is naar arbeid en werkgevers bereid zijn meer te betalen. Ook is bekend dat (verwachte) inflatie invloed kan hebben op loonstijgingen. Zoals te zien is in bovenstaande figuur is er in het algemeen sprake van een stijging van het gemiddeld verdiende loon in Caribisch Nederland. Dit is vooral voor Bonaire en Saba het geval. Voor Sint Eustatius is een schommeling te zien wat betreft het gemiddeld verdiende loon. Dit komt omdat er op Sint Eustatius een aantal bedrijven zijn die een grote impact hebben op de economie. Deze bedrijven zijn in sterke mate afhankelijk van regionale ontwikkelingen in de oliesector (zie hoofdstuk 6 voor meer informatie over de omvang van de economieën van de BES-eilanden).13)
In bovenstaande figuur is het gemiddelde loon weergegeven. Aan de hand van dit gemiddelde kan niets gezegd worden over de spreiding in de lonen die verdiend worden. Verdient bijvoorbeeld iedereen min of meer het gemiddelde loon of zijn er veel banen waarin juist meer of minder verdiend wordt? En met hoeveel banen wordt op of rond het minimumloon verdiend? In onderstaande figuur wordt het verdiende loon in categorieën weergegeven zodat meer inzicht verkregen kan worden in welke lonen verdiend worden. Meer specifiek staat in onderstaande figuur met hoeveel procent van de banen 14) een bepaald bruto maandloon 15) verdiend wordt uitgesplitst per eiland. Dit wordt weergegeven voor 2022. Dit zijn op dit moment de meest recente cijfers die beschikbaar zijn over lonen. De gegevens die gebruikt zijn voor deze figuur zijn ook te raadplegen via StatLine - Caribisch Nederland; banen en lonen, economische activiteit (SBI 2008) (cbs.nl). Voor Bonaire heeft het CBS informatie van meer dan 12 duizend banen, voor Sint Eustatius van afgerond 1,5 duizend banen en voor Saba van iets minder dan 900 banen.16)
minder dan 500 dollar (%) | 500 tot 1 000 dollar (%) | 1 000 tot 1 500 dollar (%) | 1 500 tot 2 000 dollar (%) | 2 000 tot 2 500 dollar (%) | 2 500 tot 3 000 dollar (%) | 3 000 tot 3 500 dollar (%) | 3 500 tot 4 000 dollar (%) | 4 000 tot 4 500 dollar (%) | 4 500 tot 5 000 dollar (%) | 5 000 tot 10 000 dollar (%) | 10 000 dollar of meer (%) | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bonaire | 8,9 | 9,5 | 21,7 | 16,8 | 11,1 | 7,6 | 6,3 | 4,9 | 3,5 | 2,6 | 6,4 | 0,6 |
Sint-Eustatius | 6,6 | 7,9 | 13,2 | 13,8 | 11,2 | 7,9 | 7,2 | 5,9 | 5,3 | 4,6 | 15,1 | 1,3 |
Saba | 8 | 5,7 | 12,6 | 9,2 | 14,9 | 10,3 | 9,2 | 6,9 | 4,6 | 3,4 | 14,9 | |
* Voorlopige cijfers. |
Interessant aan bovenstaande figuur is de piek voor Bonaire wat betreft banen met een maandloon tussen de 1 000 en 1 500 dollar. Het wettelijk minimumloon van 2022 valt in deze categorie (1 045 dollar). Voor meer dan één op de vijf banen op Bonaire (21,7 procent) geldt dat een maandloon in deze categorie verdiend wordt. Ook voor Sint Eustatius en Saba is een piek waar te nemen rondom deze looncategorie, maar die is wel minder groot dan voor Bonaire. Voor Sint Eustatius en Saba valt op dat er relatief veel banen zijn in een hoge looncategorie: banen met een maandloon van 5 tot 10 duizend dollar (afgerond 15 procent voor beide eilanden). Voor Saba is er ook een relatief grote piek bij banen met een loon tussen de 2 en 2,5 duizend dollar (ook 15 procent van de banen).
Om de leesbaarheid van het voorliggende rapport te vergroten is besloten om niet alle informatie weer te geven. Daarom worden alleen voor 2022 de verdiende lonen per looncategorie en per eiland weergeven. Om alle overige jaren (vanaf 2011) te raadplegen, kan gebruik worden gemaakt van de eerder genoemde StatLine-tabel. Daar wordt duidelijk dat ook in eerdere jaren voor Bonaire er een piek is in de looncategorieën rondom het wettelijk minimumloon.
Op StatLine staan de lonen in verschillende categorieën weergegeven. Deze categorieën zijn vrij ruim (bijvoorbeeld 1 000 tot 1 500 dollar). Het is voor de monitor macro-economische context van Caribisch Nederland interessant om de verdiende lonen in nog meer detail te bestuderen. Dit omdat dan nog beter inzichtelijk gemaakt kan worden in welke mate er met banen vaak rond het minimumloon verdiend wordt. Verder is dit ook relevant vanwege zogenaamde spillover-effecten. Dit houdt in dat door een verhoging van het wettelijk minimumloon ook de aangrenzende lonen stijgen. Werkgevers doen dit om werknemers net boven het minimumloon ook tevreden te houden en hun productiviteit niet te laten dalen. Dit zou natuurlijk impact hebben op de totale loonkosten van werkgevers en hiermee ook op mogelijke prijsstijgingen. Door de verdeling van de lonen in meer detail weer te geven, kan in toekomstige updates van de monitor ook inzicht verkregen worden in dergelijke bewegingen. Daarom heeft het CBS voor het huidige onderzoek aanvullende analyses uitgevoerd. In onderstaande figuur staat wederom het percentage banen met een bepaald maandloon, maar in deze analyse zijn meer gedetailleerde inkomenscategorieën gebruikt.
Minder dan 400 dollar (%) | 400 tot 600 dollar (%) | 600 tot 800 dollar (%) | 800 tot 1 000 dollar (%) | 1 000 tot 1 200 dollar (%) | 1 200 tot 1 400 dollar (%) | 1 400 tot 1 600 dollar (%) | 1 600 tot 1 800 dollar (%) | 1 800 tot 2 000 dollar (%) | 2 000 tot 2 500 dollar (%) | 2 500 tot 3 000 dollar (%) | 3 000 tot 4 000 dollar (%) | 4 000 tot 5 000 dollar (%) | Meer dan 5 000 dollar (%) | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bonaire | 7,4 | 3,4 | 3,7 | 4 | 8,1 | 10,1 | 7,1 | 7,6 | 5,6 | 11,1 | 7,6 | 11,2 | 6,3 | 7 |
Sint Eustatius | 5,2 | 2,6 | 3,3 | 3,3 | 3,3 | 7,8 | 5,2 | 5,9 | 5,2 | 11,1 | 7,8 | 13,1 | 9,8 | 16,3 |
Saba | 7 | 2,3 | 1,2 | 3,5 | 3,5 | 7 | 3,5 | 2,3 | 4,7 | 15,1 | 10,5 | 15,1 | 8,1 | 16,3 |
* Voorlopige cijfers. |
Voor Saba en Sint Eustatius is er een duidelijke piek waar te nemen voor de categorie waarin het wettelijk minimumloon valt. Zoals hierboven beschreven was het wettelijk minimumloon in 2022 op Sint Eustatius 1 265 dollar per maand en op Saba 1 246 dollar per maand. Met tussen de zeven en acht procent van de banen op deze eilanden wordt een loon verdiend tussen de 1 200 en 1 400 dollar per maand. De piek voor banen met dit loon is voor deze twee eilanden echter kleiner dan de piek voor hogere lonen.
Voor Bonaire is het mogelijk om de lonen in nog meer detail te bestuderen. Voor Sint Eustatius en Saba is dit vanwege de geringe aantallen niet mogelijk. In onderstaande grafiek wordt in meer detail gekeken naar de banen waarmee op Bonaire een loon tussen de 1 000 en 1 500 dollar per maand verdiend wordt. Dit wordt gedaan in categorieën van 50 dollar.
Bruto maandloon in dollars | Percentage banen (%) |
---|---|
1 000 tot 1 050 dollar | 9,8 |
1 050 tot 1 100 dollar | 7,6 |
1 100 tot 1 150 dollar | 7,2 |
1 150 tot 1 200 dollar | 12,5 |
1 200 tot 1 250 dollar | 13,6 |
1 250 tot 1 300 dollar | 12,9 |
1 300 tot 1 350 dollar | 11,7 |
1 350 tot 1 400 dollar | 8,3 |
1 400 tot 1 450 dollar | 9,1 |
1 450 tot 1 500 dollar | 7,2 |
* Voorlopige cijfers. |
Zoals eerder aangegeven was in 2022 het wettelijk minimumloon op Bonaire 1 045 dollar per maand. Met afgerond ongeveer 10 procent van de banen in de categorie tussen 1 000 en 1500 op Bonaire wordt een loon verdiend waar dit minimumloon in valt (hiermee wordt tussen de 1 000 en 1 050 dollar per maand verdiend). De meeste lonen liggen echter hoger. Indien gekeken wordt naar met hoeveel procent van de banen op Bonaire een maandloon verdiend wordt tussen de 1 000 en 1 050 dollar ten opzichte van het totaal aantal banen op Bonaire is dit met iets meer dan 1,5 procent van de banen. Het aandeel banen met een loon op het wettelijk minimumloon lijkt dus relatief beperkt. 17) Wel zijn er relatief veel banen met een loon waarin iets meer dan het wettelijk minimumloon verdiend wordt. De verhoging van het wettelijk minimumloon kan vanwege de eerder genoemde spillover-effecten ook deze lonen beïnvloeden.
2.3. Lonen per bedrijfstak
In deze paragraaf wordt meer inzicht gegeven in de verdiende lonen op de BES-eilanden. Meer specifiek wordt naar bedrijfstak gekeken. Om eventuele gevolgen die gepaard gaan met de genomen maatregelen te kunnen begrijpen en kaderen, is het namelijk ook goed om meer inzicht te hebben in de samenstelling van de economie van de drie eilanden. Om dit te kunnen doen heeft het CBS de gegevens van de Belastingdienst gekoppeld met bedrijfsgegevens die bij de Kamer van Koophandel (KvK) aanwezig zijn. Het CBS hanteert voor de indeling van bedrijven naar hoofdactiviteit (ook wel bedrijfstak of branches genoemd) de zogenoemde Standaard Bedrijfsindeling.18)
Voordat inzicht wordt gegeven in de verdiende lonen per bedrijfstak, wordt in de volgende figuur getoond hoe groot de bedrijfstakken zijn op de BES-eilanden. Meer specifiek toont Figuur 2.3.1 hoeveel procent van het totaal aantal banen op een eiland in een bepaalde bedrijfstak valt (in 2022).
Bonaire (%) | Sint-Eustatius (%) | Saba (%) | |
---|---|---|---|
Bouwnijverheid | 8,5 | 10 | 8 |
Cultuur, recreatie, overige diensten | 7,1 | 6 | 5,7 |
Energie, water, afvalbeheer | 2,4 | ||
Financiële dienstverlening | 1,9 | ||
Gezondheids- en welzijnszorg | 12,6 | 12,7 | 13,6 |
Handel | 11,5 | 8 | 8 |
Horeca | 14 | 4,7 | 5,7 |
Industrie | 2,2 | ||
Landbouw, bosbouw en visserij | 0,2 | ||
Onderwijs | 5,3 | 7,3 | 18,2 |
Openbaar bestuur en overheidsdiensten | 12,2 | 17,3 | 30,7 |
Verhuur en handel van onroerend goed | 3,3 | 4,7 | |
Vervoer, informatie en communicatie | 4,6 | 11,3 | 3,4 |
Zakelijke dienstverlening | 13,9 | 13,3 | 1,1 |
* Voorlopige cijfers. |
Op Bonaire zijn relatief de meeste banen in de horeca en in de zakelijke dienstverlening (hieronder vallen ook de reisbranche en schoonmaakbedrijven): beide afgerond 14 procent van de banen. Ook in de bedrijfstak handel zijn er relatief veel banen op Bonaire: afgerond 12 procent van de banen. Hieronder vallen ook banen in de detailhandel (denk hierbij aan winkels en de markt). Deze bedrijfstakken vallen dus (deels) samen met het toerisme op Bonaire. Verder zijn er op Bonaire ook relatief veel banen in de gezondheids- en welzijnszorg en in de bedrijfstak openbaar bestuur en overheidsdiensten: beide afgerond 12 procent. In de laatste bedrijfstak zitten ook de meeste banen op Sint Eustatius (afgerond 17 procent) en op Saba (meer dan 30 procent). Vooral op Saba is er dus sprake van een sterke concentratie van de banen in deze bedrijfstak. Er zijn op Saba ook relatief veel banen in het onderwijs (afgerond 18 procent). Dit heeft te maken met de medische universiteit die op Saba is gevestigd: de Saba University School of Medicine. Als gekeken wordt naar alle banen in de (semi-)publieke sector samen (Gezondheids- en welzijnszorg, Onderwijs en Openbaar bestuur en overheidsdiensten) dan vallen op Saba meer dan 6 op de 10 banen in deze sector (62,5 procent). Dit is beduidend meer dan op Bonaire en Sint Eustatius (respectievelijk 30,1 en 37,3 procent).
In onderstaande grafiek staat, per eiland, weergegeven wat het gemiddelde jaarloon in de verschillende bedrijfstakken was in 2022.
Bonaire ($) | Sint Eustatius ($) | Saba ($) | |
---|---|---|---|
Bouwnijverheid | 21380 | 31100 | 29110 |
Cultuur, recreatie, overige diensten | 23140 | 23790 | 21580 |
Energie, water, afvalbeheer | 42560 | ||
Financiële dienstverlening | 45000 | ||
Gezondheids- en welzijnszorg | 33190 | 31850 | 38270 |
Handel | 20440 | 24340 | 21250 |
Horeca | 19160 | 16870 | 17250 |
Industrie | 20290 | ||
Landbouw, bosbouw en visserij | 21410 | ||
Onderwijs | 40700 | 47080 | 50910 |
Openbaar bestuur en overheidsdiensten | 41250 | 43280 | 38900 |
Verhuur en handel van onroerend goed | 24020 | 26870 | |
Vervoer, informatie en communicatie | 26440 | 58510 | 29730 |
Zakelijke dienstverlening | 18770 | 26810 | 20180 |
* Voorlopige cijfers. |
Zoals in bovenstaande figuur te zien is, zijn voor Bonaire de lonen het laagst in de omvangrijke bedrijfstakken horeca en zakelijke dienstverlening (minder dan 20 duizend dollar per jaar).19) Voor Sint Eustatius en Saba geldt dat de lonen het hoogst zijn in de omvangrijke bedrijfstakken openbaar bestuur en overheidsdiensten, onderwijs en de gezondheids- en welzijnszorg.
Hieronder wordt weergegeven met hoeveel procent van de banen in een bepaalde bedrijfstak een loon verdiend wordt tussen de 1 000 en 1 500 dollar per maand (de categorie waarin het wettelijk minimumloon viel in 2022). Dit wordt voor Bonaire (Figuur 2.3.3) apart gedaan aangezien voor dit eiland van meerdere bedrijfstakken de resultaten weergegeven konden worden (omdat er voldoende banen in deze categorie vallen). In Figuur 2.3.4 staan de resultaten voor de bedrijfstakken die voor Sint Eustatius en Saba weergegeven konden worden.
Sector | Banen met maandloon 1 000 - 1 500 dollar (%) |
---|---|
Alle economische activiteiten | 21,7 |
Openbaar bestuur en overheidsdiensten | 4,0 |
Onderwijs | 6,3 |
Financiële dienstverlening | 8,7 |
Gezondheids- en welzijnszorg | 15,0 |
Vervoer, informatie en communicatie | 16,1 |
Verhuur en handel van onroerend goed | 25,0 |
Horeca | 26,5 |
Zakelijke dienstverlening | 26,6 |
Cultuur, recreatie, overige diensten | 27,9 |
Bouwnijverheid | 30,8 |
Handel | 35,7 |
Industrie | 37,0 |
* Voorlopige cijfers. |
Sint Eustatius (%) | Saba (%) | |
---|---|---|
Alle economische activiteiten | 13,3 | 12,5 |
Bouwnijverheid | 6,7 | 14,3 |
Cultuur, recreatie, overige diensten | 22,2 | 20 |
Handel | 33,3 | 28,6 |
Horeca | 42,9 | 40 |
* Voorlopige cijfers. |
Op Bonaire wordt met meer dan een kwart van alle banen in de bedrijfstakken ‘Verhuur en handel van onroerend goed’, ‘Horeca’, ‘Zakelijke dienstverlening’, ‘Cultuur, recreatie, overige diensten’ en ‘Bouwnijverheid’ een loon verdiend in de categorie 1 000 tot 1 500 dollar per maand. Bij de bedrijfstakken Handel en Industrie is dit bij meer dan een derde van de banen. Op Sint Eustatius en Saba vallen vooral in de bedrijfstakken ‘Horeca’ en ‘Handel’ relatief veel banen in deze looncategorie.
2.4. Lonen en demografische kenmerken
Bij het onderzoek naar eventuele maatschappelijke gevolgen van de genomen maatregelen is het ook nuttig om te kijken hoe demografische kenmerken en lonen met elkaar samenhangen. Met andere woorden, welke groepen in de maatschappij (bijvoorbeeld naar geslacht, leeftijd of huishoudenskenmerken) verdienen relatief veel en welke groepen hebben een relatief laag loon?
Op StatLine, StatLine - Caribisch Nederland; banen en lonen, geslacht, leeftijd (cbs.nl), staat weergegeven hoe geslacht en leeftijd samenhangen met verdiende lonen. Om deze tabel samen te kunnen stellen heeft het CBS de gegevens van de Belastingdienst gekoppeld aan de persoonsgegevens vanuit de bevolkingsadministratie (PIVA: Persoonsinformatievoorziening Nederlandse Antillen en Aruba 20)).
In Figuur 2.4.1 wordt per eiland weergegeven bij hoeveel procent van de banen de werknemer een man is en bij hoeveel procent van de banen de werknemer een vrouw is.
Mannen (%) | Vrouwen (%) | |
---|---|---|
Bonaire | 49,4 | 50,5 |
Sint Eustatius | 49,3 | 51,3 |
Saba | 48,9 | 51,1 |
* Voorlopige cijfers. |
Uit bovenstaande figuur wordt duidelijk dat indien naar het geslacht van werknemers gekeken wordt er ongeveer evenveel banen een mannelijke werknemer hebben als een vrouwelijke werknemer. Anders geformuleerd: het is in Caribisch Nederland niet zo dat mannen sterk oververtegenwoordigd zijn indien naar banen gekeken wordt.
In de volgende figuren wordt meer informatie gegeven over lonen en de samenhang met geslacht. In Figuur 2.4.2 wordt per eiland het gemiddelde jaarloon voor mannen en vrouwen weergegeven en in Figuur 2.4.3 wordt gekeken hoeveel procent van de banen waarin een maandloon tussen de 1 000 en 1 500 dollar verdiend wordt (dit is dus de categorie waar het wettelijk minimumloon in valt, zie paragraaf 2.1) een mannelijke of vrouwelijke werknemer heeft.
Mannen ($) | Vrouwen ($) | |
---|---|---|
Bonaire | 27530 | 26530 |
Sint-Eustatius | 38980 | 31770 |
Saba | 36190 | 34820 |
* Voorlopige cijfers. |
Mannen (%) | Vrouwen (%) | |
---|---|---|
Bonaire | 48,9 | 51,5 |
Sint Eustatius | 40 | 60 |
Saba | 54,5 | 45,5 |
* Voorlopige cijfers. |
Het gemiddelde jaarloon van mannelijke werknemers ligt hoger dan bij vrouwelijke werknemers. De verschillen zijn echter, zeker voor Bonaire en Saba, relatief klein (minder dan 5 procent).21) Ook is er een lichte oververtegenwoordiging te zien van vrouwen in banen met een maandloon tussen de 1000 en 1500 dollar. De verschillen in loon tussen mannen en vrouwen zijn op Sint Eustatius groter. Dit geldt zowel voor het gemiddelde jaarloon als voor de specifieke looncategorie met het wettelijk minimumloon.
In de eerder genoemde StatLine-Tabel staat ook informatie over de samenhang tussen leeftijd en lonen. Deze informatie wordt in dit rapport met behulp van twee figuren weergegeven. In Figuur 2.4.4 staat weergegeven hoeveel procent van de banen een werknemer van een bepaalde leeftijd heeft. Uiteraard uitgesplitst per eiland. In Figuur 2.4.5 staat het gemiddelde jaarloon voor de verschillende leeftijdscategorieën weergegeven. Er wordt voor leeftijd geen uitsplitsing gemaakt naar de verdeling binnen de categorie waarin het minimumloon valt. Dit omdat de aantallen voor Sint Eustatius en Saba te klein zijn.
15 tot 25 jaar (%) | 25 tot 35 jaar (%) | 35 tot 45 jaar (%) | 45 tot 55 jaar (%) | 55 tot 65 jaar (%) | 65 tot 75 jaar (%) | 75 jaar of ouder (%) | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Bonaire | 11,7 | 23,2 | 22 | 19,8 | 17,7 | 3 | 0,8 |
Sint Eustatius | 6,7 | 19,3 | 24,7 | 23,3 | 21,3 | 4,7 | |
Saba | 5,7 | 22,7 | 21,6 | 23,9 | 17 | 5,7 | 1,1 |
* Voorlopige cijfers. |
15 tot 25 jaar ($) | 25 tot 35 jaar ($) | 35 tot 45 jaar ($) | 45 tot 55 jaar ($) | 55 tot 65 jaar ($) | 65 tot 75 jaar ($) | 75 jaar of ouder ($) | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Bonaire | 14210 | 25070 | 29560 | 31730 | 30790 | 20840 | 13220 |
Sint Eustatius | 16440 | 29860 | 35060 | 41810 | 39670 | 38320 | |
Saba | 15650 | 32000 | 38980 | 40450 | 38280 | 34830 | 14380 |
* Voorlopige cijfers. |
Wat betreft leeftijd is te zien dat er op Bonaire relatief meer jongere werknemers zijn dan op Sint Eustatius en Saba. Verder toont bovenstaande figuur dat de verdiende lonen toenemen met leeftijd om vervolgens richting pensioen weer af te nemen.22)
De relatie tussen lonen enerzijds en de demografische kenmerken geslacht en leeftijd anderzijds wordt door het CBS periodiek gepubliceerd op StatLine. Speciaal voor het huidige onderzoek is ook de relatie tussen lonen en huishoudsamenstelling in kaart gebracht. De Commissie sociaal minimum Caribisch Nederland heeft in het eerder genoemde rapport benadrukt dat vooral (alleenstaande) huishoudens met kinderen geld tekortkomen. Daarom heeft het CBS op verzoek van BZK en SZW aanvullende analyses uitgevoerd om de samenhang tussen lonen en huishoudsamenstelling in kaart te kunnen brengen.
Eenouderhuishouden ($) | Eenpersoonshuishouden ($) | Paar met kinderen ($) | Paar zonder kinderen ($) | Overige huishoudens ($) | |
---|---|---|---|---|---|
Bonaire | 1980 | 2180 | 2100 | 2410 | 2250 |
Sint Eustatius | 2700 | 2910 | 3170 | 3130 | 2480 |
Saba | 2540 | 3300 | 2820 | 2760 | 3120 |
* Voorlopige cijfers. |
Op Bonaire zijn de lonen gemiddeld het hoogst voor paren zonder kinderen. Ook op Sint Eustatius zijn de lonen gemiddeld relatief hoog voor paren (al dan niet met kinderen). Op Saba zijn de verdiende lonen gemiddeld genomen relatief hoog voor eenpersoonshuishoudens. Op alle drie de eilanden is het gemiddelde maandloon relatief laag voor eenouderhuishoudens.
2.5. Conclusie en kanttekeningen
In dit hoofdstuk is inzicht gegeven in de lonen die verdiend worden in Caribisch Nederland. Zeker op Bonaire is er een piek in de categorie rondom het wettelijk minimumloon. Hier dient echter een belangrijke kanttekening bij geplaatst te worden. Het CBS weet niet hoeveel uur er voor een bepaald loon gewerkt is. Het is dus mogelijk dat het loon verdiend is met een voltijdsbaan (en dan dus inderdaad het minimumloon is), maar het is ook mogelijk dat dit loon verdiend wordt met een deeltijdsbaan. In dat geval zou de betreffende persoon dus een loon hebben boven het wettelijk minimumloon (ondanks dat het verdiende maandloon rondom het minimumloon is). Kortom, een belangrijke hiaat is dat het CBS niet over arbeidsduur beschikt in de registraties (zie ook hoofdstuk 9). Daarom kan het CBS op dit moment niet berekenen hoeveel personen het wettelijk minimumloon verdienen in Caribisch Nederland.
Er zijn een aantal manieren waarop toch informatie verkregen kan worden over de arbeidsduur in Caribisch Nederland. Door middel van het Arbeidskrachtenonderzoek (AKO) bevraagt het CBS periodiek de inwoners van Caribisch Nederland over hun arbeidsmarktsituatie. Uit dit onderzoek, voor het laatst uitgevoerd in 2022, komt naar voren dat de meeste personen aangeven voltijd te werken (zie ook deze StatLine-tabel). Op alle drie de eilanden geven meer dan 8 op de 10 werkzame personen aan voltijds te werken (zie ook hoofdstuk 7).
Een andere manier waarop een indicatie verkregen kan worden over de arbeidsduur is door te onderzoeken hoeveel personen meerdere banen hebben. Immers, indien personen meerdere banen hebben is de kans groot dat het hier deeltijdbanen betreft (want voltijdbanen zijn moeilijker te combineren). Daarom heeft het CBS voor deze monitor in kaart gebracht hoeveel personen meerdere banen combineren. Analyses op basis van loongegevens van de Belastingdienst Caribisch Nederland toonden aan dat een grote meerderheid van de personen één baan heeft. In Caribisch Nederland heeft minder dan 10 procent van de werknemers twee of meer banen. Het betreft hier banen waarvoor loonaangifte is gedaan bij de Belastingdienst. Het is niet uit te sluiten dat sommige personen “zwart”/informeel werk hebben, maar hier heeft het CBS geen informatie over. Ook indien mensen ernaar gevraagd worden in het AKO geeft een grote meerderheid aan één werkkring te hebben.
Het CBS heeft ook onderzoek gedaan naar de inkomensverdeling ten opzichte van het wettelijk minimum. Meer specifiek is hiervoor gekeken naar het primair inkomen 23) van personen van 21 jaar (de leeftijd waarop het vaste volledige minimumloon verdiend wordt) tot aan de pensioengerechtigde leeftijd. Voor deze analyses zijn inkomens uit meerdere banen, indien van toepassing, gecombineerd. Hieruit blijkt dat de groep personen met het laagste kwintiel van primaire inkomens in 2022 (voorlopige cijfers) gemiddeld een inkomen onder het wettelijk minimumloon had. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat zelfstandigen ook in deze groep kunnen zitten (en die hebben een negatief inkomen indien zij verlies lijden). En hoewel voor deze analyses inkomensgegevens van meerdere banen gecombineerd zijn, blijft onbekend hoeveel uur de personen voor het betreffende inkomen gewerkt hebben.
Om een idee te krijgen van de mogelijke impact van maatregelen als het verhogen van het wettelijk minimumloon op de economie en de bestaanszekerheid is het relevant om te weten hoe vaak het minimumloon überhaupt verdiend wordt. Dit weet het CBS dus helaas niet aangezien informatie over het aantal gewerkte uren ontbreekt in de beschikbare registraties. Op basis van de informatie die wel beschikbaar is, lijken lonen rondom het wettelijk minimumloon relatief vaak voor te komen op Bonaire: er is voor Bonaire een duidelijke piek te zien in lonen rondom het wettelijk minimumloon, de meeste werkenden geven aan voltijds te werken en de meeste personen hebben één baan.
6) SZW heeft voor dit onderzoek de gegevens over de ontwikkeling van de hoogte van het wettelijk minimumloon en de mate waarin er inflatiecorrecties en/of beleidsmatige verhogingen plaats hebben gevonden aan het CBS geleverd. Informatie over verhogingen is ook openbaar beschikbaar via de Staatscourant van het Koninkrijk der Nederlanden, zie bijvoorbeeld: Staatscourant 2024, 10975 | Overheid.nl > Officiële bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl).
7) Voor informatie over het wettelijk minimumloon in Europees Nederland, zie Minimumloon | Rijksoverheid.nl.
8) Een amendement is een voorstel van één of meer Tweede Kamerleden tot wijziging van een wetsvoorstel. Voor meer informatie zie: https://www.parlement.com/id/vh8lnhrogvuo/recht_van_amendement. Voor het specifieke amendement zie: 36 419, nr. 8 Grinwis c.s..
9) Zie: 36 418, nr. 86 Grinwis c.s..
10) Belastingplanstukken | Prinsjesdag: Belastingplan 2025 | Rijksoverheid.nl
11) Zie: 36 604 nr. 11 Grinwis c.s.
12) Het loon waar naar gekeken wordt, zijn alle betalingen in geld of natura aan werknemers met uitzondering van het loon bij ziekte, de ontslagvergoedingen en de tegemoetkomingen in de ziektekosten. Voor 2022 is er sprake van voorlopige cijfers. Dit betekent dat door nagezonden informatie de cijfers nog kunnen veranderen. Dit geldt ook voor andere statistieken in dit rapport waarbij voorlopige cijfers gebruikt zijn.
13) Voor informatie over verdiende lonen in Europees Nederland zie StatLine - Werkgelegenheid; banen, lonen, arbeidsduur, SBI2008; kerncijfers (cbs.nl).
14) Een overeenkomst waarbij een persoon tegen een financiële vergoeding arbeid verricht voor een bedrijf of instelling. In dit hoofdstuk gaat het om werknemersbanen en niet om de banen van zelfstandigen. Het gaat daarbij om banen van werknemers die onder de loonheffing van Caribisch Nederland vallen. Er wordt naar banen gekeken en niet naar personen, omdat bij een dergelijke aggregatie informatie verloren zou gaan.
15) Loonklassen zijn gebaseerd op het totaal betaald brutoloon, inclusief loon in natura en bijtelling van auto van de zaak. Het gaat om loon uit arbeid die verricht is gedurende het jaar, dat door de werkgever aan de werknemer wordt betaald.
16) De cijfers die gebruikt zijn voor dit hoofdstuk zijn afgerond op tientallen. Hierdoor kan het voorkomen dat de som van de detailgegevens afwijkt van het totaal. Ook bij overige analyses in dit rapport kan dit voorkomen.
17) Ook in Europees Nederland zijn er relatief weinig banen waarin het wettelijk minimumloon verdiend wordt: StatLine - Werkgelegenheid en minimumloon; kenmerken baan, cao-sector (cbs.nl).
18) Meer specifiek wordt de Standaard Bedrijfsindeling 2008 (SBI 2008) gebruikt. De SBI-indeling voor Caribisch Nederland is omgerekend vanuit de ISIC-indeling die de Kamers van Koophandel op de eilanden hanteren. De ISIC-indeling is een bedrijfstakindeling van de Verenigde Naties. 'Bedrijfstak' of 'branche' zijn gangbare termen voor groepen van bedrijven met dezelfde hoofdactiviteit. Bedrijven in een bedrijfstak of branche kunnen naast deze activiteit ook andere activiteiten (nevenactiviteiten) uitoefenen.
19) Ook op Sint Eustatius en Saba zijn de gemiddelde lonen relatief laag in de horeca. Ook in Europees Nederland zijn de gemiddelde lonen in de horeca relatief laag: https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/ontwikkeling-cao-lonen/jaarloon-werknemers-per-bedrijfstak.
20) https://www.rvig.nl/persoonsinformatievoorziening-nederlandse-antillen-en-aruba-piva
21) Voor loonverschillen tussen mannen en vrouwen in Europees Nederland, zie Monitor Loonverschillen mannen en vrouwen, 2022 | CBS.
22) Dat de lonen voor personen in de eerste leeftijdscategorie (15 tot 25 jaar) relatief laag liggen, kan deels komen doordat het wettelijk minimumloon afhankelijk is van leeftijd (lagere bedragen onder de 21 jaar): Verdere stijging minimumloon en uitkeringen in Caribisch Nederland vanaf 1 juli 2024 | Nieuwsbericht | Rijksdienst Caribisch Nederland. Een mogelijke verklaring voor gemiddeld lagere jaarlonen bij de oudere leeftijdscategorieën is dat personen naarmate zij ouder worden minder gaan werken. Voor meer informatie over arbeidsduur en leeftijd zie https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83165NED/table?dl=AD1C5.
23) Het persoonlijk primair inkomen omvat inkomen uit arbeid en inkomen uit eigen onderneming exclusief de premies voor sociale voorzieningen ten laste van de werkgever.