Samenvatting
In deze monitor zijn kenmerken en arbeidsmarktpositie van kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep in kaart gebracht. De monitor is samengesteld door het CBS op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Hierbij is zoveel mogelijk de verslagperiode 2021/2023 aangehouden, een driejaarsgemiddelde van de jaren 2021, 2022 en 2023. Waar mogelijk en relevant is daarnaast een vergelijking gemaakt met eerdere verslagperioden.
1 op de 50 werkenden is kunstenaar
In de periode 2021/2023 waren er in Nederland per jaar gemiddeld 194 duizend kunstenaars en 337 duizend andere werkenden met een creatief beroep. Dat was respectievelijk 2 procent en bijna 4 procent van de werkzame beroepsbevolking. Er wonen relatief veel kunstenaars in Noord-Holland, vooral in de regio Amsterdam. Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep werken het vaakst in de zakelijke dienstverlening, gevolgd door de bedrijfstak cultuur, recreatie en overige diensten.
Relatief veel 25- tot 45-jarigen
Ongeveer de helft van alle kunstenaars en andere creatieven is tussen de 25 en 45 jaar oud. Dat is meer dan onder werkenden in het algemeen. Ze zijn daarnaast iets vaker 65 jaar of ouder en juist minder vaak jonger dan 25 jaar. Ook het percentage mannen is onder kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep iets hoger dan gemiddeld onder werkenden. Verder zijn kunstenaars iets vaker dan gemiddeld in Nederland geboren en ook vaker dan andere werkenden met een creatief beroep.
Grootste deel zonder kunstopleiding
Van de kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep heeft de meerderheid geen kunstopleiding gevolgd. Ruim 4 op de 10 kunstenaars had als hoogst gevolgde opleiding wél een kunstopleiding, van de andere werkenden met een creatief beroep was dat bijna 2 op de 10. Veruit het grootste deel van de kunstenaars en andere creatieven heeft een hbo- of wo-opleiding afgerond. Dat geldt zowel voor de werkenden met als zonder kunstopleiding.
Kunstenaars relatief vaak zzp’er
Ruim de helft van alle kunstenaars werkt als zzp’er. Dat is aanzienlijk meer dan gemiddeld onder werkenden. In mindere mate geldt dat ook voor andere creatieve beroepen, maar bij hen is het aandeel werknemers toch nog groter dan het percentage zzp’ers. Van de kunstenaars in 2021/2023 werkte ruim de helft voltijds in hun grootste werkkring, bij de andere creatieve beroepen was dat bijna 6 op de 10. Dat is vaker dan gemiddeld in de werkzame beroepsbevolking. Kunstenaars en anderen met een creatief beroep verrichten (een deel van) hun werkzaamheden vaker dan gemiddeld op het eigen woonadres.
Zorgen over baanbehoud
Kunstenaars en andere creatieven die in loondienst werken, maken zich vaker dan gemiddeld zorgen over het behoud van hun baan. Zo maakte 1 op de 5 kunstenaars en 1 op de 7 andere werknemers met een creatief beroep zich in 2021/2023 zorgen. Gemiddeld onder werknemers was dat 1 op de 9. De groep met zorgen over het behoud van hun baan is de laatste jaren wel kleiner geworden.
Daarnaast maken kunstenaars en andere creatieven in loondienst vaker dan gemiddeld promotie binnen hun bedrijf of organisatie. In het algemeen is het aandeel werknemers dat aangeeft gemakkelijk een nieuwe baan of functie bij de huidige werkgever te kunnen krijgen in de afgelopen jaren toegenomen, maar deze toename was onder kunstenaars aanzienlijk minder sterk. Ook vinden kunstenaars vaker dan gemiddeld dat ze kunnen voldoen aan de fysieke eisen die het werk stelt. Bovendien denken kunstenaars en personen met een ander creatief beroep langer lichamelijk en geestelijk in staat te zijn om door te werken dan gemiddeld onder werknemers.
Inkomen kunstenaars relatief laag, vermogenspositie bovengemiddeld
Kunstenaars zijn werkzaam op het hoogste beroepsniveau (niveau 4), in beroepen met zeer complexe gespecialiseerde taken, waarvoor hoger of wetenschappelijk onderwijsniveau is vereist. Zij hebben in doorsnee een relatief laag inkomen, maar wel hoger dan dat van andere creatieven die op beroepsniveau 1, 2 of 3 werken. Creatieven op het hoogste beroepsniveau (anders dan kunstenaars) hebben in doorsnee juist een relatief hoog inkomen, hoewel het lager is dan het doorsnee inkomen van alle werkenden op het hoogste beroepsniveau. Het vermogen van kunstenaars en andere creatieven op het hoogste beroepsniveau is bovengemiddeld, maar minder dan dat van werkenden op het hoogste niveau in het algemeen. Het vermogen van kunstenaars en andere creatieven is in de afgelopen jaren flink gegroeid, vooral doordat eigen woningen in waarde zijn gestegen.
Zelfstandige kunstenaars iets negatiever over financiële situatie
Zowel kunstenaars als andere creatieve beroepen met een eigen bedrijf of praktijk zijn iets negatiever over hun financiële situatie dan gemiddeld. Ook vinden beide groepen de onzekerheid over de (toekomstige) vraag naar producten en diensten, de hoogte van hun inkomen en de toekomstige loopbaan vaker dan gemiddeld vervelend. Toch geven ze in verhouding met alle zelfstandig ondernemers relatief vaak aan dat ze hun huidige werk als zelfstandig ondernemer over vijf jaar nog steeds zouden willen doen.
Tevredenheid met werk en arbeidsomstandigheden
De meeste zelfstandigen die werken als kunstenaar of in een ander creatief beroep zijn tevreden over hun werk en arbeidsomstandigheden. Wel zijn ze hierover minder vaak tevreden dan gemiddeld onder zelfstandigen, vooral als het gaat om hun arbeidsomstandigheden. Ook onder werknemers is het merendeel van de kunstenaars en anderen met een creatief beroep tevreden met hun werk en arbeidsomstandigheden. Wel zijn kunstenaars in loondienst iets minder vaak tevreden met hun werk dan werknemers gemiddeld. Met de arbeidsomstandigheden zijn zowel de kunstenaars als de andere werknemers met een creatief beroep juist iets vaker dan gemiddeld tevreden.
Wanneer wordt gekeken naar de tevredenheid met diverse aspecten van het werk, valt op dat onder werknemers kunstenaars vooral minder tevreden zijn met de vertegenwoordiging van hun belangen door personeelsvertegenwoordiging. In mindere mate geldt dat ook voor de tevredenheid over hun cao en pensioenregeling. Bij zelfstandig ondernemers zijn zowel kunstenaars als anderen met een creatief beroep benedengemiddeld tevreden over hun inkomen en werkzekerheid.