6. Loopbaan
- Kunstenaars en werknemers in andere creatieve beroepen maken vaker promotie in hun bedrijf dan gemiddeld.
- Kunstenaars onder zowel werknemers als zelfstandig ondernemers zeggen relatief gemakkelijk te kunnen voldoen aan de fysieke eisen van hun werk.
- Het aandeel werknemers dat zegt gemakkelijk een nieuwe baan of functie te kunnen krijgen bij hun huidige werkgever is in de afgelopen jaren gegroeid, al bleef deze toename onder kunstenaars achter bij het gemiddelde.
- Kunstenaars in loondienst maken zich vaker dan gemiddeld zorgen over het behoud van hun baan. Die groep is in de afgelopen jaren wel kleiner geworden.
- Onder zelfstandig ondernemers willen met name kunstenaars tot een hogere leeftijd doorwerken dan gemiddeld, tevens denken ze dat ook langer te kunnen.
- Onder werknemers denken kunstenaars en personen met een ander creatief beroep langer lichamelijk en geestelijk in staat te zijn door te werken dan gemiddeld.
In dit hoofdstuk gaat het over de loopbaan van kunstenaars en andere werkenden in een creatief beroep. Hierin staat onder meer tot welke leeftijd ze willen doorwerken en onder welke voorwaarden. De cijfers in paragrafen 6.1 en 6.3 hebben alleen betrekking op werknemers. In paragrafen 6.2 en 6.4 worden naast werknemers ook gegevens over zelfstandig ondernemers gepresenteerd.
6.1 Functiemobiliteit van werknemers
In de periode 2021/2023 veranderde gemiddeld 20 procent van alle werknemers in de laatste twee jaar van functie binnen hun bedrijf. Onder kunstenaars was dat 21 procent, tegenover 26 procent van de andere werknemers met een creatief beroep en 24 procent van de werknemers op het hoogste beroepsniveau (niveau 4). Het percentage werknemers dat van functie veranderde nam ten opzichte van 2014/2016 (18 procent) wat toe. Onder kunstenaars en andere werknemers met een creatief beroep was een vergelijkbare ontwikkeling zichtbaar.
Zowel kunstenaars (24 procent) als andere werknemers met een creatief beroep (26 procent) maakten in 2021/2023 vaker dan gemiddeld (19 procent) promotie binnen hun bedrijf. Ook werd hun functie vaker uitgebreid. In vergelijking met eerdere verslagjaren is met name de groep die promotie maakte toegenomen: in 2014/2016 maakte 14 procent van alle werknemers promotie, onder kunstenaars en bij de andere creatieve beroepen was dat destijds 20 procent.
In 2021/2023 ging 4 procent van alle werknemers in de voorgaande twee jaar bij hun werkgever van een hogere functie terug naar een lagere. Onder kunstenaars (5 procent), andere creatieve beroepen (4 procent) en werknemers op het hoogste beroepsniveau (3 procent) waren die percentages vergelijkbaar. Onder kunstenaars gingen iets meer werknemers terug in functieniveau dan in 2014/2016 (3 procent).
| Kunstenaars (%) | Anderen met een creatief beroep (%) | Werknemers - beroepsniveau 4 (%) | Totaal werknemers (%) | |
|---|---|---|---|---|
| In de laatste 2 jaar van functie veranderd | 21 | 26 | 24 | 20 |
| In de laatste 2 jaar promotie gemaakt | 24 | 26 | 23 | 19 |
| In de laatste 2 jaar functie uitgebreid | 46 | 50 | 48 | 42 |
| In de laatste 2 jaar teruggegaan van hogere functie naar lagere | 5 | 4 | 3 | 4 |
| Bron: NEA (CBS/TNO) | ||||
6.2 Actuele inzetbaarheid
Onder werknemers vonden kunstenaars en andere creatieve beroepen in de periode 2021/2023 dat ze vaker dan gemiddeld kunnen voldoen aan de fysieke eisen die hun werk stelt (95 tegenover 91 procent). Aan de psychische eisen kunnen kunstenaars wat minder vaak dan gemiddeld voldoen: 88 procent tegenover 90 procent van zowel de andere werknemers met een creatief beroep, werknemers op het hoogste beroepsniveau (niveau 4) als het totaal van alle werknemers. Het aandeel kunstenaars dat gemakkelijk aan de psychische eisen kan voldoen is afgenomen, in 2014/2016 was dat nog 91 procent.
Het aandeel werknemers dat aangeeft gemakkelijk een nieuwe baan of functie te kunnen krijgen bij hun huidige werkgever, is tussen 2014/20216 en 2021/2023 toegenomen: van 48 naar 58 procent. Bij de kunstenaars was die toename aanzienlijk minder sterk, van 47 naar 49 procent. Bij de andere werkenden met een creatief beroep nam dat percentage toe van 50 naar 58.
Werknemers waren in de periode 2021/2023 aanzienlijk positiever over hun kansen om gemakkelijk een nieuwe baan of functie te kunnen krijgen bij een andere werkgever dan in 2014/2016. Toen was nog 56 procent het (helemaal) eens met deze stelling, in 2021/2023 was dat toegenomen naar 79 procent. De toename was zichtbaar bij kunstenaars (van 59 naar 75 procent), andere werknemers met een creatief beroep (59 naar 80 procent) en werknemers op het hoogste beroepsniveau (62 naar 84 procent).
Tot slot gaf 78 procent de kunstenaars en 79 procent van de andere werknemers met een creatief beroep aan bij hun huidige werkgever te blijven werken, ook al zouden ze ergens anders hetzelfde werk voor het hetzelfde salaris kunnen gaan doen. Deze percentages zijn hoger dan in de periode 2014/2016, toen het voor beide groepen 73 procent bedroeg. Bij het totaal van alle werknemers was dat 81 procent in 2021/2023, tegenover 77 procent in 2014/2016.
| Series 1 | Kunstenaars (% (helemaal) mee eens) | Anderen met een creatief beroep (% (helemaal) mee eens) | Werknemers - beroepsniveau 4 (% (helemaal) mee eens) | Totaal werknemers (% (helemaal) mee eens) |
|---|---|---|---|---|
| Gemakkelijk voldoen aan fysieke eisen | 95 | 95 | 95 | 91 |
| Gemakkelijk voldoen aan psychische eisen | 88 | 90 | 90 | 90 |
| Gemakkelijk nieuwe baan/functie bij huidige werkgever | 49 | 58 | 63 | 58 |
| Gemakkelijk nieuwe baan/functie bij andere werkgever | 75 | 80 | 84 | 79 |
| Bij huidige werkgever blijven werken, ook als ergens anders hetzelfde werk voor hetzelfde salaris | 78 | 79 | 82 | 81 |
| Bron: NEA (CBS/TNO) | ||||
Onder zelfstandig ondernemers zeiden zowel kunstenaars als anderen met een creatief beroep vaker dan gemiddeld dat ze gemakkelijk kunnen voldoen aan de fysieke eisen die worden gesteld door het werk. In 2019/2023 was 86 procent van de kunstenaars met een eigen bedrijf of praktijk het daarmee eens. Bij de andere creatieven was dat 85 procent en bij het totaal van alle zelfstandig ondernemers 83 procent. In 2015/2019 was dat aandeel onder kunstenaars (88 procent) nog wat hoger.
Van de kunstenaars zei 84 procent in 2019/2023 aan de psychische eisen van het werk te kunnen voldoen. Dat was iets lager dan in 2015/2019, toen dat 86 procent bedroeg. Onder andere creatieven zei 86 procent aan de psychische eisen te kunnen voldoen, en gemiddeld onder alle zelfstandig ondernemers was dat 85 procent. Dat is vergelijkbaar met eerdere jaren.
| Series 1 | Kunstenaars (% (helemaal) mee eens) | Anderen met een creatief beroep (% (helemaal) mee eens) | Zelfstandig ondernemers - beroepsniveau 4 (% (helemaal) mee eens) | Totaal zelfstandig ondernemers (% (helemaal) mee eens) |
|---|---|---|---|---|
| Ik kan gemakkelijk voldoen aan de fysieke eisen die mijn werk aan mij stelt | 86 | 85 | 87 | 83 |
| Ik kan gemakkelijk voldoen aan de psychische eisen die mijn werk aan mij stelt | 84 | 86 | 86 | 85 |
| Bron: ZEA (CBS/TNO) | ||||
6.3 Baan- en werkonzekerheid
Kunstenaars en andere creatieven die in loondienst werken, maken zich vaker dan gemiddeld zorgen over het behoud van hun baan. Van de kunstenaars in loondienst maakte 20 procent zich in de periode 2021/2023 zorgen over het behoud van hun baan. Bij de andere werknemers met een creatief beroep was dat 15 procent, tegenover 11 procent gemiddeld onder werknemers. Werknemers maakten zich in 2021/2023 wel minder zorgen over het behoud van hun baan dan in 2014/2016, toen 27 procent van alle werknemers dat aangaf. Ook bij kunstenaars en werknemers in andere creatieve beroepen (beide 29 procent) was dat destijds aanzienlijk hoger.
Kunstenaars en anderen met een creatief beroep in loondienst ondernamen vaker daadwerkelijk actie om ander werk te vinden dan gemiddeld onder werknemers. Van de kunstenaars ondernam 34 procent, en van de andere creatieven 33 procent, actie om ander werk te vinden. Gemiddeld bij alle werknemers kwam 25 procent in actie om ander werk te vinden. In vergelijking met de periode 2014/2016 het is aandeel kunstenaars (27 procent) en andere werknemers met een creatief beroep (30 procent) dat daadwerkelijk in actie is gekomen om ander werk te vinden toegenomen.
| Series 1 | Kunstenaars (%) | Anderen met een creatief beroep (%) | Werknemers - beroepsniveau 4 (%) | Totaal werknemers (%) |
|---|---|---|---|---|
| Maakt zich zorgen over het behoud van baan | 20 | 15 | 11 | 11 |
| In het afgelopen jaar daadwerkelijk iets ondernomen om ander werk te vinden | 34 | 33 | 27 | 25 |
| Bron: NEA (CBS/TNO) | ||||
6.4 Langer doorwerken
Zowel werknemers als zelfstandig ondernemers zijn gevraagd tot welke leeftijd ze willen doorgaan met werken. Onder zelfstandig ondernemers willen zowel kunstenaars als anderen met een creatief beroep tot een hogere leeftijd doorwerken dan gemiddeld. In 2019/2023 wilden de kunstenaars onder zelfstandig ondernemers doorgaan met werken tot gemiddeld 70 jaar, tegenover 68 jaar bij de andere creatieven en 66 jaar bij alle zelfstandig ondernemers. Ten opzichte van de periode 2015/2019 zijn deze cijfers niet veranderd. Daarnaast is gevraagd tot welke leeftijd men, lichamelijk en geestelijk, in staat denkt te zijn om het huidige werk voort te zetten. Deze leeftijd bedraagt bij de kunstenaars 71 jaar, bij de zelfstandig ondernemers op het hoogste beroepsniveau (niveau 4) 69 jaar, bij de andere creatieven 68 jaar en bij alle zelfstandig ondernemers 67 jaar. Dat is vergelijkbaar met de periode 2015/2019.
Over het algemeen willen werknemers minder lang doorwerken dan zelfstandig ondernemers en denken ze dat ook minder lang te kunnen. Zo wilden kunstenaars en andere werknemers met een creatief beroep in loondienst in de periode 2021/2023 gemiddeld doorwerken tot 63 jaar, gelijk aan het gemiddelde voor alle werknemers. Bij werknemers op het hoogste beroepsniveau (niveau 4) was dat gemiddeld tot 64 jaar. Dat is vergelijkbaar met de periode 2015/2019, alleen bij kunstenaars in loondienst (65 jaar) is het iets afgenomen.
De gemiddelde leeftijd tot waarop werknemers in 2021/2023 lichamelijk en geestelijk denken in staat te zijn het huidige werk voort te zetten, bedroeg 65 jaar onder kunstenaars in loondienst, 64 jaar onder andere werknemers met een creatief beroep, 65 jaar onder werknemers op het hoogste beroepsniveau (niveau 4) en 63 jaar bij alle werknemers. Ook dat is vergelijkbaar met de periode 2015/2019.
| Kunstenaars (gemiddelde leeftijd in jaren) | Anderen met een creatief beroep (gemiddelde leeftijd in jaren) | Werkenden - beroepsniveau 4 (gemiddelde leeftijd in jaren) | Totaal werkenden (gemiddelde leeftijd in jaren) | |
|---|---|---|---|---|
| Werknemers | ||||
| Leeftijd willen doorwerken | 63 | 63 | 64 | 63 |
| Leeftijd in staat doorwerken | 65 | 64 | 65 | 63 |
| Zelfstandig ondernemers | ||||
| Leeftijd willen doorwerken | 70 | 68 | 67 | 66 |
| Leeftijd in staat doorwerken | 71 | 68 | 69 | 67 |
| Bron: NEA, ZEA (CBS/TNO) 1)Voor werknemers hebben de cijfers alleen betrekking op 2021/2023 | ||||
De voorwaarde die het vaakst genoemd wordt om langer te willen doorwerken is minder werken. Van de kunstenaars onder werknemers zou 60 procent langer willen doorwerken wanneer ze minder uren of minder dagen per week zouden kunnen werken. Bij de andere creatieven was dat 54 procent, tegenover 56 procent bij de werknemers op het hoogste beroepsniveau (niveau 4) en 47 procent van alle werknemers. Een andere reden die naar verhouding vaak werd genoemd door kunstenaars en andere creatieven om langer door te willen werken is wanneer stoppen financieel onaantrekkelijker wordt (voor beide groepen 24 procent). Zowel van de kunstenaars als andere creatieven wilde 18 procent hoe dan ook niet langer doorwerken.
Werknemers noemen minder uren of minder dagen per week werken het vaakst als voorwaarde om fysiek en/of psychisch in staat te zijn om tot een hogere leeftijd door te werken. Van de kunstenaars in loondienst gaf 61 procent dit aan, tegenover 58 procent van de andere werknemers met een creatief beroep en 52 procent gemiddeld onder alle werknemers.