Monitor Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep, editie 2025

9. Arbeidsvoorwaarden

  • Kunstenaars in loondienst zijn minder vaak tevreden met de vertegenwoordiging van hun belangen door personeelsvertegenwoordiging dan gemiddeld onder werknemers. Met de mogelijkheid om thuis te werken en zelf werktijden te bepalen zijn zowel kunstenaars als anderen met een creatief beroep wel bovengemiddeld tevreden.
  • Onder zelfstandig ondernemers zijn zowel kunstenaars als andere zelfstandig ondernemers met een creatief beroep minder vaak tevreden over hun inkomen of werkzekerheid dan gemiddeld.
  • Zelfstandige kunstenaars en andere ondernemers met een creatief beroep zijn minder vaak lid van belangenorganisaties dan gemiddeld. Onder werknemers zijn kunstenaars en anderen met een creatief beroep minder vaak vakbondslid dan gemiddeld.
  • Onder zelfstandig ondernemers zijn kunstenaars en andere creatieven minder vaak tevreden met hun werk en arbeidsomstandigheden dan gemiddeld. 
  • Onder werknemers zijn alleen kunstenaars iets minder vaak tevreden met hun werk dan gemiddeld. Met de arbeidsomstandigheden zijn zowel de kunstenaars als de andere werknemers met een creatief beroep juist iets vaker dan gemiddeld tevreden.

In dit hoofdstuk gaat het over arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden. Daarbij komen diverse aspecten aan bod, zoals het belang van werksfeer, werkzekerheid en beloning. Ook belangenorganisaties komen ter sprake. Als laatste wordt de tevredenheid met het werk en de arbeidsomstandigheden behandeld. In dit hoofdstuk worden zowel cijfers gepresenteerd voor werknemers als voor zelfstandig ondernemers.

9.1 Belang en tevredenheid van werknemers met diverse aspecten van het werk

Vrijwel alle kunstenaars en anderen met een creatief beroep onder werknemers vinden het (heel) belangrijk dat ze interessant werk, goede leidinggevenden en een goed salaris hebben. Het bestaan van vakbonden werd in de periode 2022/2023 met 68 procent van de kunstenaars en 66 procent van de andere creatieven het minst vaak (heel) belangrijk gevonden. In vergelijking met gemiddeld onder alle werknemers vinden kunstenaars en anderen met een creatief beroep de mogelijkheid om thuis te werken aanzienlijk vaker belangrijk. Het bestaan van vakbonden, cao’s en personeelsvertegenwoordiging wordt door beide groepen juist minder vaak (heel) belangrijk gevonden dan gemiddeld. 

Daarnaast zijn werknemers bevraagd over hun tevredenheid met deze aspecten van het werk. Net als bij het belang van aspecten van hun werk, waren kunstenaars het vaakst (heel) tevreden over de mate waarin ze het werk interessant vinden. Ook was de overgrote meerderheid van de kunstenaars tevreden met hun dienstverband of contractvorm. Het minst tevreden waren zij met de vertegenwoordiging van hun belangen door personeelsvertegenwoordiging. Daar zijn ze bovendien veel negatiever over dan gemiddeld onder werknemers. Ook met hun pensioenregeling en cao zijn kunstenaars minder dan gemiddeld tevreden.

De andere werknemers met een creatief beroep zijn over het algemeen vaker (heel) tevreden met deze aspecten dan kunstenaars. Dat geldt met name voor de vertegenwoordiging van belangen door personeelsvertegenwoordiging, salaris en werkzekerheid. Met de mogelijkheid om thuis te werken en zelf werktijden te bepalen zijn zowel anderen met een creatief beroep als kunstenaars wel bovengemiddeld tevreden.

Ook zelfstandig ondernemers zijn gevraagd naar hun tevredenheid over een aantal van dezelfde aspecten. Net als bij werknemers waren vrijwel alle kunstenaars in de periode 2019/2023 (heel) tevreden over hoe interessant hun werk is. In iets mindere mate geldt dat ook voor een prettige sfeer op het werk. Bij de andere creatieven zijn deze cijfers vergelijkbaar. Verder zijn zowel kunstenaars als andere zelfstandig ondernemers met een creatief beroep aanzienlijk minder vaak tevreden over hun inkomen of werkzekerheid dan gemiddeld. 

9.2 Lidmaatschap belangenorganisaties of vakbonden

Van alle kunstenaars onder zelfstandig ondernemers was 26 procent in de periode 2019/2023 lid van een of meerdere belangenorganisaties, tegenover 27 procent bij de anderen met een creatief beroep. Dat is minder vaak dan gemiddeld onder alle zelfstandig ondernemers, waarvan 39 procent lid was. Kunstenaars en andere zelfstandig ondernemers met een creatief beroep waren vaker lid van een beroepsorganisatie dan van een sectororganisatie, een onafhankelijke zzp-organisatie of een zzp-organisatie binnen een vakbond. Dit is vergelijkbaar met eerdere jaren.

Zelfstandige kunstenaars die geen lid zijn van een belangenorganisatie gaven als belangrijkste reden hiervoor het vaakst aan dat ze er nooit serieus over hebben nagedacht (61 procent). Bij de anderen met een creatief beroep was dat met 72 procent ook de meest genoemde reden om geen lid te zijn. 

Onder werknemers zijn kunstenaars minder vaak vakbondslid dan gemiddeld. In de 2021/2023 was van de kunstenaars in loondienst 9 procent lid van een vakbond, van de andere werknemers met een creatief beroep was dat 10 procent. Gemiddeld onder alle werknemers was dat 16 procent. In vergelijking met eerdere jaren is het percentage vakbondsleden afgenomen, met name onder kunstenaars. In 2018/2019 was nog 12 procent van hen lid van een vakbond. De belangrijkste reden onder alle groepen werknemers om geen lid te zijn van een vakbond, was dat ze daar nooit serieus over hadden nagedacht. 

Kunstenaars en andere werknemers met een creatief beroep zijn niet alleen minder vaak lid van een vakbond, ze zijn ook minder vaak tevreden met de vertegenwoordiging van hun belangen door vakbonden. Van de kunstenaars en de andere werknemers met een creatief beroep was respectievelijk 67 en 72 procent in 2021/2023 (heel) tevreden met het functioneren van vakbonden, tegenover 80 procent gemiddeld onder alle werknemers. Deze tevredenheid is afgenomen ten opzichte van 2014/2016, toen van de kunstenaars 75 procent en van de andere creatieven nog 77 procent (heel) tevreden was met de vertegenwoordiging van hun belangen door vakbonden.

9.3 Tevredenheid met werk en arbeidsomstandigheden

Onder zelfstandig ondernemers waren kunstenaars en anderen met een creatief beroep iets minder vaak (zeer) tevreden met het werk dan gemiddeld onder alle zelfstandig ondernemers. Ook de tevredenheid met de arbeidsomstandigheden was bij deze groepen beneden het gemiddelde. In vergelijking met eerdere jaren zijn de verschillen beperkt. Wel waren kunstenaars in 2021/2023 minder vaak tevreden met hun werk als zelfstandige dan in de periode 2015/2019.

Onder werknemers waren kunstenaars iets minder vaak tevreden met hun werk dan gemiddeld onder alle werknemers, bij de andere creatieven was er geen verschil met de gemiddelde tevredenheid. Met de arbeidsomstandigheden waren zowel de kunstenaars als de andere werknemers met een creatief beroep wel iets vaker dan gemiddeld (zeer) tevreden. Aan de tevredenheid met het werk is in de afgelopen jaren niet veel veranderd bij werknemers, de tevredenheid met de arbeidsomstandigheden was in de periode 2021/2023 onder alle groepen wel hoger dan daarvoor.