8. Aanvullende thema’s

In de hoofdstukken 2 tot en met 7 zijn verschillende vormen van huiselijk geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag besproken. In dit hoofdstuk komt een aantal aanvullende thema’s aan de orde. Het gaat om slachtofferschap in de kinderjaren en gedurende het leven, zelfgerapporteerd plegerschap, en ervaringen met huiselijk geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag bij iemand in de omgeving.

8.1 Slachtofferschap in de kinderjaren¹⁸⁾

Van fysiek geweld in huiselijke kring was 16 procent van de mensen van 16 jaar of ouder in hun kinderjaren slachtoffer. Ongeveer 6 procent van hen was in hun kinderjaren slachtoffer van respectievelijk offline seksuele intimidatie en van fysiek seksueel geweld. Online seksuele intimidatie werd door 4 procent van de mensen van 16 jaar of ouder als kind meegemaakt. Alleen de relatief jonge generaties kunnen dit hebben meegemaakt omdat het internet pas in de afgelopen paar decennia een hoge vlucht heeft genomen.

Vergeleken met 2020 geven in 2024 meer mensen van 16 jaar of ouder aan dat zij in hun kinderjaren slachtoffer zijn geweest van offline seksuele intimidatie. In 2022 lag dit aantal ook hoger dan in 2020. Ook gaven in 2024 meer mensen aan dat zij in hun kinderjaren te maken kregen met online seksuele intimidatie, vergeleken met 2020 en 2022. Het percentage dat zegt in de kinderjaren slachtoffer te zijn geweest van fysiek seksueel geweld of van fysiek geweld in huiselijke kring verschilt niet significant tussen 2020, 2022 en 2024.

Van de mensen die in 2024 aangaven in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van fysiek geweld in huiselijke kring, gaf 41 procent aan ook in de kinderjaren slachtoffer te zijn geweest van deze vorm van geweld. Van degenen die in de afgelopen 12 maanden geen slachtoffer zijn geweest, gaf 15 procent aan wel slachtoffer te zijn geweest in de kinderjaren. Bij offline seksuele intimidatie, fysiek seksueel geweld en online seksuele intimidatie is dit beeld vergelijkbaar.

8.2 Slachtofferschap gedurende het leven¹⁹⁾

In 2024 is voor het eerst gevraagd aan mensen die in de afgelopen jaren en in de kinderjaren niet met huiselijk geweld of seksueel grensoverschrijdend gedrag te maken hadden, of ze in een andere periode wel te maken hebben gehad met deze vorm van geweld. Hieruit blijkt dat een kwart van de bevolking van 16 jaar of ouder ooit slachtoffer is geweest van fysiek geweld in huiselijke kring. Met offline seksuele intimidatie of fysiek seksueel geweld kreeg 20 procent te maken. Ruim 10 procent is ooit slachtoffer geweest van online seksuele intimidatie of van stalken door een ex-partner²⁰⁾. Dat een groot deel van de bevolking nog tijden heeft gekend zonder internet, maakt het aannemelijk dat het percentage slachtoffers van online seksuele intimidatie relatief laag is.

8.3 Zelfgerapporteerd plegerschap

Van de bevolking van 16 jaar of ouder geeft 2 procent aan (ongeveer 300 duizend mensen) in de afgelopen 12 maanden zelf lichamelijk agressief, controlerend en/of intimiderend te zijn geweest tegen iemand in de huiselijke kring, een ex-partner te hebben gestalkt of ongewenst seksueel gedrag te hebben vertoond. Dit is een totaalbeeld, er is niet gevraagd om welk gedrag het ging.

Mannen en vrouwen geven ongeveer even vaak aan in de afgelopen 12 maanden zelf agressief, controlerend of intimiderend gedrag te hebben vertoond in de huiselijke kring. Mensen tot 45 jaar geven met ongeveer 3 procent vaker dan 45- tot 65-jarigen (2 procent) en 65-plussers (0,6 procent) aan dat zij zelf pleger waren. Tussen mensen met een verschillende seksuele oriëntatie verschilt het zelfgerapporteerd plegerschap niet significant.

Tussen het slachtofferschap en het zelfgerapporteerd plegerschap van huiselijk geweld en/of seksueel grensoverschrijdend gedrag in de huiselijke kring bestaat een relatie. Van de mensen die zeggen slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld, geeft 12 procent aan zelf ook agressief, controlerend of intimiderend gedrag te hebben vertoond in de huiselijke kring. Van de mensen die geen slachtoffer zijn geweest is dit 1 procent.

Slachtofferschap in de kinderjaren hangt ook samen met het zelfgerapporteerd plegerschap van huiselijk geweld en/of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Mensen die aangeven in de kindertijd slachtoffer te zijn geweest van fysiek geweld in huiselijke kring, seksuele intimidatie en/of seksueel geweld geven met 6 procent vaker aan zelf pleger te zijn dan mensen die geen slachtoffer waren in de kinderjaren (1 procent).

8.4 Ervaringen bij iemand in omgeving

In totaal zegt 18 procent van de Nederlanders van 16 jaar of ouder dat zij weleens huiselijk geweld hebben vermoed bij iemand in de omgeving, 11 procent heeft het gehoord of gezien. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is door 7 procent weleens vermoed en door eveneens 7 procent weleens waargenomen in de omgeving.

Vrouwen vermoeden, horen of zien vaker huiselijk geweld en/of seksueel grensoverschrijdend gedrag dan mannen.

Van de mensen die weleens hebben gehoord of gezien dat huiselijk geweld in hun omgeving plaatsvond, heeft 7 procent ingegrepen. Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag is dit 11 procent.

Praten over ervaringen

Bijna driekwart van de slachtoffers (73 procent) zegt met iemand te hebben gepraat toen zij huiselijk geweld of seksueel grensoverschrijdend gedrag in hun omgeving vermoedden, hoorden of zagen. In de meeste gevallen werd gesproken met het slachtoffer. Met de (vermoedelijke) pleger, of iemand die de (vermoedelijke) pleger kent, is minder vaak gepraat.

Van de mensen die weleens huiselijk geweld in hun omgeving hebben vermoed, gehoord of gezien, sprak 15 procent met een hulpverlener over hun ervaringen. Met de politie of een wijkagent sprak 7 procent en 6 procent had contact met een medewerker van Veilig Thuis. Eveneens 6 procent heeft hierover gesproken met een (huis)arts, psycholoog of maatschappelijk werker (zie Tabellenset).

Bij vermoedens van of ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag in de omgeving heeft 8 procent met een hulpverlener gesproken. Vaak gaat het om een (huis)arts, psycholoog of maatschappelijk werker (5 procent). Minder vaak gaat het om contact met de politie of een wijkagent (3 procent) of een medewerker van Veilig Thuis (2 procent).

Melding of aangifte bij de politie

Bij de politie wordt bijna geen melding of aangifte gedaan. Van de mensen die weleens huiselijk geweld in hun omgeving hebben vermoed of ervaren deed 5 procent melding bij de politie (zie Tabellenset). Aangifte deed 0,5 procent. Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag in de omgeving deed 2 procent melding en 1 procent aangifte.