De Nederlandse economie in 2019

4. Bedrijfsleven

De groei van de Nederlandse economie is ook te meten via het bedrijfsleven. Alles wat in Nederland aan waarde wordt toegevoegd door middel van productie, telt op tot het bbp(plus het saldo van productgebonden belastingen en subsidies). Veruit de meeste toegevoegde waarde (het verschil tussen productie en verbruik van energie, materialen en diensten) is toe te schrijven aan het bedrijfsleven.

Net als het bbp groeide de toegevoegde waarde van het bedrijfsleven in 2019 met 1,8 procent. Met 4,8 procent was de groei van de bouwnijverheid opnieuw het sterkst. De woningbouw trok verder aan, maar groeide minder sterk dan in 2018. De bouw van bedrijfsgebouwen groeide daarentegen net zo sterk als een jaar eerder. Na de bouw was de groei van de specialistische zakelijke diensten (bijvoorbeeld advocaten-, ingenieurs- en reclamebureaus) het grootst.

Ook de toegevoegde waarde van de Nederlandse industrie groeide verder. De groei was echter met 0,8 procent een stuk kleiner dan in 2018 (4,7 procent). Vooral de productie van machines en apparaten lag hoger. Dit zijn ook producten die het goed deden in de export.De delfstoffenwinning daarentegen kromp opnieuw door het verder dichtdraaien van de gaskraan.

4.0.1 Toegevoegde waarde bedrijfstakken
Bedrijfstak2019 (%-volumeverandering t.o.v. jaar eerder)2018 (%-volumeverandering t.o.v. jaar eerder)
Bouwnijverheid4,87,7
Specialistische zakelijke diensten3,74,1
Informatie en communicatie3,53,9
Energie3,40,6
Handel33
Verhuur en handel van onroerend goed2,82,7
Cultuur, recreatie, overige diensten2,32,8
Overheid en zorg1,70,9
Verhuur en overige zakelijke diensten1,65,6
Horeca1,54,3
Landbouw, bosbouw en visserij0,8-2,5
Industrie0,84,7
Vervoer en opslag0,83,3
Water en afval-0,61,4
Financiële dienstverlening-1,4-1,4
Delfstoffenwinning-12,8-15

4.1 Groei bouwnijverheid vlakt af

De bouw was de afgelopen jaren steeds de sterkst groeiende bedrijfstak in Nederland. Dat was onder meer toe te schrijven aan de aantrekkende woningbouw. In 2019 kwam de groei van de bouwnijverheid uit op 4,8 procent. Dat is een stuk lager dan in de vier voorgaande jaren. In de loop van 2019 nam de groei van de toegevoegde waarde steeds verder af en sloeg in het vierde kwartaal om in een lichte krimp.

4.1.1 Toegevoegde waarde bouwnijverheid
JaarKwartaalVerandering (%-volumeverandering t.o.v. jaar eerder)
2012-10,9
2012-7,2
2012-6
2012-7,8
2013-10,8
2013-7,6
2013-5
20131
20145,6
20140,1
2014-1,2
20148,2
20157,6
201511,5
20157,9
20151
20169,1
20166,3
201610,7
20168,8
20177,2
20178,2
20176,6
20178
20185,9
201810,4
20186,8
20187,6
2019 9,7
2019 3,9
2019 6,3
2019 -0,4


Mogelijke oorzaken hiervoor waren een tekort aan personeel en de stikstofuitspraak van de Raad van State in mei, waardoor het moeilijker werd om vergunningen rond te krijgen voor nieuwe bouwprojecten. Ook voor de stikstofuitspraak daalde het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwe woningen al. In 2019 werd voor ruim 57 duizend nieuw te bouwen woningen een vergunning afgegeven. Dat was 18 procent minder dan in 2018. Het aantal verleende vergunningen voor nieuwbouwwoningen is een indicator voor wat er in de nabije toekomst aan woningen gebouwd zal worden. De gemiddelde doorlooptijd vanaf vergunningverlening tot oplevering is circa twee jaar. Ook het aantal verleende vergunningen voor bedrijfsgebouwen was in 2019 lager dan in 2018.

4.1.2 Verleende bouwvergunningen voor woningen
   Bouwvergunningen woningenColumn1Column2
20122620
20123409
20123061
20122609
20124022
20123949
20125049
20122397
20123223
20123625
20122934
20122456
20131903
20132585
20131790
20132918
20132457
20131607
20132382
20131737
20131974
20133033
20132573
20132274
20142599
20142486
20142923
20143097
20143113
20142629
20144273
20142686
20145348
20144224
20143731
20144211
20154108
20157540
20156665
20156785
20154370
20154142
20153780
20152989
20153976
20153604
20153591
20154049
20163172
20163541
20164286
20163510
20164461
20164634
20164472
20163665
20165565
20166034
20164810
20165417
20174800
20174532
20177462
20175986
20175163
20174903
20176831
20175561
20177104
20176580
20175838
20174981
20184523
20186063
20186365
20184172
20184524
20186283
20185986
20184779
20186467
20189583
20185674
20185615
20194070
20193941
20195115
20195464
20193860
20194149
20195130
20192939
20195057
20196526
20195328
20195597
2020 3790
20204393


In 2019 werden bijna 71 duizend nieuwbouwwoningen opgeleverd. Dat is ruim 6 procent meer dan in 2018 en het hoogste aantal in tien jaar tijd.

4.1.3 Gereedgekomen nieuwbouwwoningen
Jaar Gereedgekomen
200074774
200177181
200271143
200364102
200469832
200571541
200677103
200785201
200884174
200987835
201060556
201162199
201248668
201349311
201445170
201548381
201654849
201762982
201866585
201970716


Het vertrouwen van de bouwondernemers nam na 2018 vijf kwartalen op rij af. De bouw was in het begin van het eerste kwartaal van 2020 nog wel steeds het meest positief van alle bedrijfstakken, maar in ruim een jaar tijd is dit vertrouwen meer dan gehalveerd.

Ondernemers in de bouw waren begin 2020 per saldo negatief over het economisch klimaat in de komende drie maanden. De kwesties die speelden rondom stikstof en PFAS hangen hier mogelijk mee samen. Ook verslechterde de verwachting over de toekomstige bedrijvigheid na het tweede kwartaal van 2019 sterk, maar was begin 2020 per saldo nog licht positief.

4.1.4 Verwachtingen van de ondernemers in de bouw, begin kwartaal
Jaar  Omzet komende drie maanden (saldo % positieve en % negatieve antwoorden)Economisch klimaat komende maanden (saldo % positieve en % negatieve antwoorden)
2012-30,8-44,7
2012-24,9-43,8
2012-41,7-52,7
2012-30-58,5
2013-36,4-58,3
2013-24,7-50,7
2013-15,6-41,9
2013-4,3-25,7
2014-21-12,9
20149,2-2,9
201451
20143,3-10,8
20154,4-4,4
201537,89,9
201521,414
201519,810,9
20169,818,4
201638,117,6
201634,423,2
201645,623,6
201725,926,5
201742,435,6
201740,230,3
201741,824,8
201833,522,6
201857,629,6
201847,622,7
201837,213,3
2019 25,14,2
2019 489,7
2019 27,1-1,7
2019 16,2-22,9
20201,4-15,7

4.2 Opnieuw recordwinsten voor niet-financiële bedrijven

Niet-financiële bedrijven behaalden in 2019 een brutowinst voor belasting van 264,2 miljard euro. Dat was 7,1 miljard euro meer dan in 2018, toen het vorige record werd gerealiseerd. Verder is de behaalde winst de hoogste sinds het begin van de metingen in 1995. De brutowinst voor belasting is winst waarover nog vennootschapsbelasting betaald moet worden. De toename van de winst in 2019 was volledig toe te schrijven aan de operationele winst in Nederland. De winsten van buitenlandse dochters bleven vrijwel gelijk. De financiële bedrijven realiseerden bijna 34 miljard euro winst. Dat is minder dan in 2018, toen de brutowinst bijna 36 miljard euro bedroeg.

4.2.1 Brutowinst (voor belastingen) bedrijven
 Niet-financiële bedrijven (miljard euro)Financiële instellingen (miljard euro)
2001108,02732,074
2002114,43224,675
2003120,40725,641
2004145,2227,483
2005167,08333,636
2006177,50144,549
2007214,1545,219
2008199,2123,061
2009175,50418,816
2010195,21732,794
2011209,04933,878
2012210,5328,561
2013205,39231,984
2014204,28630,432
2015229,46233,881
2016224,80130,28
2017237,15136,517
2018257,09535,638
2019264,16133,834

4.3 Op een na laagste aantal faillissementen van deze eeuw

In 2019 werden 3 209 bedrijven en instellingen failliet verklaard. Dat waren er 64 meer dan in 2018. Toen werd het laagste aantal faillissementen van deze eeuw gerealiseerd. Het aantal faillissementen bereikte in 2013 een piek van 8 376. Daarna is het aantal faillissementen vijf jaar achter elkaar afgenomen, in totaal met ruim 62 procent. Dit ging samen met de economische groei van de afgelopen jaren in Nederland. In 2019 nam het aantal faillissementen voor het eerst na 2013 weer iets toe. Ondanks de stijging lag het aantal faillissementen nog steeds op een relatief laag niveau.

4.3.1 Uitgesproken faillissementen van bedrijven en instellingen
JaarFaillissementen
20013333
20024085
20035235
20045267
20055083
20064228
20073589
20083842
20096942
20106162
20116117
20127349
20138376
20146645
20155271
20164399
20173291
20183145
20193209