6. Online bedreiging en intimidatie
Het internet wordt niet alleen misbruikt om mensen op te lichten, te frauderen of om te hacken, maar ook om mensen te bedreigen en intimideren. Het gaat dan om dreigen met geweld, pesten, stalken en shamesexting, een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag waarbij naaktfoto’s of -filmpjes van het slachtoffer worden verspreid of hiermee wordt gedreigd. Bedreiging en intimidatie via internet verschilt van bedreiging en intimidatie in de fysieke wereld in de zin dat berichten en beeldmateriaal breder en sneller verspreid kunnen worden, voor anderen (lang) zichtbaar kunnen blijven en moeilijk te verwijderen zijn. Eerst komt het slachtofferschap van online bedreiging en intimidatie aan de orde. Daarna wordt beschreven wie de daders zijn, wat de gevolgen voor het slachtoffer zijn, en in welke mate slachtoffers melden wat hen overkomen is.
6.1 Slachtoffers online bedreiging en intimidatie
In 2022 gaf 4 procent van de Nederlanders van 15 jaar of ouder aan in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van online bedreiging en intimidatie. Dit zijn 600 duizend mensen. De meesten, 2 procent, waren slachtoffer van online bedreiging. Met online pesten en met online stalking had elk ruim 1 procent te maken. Van shamesexting werd 0,7 procent slachtoffer in 2022.
| 2022 (% ) | |
|---|---|
| Online bedreiging en intimidatie | 4,1 |
| Online bedreiging | 1,9 |
| Online pesten | 1,3 |
| Online stalken | 1,2 |
| Shamesexting | 0,7 |
Slachtoffers online bedreiging en intimidatie naar persoonskenmerken
Jongeren, en dan vooral jonge vrouwen, werden relatief vaak slachtoffer van online bedreiging en intimidatie. Zo werd 12 procent van de vrouwen van 15 tot 25 jaar slachtoffer. Zij werden met name vaker slachtoffer van bedreiging en pesten. Personen met het laagste opleidingsniveau gaven vaker dan anderen aan slachtoffer te zijn geweest van online bedreiging en intimidatie. Biseksuele mannen en vrouwen, homoseksuele mannen en aseksuele personen hadden relatief vaak met online bedreiging en intimidatie te maken. Vooral biseksuele vrouwen waren met 14 procent vaak slachtoffer, met name van online bedreiging, pesten en stalken.
| Totaal | Online bedreiging | Online pesten | Online stalken | Shamesexting | |
|---|---|---|---|---|---|
| % | % | % | % | % | |
| Totaal | 4,1 | 1,9 | 1,3 | 1,2 | 0,7 |
| Geslacht | |||||
| Mannen | 4,2 | 2,1 | 1,4 | 1,0 | 0,8 |
| Vrouwen | 4,0 | 1,8 | 1,3 | 1,5 | 0,5 |
| Leeftijd | |||||
| 15 tot 25 jaar | 9,8 | 4,8 | 4,0 | 2,6 | 1,4 |
| 25 tot 45 jaar | 4,4 | 2,0 | 1,7 | 1,3 | 0,7 |
| 45 tot 65 jaar | 3,1 | 1,6 | 0,6 | 1,0 | 0,5 |
| 65 jaar en ouder | 1,6 | 0,6 | 0,2 | 0,7 | 0,3 |
| Geslacht x leeftijd | |||||
| Mannen, 15 tot 25 jaar | 8,2 | 4,0 | 3,6 | 1,3 | 1,3 |
| Mannen, 25 tot 45 jaar | 4,7 | 2,2 | 1,9 | 1,2 | 0,9 |
| Mannen, 45 tot 65 jaar | 3,4 | 1,9 | 0,6 | 0,8 | 0,7 |
| Mannen, 65 jaar en ouder | 2,1 | 0,9 | 0,2 | 0,8 | 0,4 |
| Vrouwen, 15 tot 25 jaar | 11,5 | 5,7 | 4,4 | 3,9 | 1,5 |
| Vrouwen, 25 tot 45 jaar | 4,0 | 1,8 | 1,5 | 1,3 | 0,5 |
| Vrouwen, 45 tot 65 jaar | 2,8 | 1,2 | 0,6 | 1,2 | 0,3 |
| Vrouwen, 65 jaar en ouder | 1,1 | 0,4 | 0,1 | 0,6 | 0,2 |
| Opleidingsniveau | |||||
| Laag | 4,9 | 2,4 | 2,0 | 1,5 | 0,8 |
| Middelbaar | 4,4 | 2,0 | 1,3 | 1,3 | 0,8 |
| Hoog | 3,3 | 1,7 | 0,9 | 1,0 | 0,3 |
| Seksuele oriëntatie | |||||
| Homoseksuele mannen | 7,2 | 4,0 | 2,6 | 1,8 | 1,3 |
| Homoseksuele vrouwen | 4,3 | 1,4 | 2,5 | 1,1 | 0,5 |
| Biseksuele mannen | 8,2 | 2,7 | 4,1 | 1,4 | 2,1 |
| Biseksuele vrouwen | 14,0 | 6,9 | 6,0 | 4,6 | 1,2 |
| Heteroseksuele mannen | 3,9 | 2,0 | 1,2 | 0,9 | 0,6 |
| Heteroseksuele vrouwen | 3,7 | 1,7 | 1,0 | 1,4 | 0,5 |
| Aseksuele personen1) | 8,5 | 2,7 | 5,1 | 2,2 | 1,4 |
| 1) Voor aseksuele personen ontbreekt de uitsplitsing naar geslacht i.v.m. te weinig waarnemingen. | |||||
6.2 Daders online bedreiging en intimidatie
Bij ruim 4 op de 10 slachtoffers van online bedreiging en intimidatie was bekend wie de dader was. Bij pesten en stalken kende de slachtoffers de dader(s) het vaakst.
| 2022 (% slachtoffers) | |
|---|---|
| Online bedreiging en intimidatie | 44,0 |
| Online bedreiging | 29,2 |
| Online pesten | 56,6 |
| Online stalken | 55,5 |
| Shamesexting | 30,4 |
De meest genoemde daders zijn de ex-partner, een vriend/vriendin of een medestudent/-scholier. De ex-partner wordt bij online stalken en shamesexting het vaakst als dader genoemd, respectievelijk door 18 en 14 procent van de slachtoffers. Bij online pesten wordt een medestudent/-scholier (15 procent) of een vriend/vriendin (12 procent) het vaakst als dader genoemd.
| Online bedreiging (% slachtoffers) | Online pesten (% slachtoffers) | Online stalken (% slachtoffers) | Shamesexting (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|
| Partner | 0,5 | 0,7 | 0,0 | 1,6 |
| Ex-partner | 5,2 | 7,8 | 18,1 | 13,8 |
| Familielid | 1,8 | 2,4 | 1,3 | 0,7 |
| Buurtgenoot | 2,1 | 3,9 | 2,2 | 1,2 |
| Vriend of vriendin | 4,7 | 11,7 | 3,8 | 6,7 |
| Collega | 2,3 | 4,9 | 1,5 | 1,6 |
| Leidinggevende | 0,5 | 2,6 | 0,0 | 0,0 |
| Medestudent of - scholier | 3,5 | 15,0 | 2,2 | 1,6 |
| Docent of leraar | 0,8 | 0,6 | 0,0 | 0,0 |
| Bekende van sport of hobby | 1,3 | 4,5 | 1,4 | 0,0 |
| Zorgverlener | 0,3 | 1,0 | 0,0 | 0,0 |
| Andere bekende | 13,2 | 8,7 | 11,6 | 5,2 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | ||||
6.3 Gevolgen online bedreiging en intimidatie
Problemen voor slachtoffers
Een derde van de slachtoffers van online bedreiging en intimidatie zei emotionele of psychische problemen dan wel financiële problemen te hebben of te hebben gehad als gevolg van het voorval. Slachtoffers van online pesten hebben het vaakst emotionele of psychische problemen ervaren: 44 procent. Van de slachtoffers van online stalken en shamesexting kreeg elk ruim 30 procent dit soort problemen.
Slachtofferschap van online bedreiging en intimidatie leidde vaker tot emotionele of psychische problemen dan tot financiële problemen: 30 tegen 7 procent. Financiële problemen werden het vaakst genoemd bij shamesexting. Ongeveer de helft (49 procent) van de slachtoffers hiervan gaf aan dat de dader om geld had gevraagd om het verspreiden van de beelden te voorkomen.
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% slachtoffers) | Online bedreiging (% slachtoffers) | Online pesten (% slachtoffers) | Online stalken (% slachtoffers) | Shamesexting (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Heeft/had emotionele/psychische of financiële problemen | 33,1 | 26,9 | 45,7 | 36,5 | 37,4 |
| waarvan: | |||||
| Emotionele of psychische problemen | 30,2 | 24,5 | 44,3 | 32,6 | 30,9 |
| Financiële problemen | 6,6 | 5,5 | 5,5 | 8 | 10,4 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
Emotionele of psychische gevolgen
Voor de meeste slachtoffers van online bedreiging en intimidatie heeft of had het voorval tot gevolg dat men minder vertrouwen had in mensen (42 procent) en dat men zich minder veilig voelde (37 procent). Slaapproblemen, depressieve klachten, angstklachten en het voorval steeds opnieuw beleven werden met percentages tussen de 10 en 20 procent minder vaak genoemd.
Slachtoffers van online stalken geven het vaakst aan zich minder veilig te voelen door het voorval. Minder vertrouwen hebben in mensen en depressieve klachten worden vaker als gevolg genoemd door slachtoffers van online pesten.
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% slachtoffers) | Online bedreiging (% slachtoffers) | Online pesten (% slachtoffers) | Online stalken (% slachtoffers) | Shamesexting (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Minder vertrouwen in mensen | 41,7 | 40,5 | 52,6 | 37,9 | 34,4 |
| Minder veilig voelen | 36,7 | 34,8 | 36,0 | 45,6 | 35,0 |
| Angstklachten | 16,9 | 12,4 | 25,0 | 19,6 | 19,3 |
| Depressieve klachten | 16,4 | 10,1 | 31,0 | 16,5 | 16,5 |
| Slaapproblemen | 15,4 | 12,3 | 20,7 | 18,7 | 17,3 |
| Voorval telkens opnieuw beleven | 10,7 | 7,9 | 14,1 | 12,6 | 11,1 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
6.4 Melding en aangifte online bedreiging en intimidatie
In totaal heeft 57 procent van de slachtoffers het voorval ergens gemeld: bijna 2 op de 10 bij de politie en ruim 5 op de 10 bij een andere instantie of persoon. Bij instanties gaat het bijvoorbeeld om meld- of adviespunten zoals Meld Misdaad Anoniem of Veilig Thuis. Bij personen kan het bijvoorbeeld gaan om professionele hulpverleners zoals huisartsen, psychologen of maatschappelijk werkers, om andere professionals zoals leerkrachten of leidinggevenden, en om mensen uit het eigen, informele circuit zoals andere gezinsleden, familie of vrienden.
Bijna alle meldingen van online bedreiging en intimidatie bij de politie resulteerden in een aangifte (17 procent maakte melding; 13 procent deed aangifte). Van shamesexting werd door slachtoffers het vaakst aangifte gedaan bij de politie (22 procent), van pesten het minst vaak (9 procent).
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% slachtoffers) | Online bedreiging (% slachtoffers) | Online pesten (% slachtoffers) | Online stalken (% slachtoffers) | Shamesexting (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Melding totaal | 56,9 | 52,8 | 61,7 | 58,5 | 53,9 |
| Melding bij politie | 16,5 | 15,6 | 11,9 | 20,2 | 25,5 |
| Melding bij andere instantie of persoon | 53,3 | 47,7 | 59,5 | 53,1 | 47,0 |
| Aangifte bij politie | 13,3 | 12,7 | 9,3 | 15,1 | 22,1 |
De meeste slachtoffers van online bedreiging en intimidatie die aangifte deden, deden dit op het politiebureau (zie ook tabellenset). Daarnaast deed 31 procent telefonisch aangifte en 14 procent via internet. Bijna 2 op de 10 heeft op een andere manier aangifte gedaan.
Redenen geen melding of aangifte bij politie
De meest genoemde reden om het voorval niet bij de politie te melden of aangifte te doen is dat er niet aan wordt gedacht of dat men het niet zo belangrijk vindt (43 procent), gevolgd door ‘het helpt toch niets’ (33 procent). Ongeveer 16 procent zei dat het al is opgelost en 14 procent heeft geen zin of tijd gehad, of vindt het te veel moeite. Alle andere redenen worden door slachtoffers minder vaak genoemd.
Slachtoffers van online pesten geven vaker dan slachtoffers van andere delicten ‘het helpt toch niets’ als reden om geen melding of aangifte te doen bij de politie. Slachtoffers van shamesexting noemen vaker het hebben van schuld- of schaamtegevoel als reden.
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Online bedreiging (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Online pesten (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Online stalken (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Shamesexting (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Niet aan gedacht / niet zo belangrijk | 42,7 | 46,5 | 38,9 | 33,0 | 30,4 |
| Het helpt toch niets | 33,1 | 30,6 | 39,6 | 31,7 | 26,8 |
| Het is al opgelost | 15,8 | 11,0 | 17,0 | 13,3 | 15,3 |
| Geen zin of tijd / teveel moeite | 13,7 | 14,6 | 13,5 | 9,9 | 13,8 |
| Uit angst voor vervelende reactie of wraak | 9,7 | 8,4 | 12,1 | 7,9 | 9,8 |
| Dit is geen zaak voor de politie | 6,6 | 5,8 | 9,2 | 4,9 | 0,4 |
| Door schuld- of schaamtegevoel | 5,4 | 3,7 | 5,2 | 5,2 | 11,7 |
| Op advies van de politie | 2,8 | 2,9 | 3,2 | 4,7 | 3,3 |
| Digitaal aangifte/melding doen lukt niet | 1,8 | 0,6 | 1,7 | 3,0 | 2,7 |
| Nog niet aan toe gekomen, ga ik nog doen | 1,3 | 1,5 | 1,8 | 1,9 | 0,5 |
| Financiële schade is al vergoed | 0,3 | 0,6 | 0,4 | 0,0 | 1,6 |
| Andere reden | 21,4 | 18,8 | 21,1 | 17,2 | 23,6 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||