3. Financiële schade

In deze paragraaf komt eerst het aantal gepleegde delicten en de financiële schade per delict aan de orde. Daarbij wordt in paragraaf 3.1.1 aandacht geschonken aan het aantal delicten en de financiële schade in percentielen voor de afzonderlijke delicten in 2023. Daarna wordt in paragraaf 3.1.2 het jaar 2023 vergeleken met 2021. De totale schade per type delict komt zowel voor 2023 als 2021 aan de orde in paragraaf 3.2 en in paragraaf 3.3 wordt voor beide jaren de totale schade per hoofdcategorie en het totaal gepresenteerd.

3.1 Aantal delicten en schade per delict

3.1.1 Aantal delicten en mediane schade per delict in 2023

In 2023 zijn in de privésfeer 4,7 miljoen delicten gepleegd die directe financiële schade als gevolg hadden (zie tabel 3.1.1 en tabellenset). Ruim driekwart (77 procent) betrof diefstal van geld of goed, bij een kwart (23 procent) ging het om vernieling. Van alle criminaliteit gebeurde 37 procent online, waarvan het overgrote deel (32 procent) bij online handel.

Fraude bij online aankopen komt het vaakst voor, maar relatief lage schade

Fraude bij online aankopen kwam met 1,3 miljoen delicten het vaakst voor. Maar de schade bij dit delict is – vergeleken met de andere delicten - meestal relatief laag: de helft van de bedragen lag onder de 60 euro, bij 75 procent ging het om een bedrag van minder dan 135 euro.

Autodiefstal kent de hoogste schade, maar komt relatief weinig voor

Autodiefstal is het delict met de hoogste schade: bij de helft ging het om minstens 12 duizend euro, bij een kwart om minstens 35 duizend euro. Autodiefstal komt in vergelijking met andere delicten weinig voor; volgens opgave in de enquête werden in 2023 ongeveer 9 duizend auto’s gestolen.

Vernieling van auto’s komt, met 567 duizend gevallen op jaarbasis, veel voor. Bij de helft van deze vernielingen ging het om een schadebedrag van minstens 500 euro.

Bijna een miljoen fietsen gestolen

In 2023 werden 970 duizend fietsen gestolen. Wanneer de gelijktijdig met een woninginbraak gestolen fietsen en de teruggevonden fietsen niet worden meegeteld waren dat er naar schatting 928 duizend. De helft van deze fietsen was minder dan 350 euro waard, bij een kwart was de waarde hoger dan 800 euro.

184 duizend delicten met fraude in het betalingsverkeer

Fraude in het betalingsverkeer²⁾ werd in 2023 naar schatting 184 duizend keer gepleegd. Deze vorm van fraude bestaat uit bancaire fraude waarbij de crimineel toegang tot de rekening had en niet-bancaire fraude waarbij het slachtoffer zelf geld overmaakte naar de crimineel. In 2023 hadden 110 duizend delicten betrekking op bancaire fraude. Bij de helft van het aantal gevallen van bancaire fraude bleef de schade beperkt tot maximaal 300 euro.

Niet-bancaire fraude betreft altijd een vorm van spoofing. Ook bancaire fraude kan gebeuren via spoofing maar ook door diefstal of het kopiëren van een bankpas of door bijvoorbeeld het hacken van een betaalaccount. Uitgebreide informatie over het aantal delicten en de schadebedragen bij de verschillende vormen van spoofing wordt beschreven in het kader na paragraaf 3.

3.1.2 Aantal delicten en mediane schade per delict, vergelijking met 2021

Vergeleken met 2021 zijn er in 2023 meer fietsen gestolen en meer fietsen beschadigd (zie tabellenset). Ook zijn er meer spullen uit (broek)zakken en uit auto’s gestolen, meer bankrekeningen geplunderd en meer gevallen van sextortion gerapporteerd. Bij geen enkele delictvorm is het aantal delicten duidelijk afgenomen.

Rekening houdend met inflatie is de schade per delict alleen bij autodiefstallen noemenswaardig toegenomen. Verder is er bij veel delicten een afname te zien in de hoogte van de schade. Vooral bij niet-bancaire fraude in het betalingsverkeer is de schade per geval afgenomen: in 2021 was bij de helft van de gevallen de schade hoger dan 1035 euro, een kwart lag boven de 3450 euro, in 2023 lag de helft boven de 400 euro en een kwart hoger dan 1950 euro. Ook bij identiteitsfraude is een grote daling te zien. De oorzaken van deze sterke daling zijn niet eenduidig vast te stellen. De laatste jaren hebben banken veiligheidsmaatregelen ingevoerd om de schade voor slachtoffers te beperken. Bijvoorbeeld door een verlaging van de daglimiet van betaalrekeningen en het inbouwen van een tijdslot indien de rekeninghouder de daglimiet wil verhogen om grotere bedragen over te kunnen maken. Maar voor een deel zal de daling overschat kunnen zijn door de wijziging in vraagstelling (zie kader 2).

3.2 Totale schade per type delict: 2023 versus 2021

Fietsdiefstal grootste schadepost en grootste toename sinds 2021

De totale financiële schade op populatieniveau was in 2023 met een totaalbedrag van 698 miljoen euro het grootst voor fietsdiefstal. Er werden in dat jaar relatief veel fietsen gestolen, de waarde van de meeste fietsen was vergelijkbaar met 2021, rond de 350 euro. Er waren wel meer dure fietsen gestolen. Zo was bij een kwart van de fietsen de schade hoger dan 800 euro, in 2021 was dat 690 euro.  Ook vernieling van auto’s veroorzaakte met in totaal 483 miljoen euro weer veel schade.

Fraude bij online aankopen komt het vaakst van alle delicten voor, maar het gaat meestal om relatief kleine bedragen. De totale schade door aankoopfraude bedroeg in 2023 naar schatting ongeveer 247 miljoen euro.

Vergeleken met 2021 is dan ook met name de schade door fietsdiefstal toegenomen, van 465 miljoen naar 698 miljoen euro. Ook bij zakkenrollerij is de schade toegenomen, van 52 naar 82 miljoen euro. Bij de overige delicten is de totale schade niet noemenswaardig toe- of afgenomen.

3.3 Totale schade

Toename van 2,8 miljard euro in 2021 naar 3,2 miljard euro in 2023

De totale financiële schade van criminaliteit in de privésfeer bedroeg in 2023 naar schatting 3,2 miljard euro. Bij 30 procent van de totale schade ging het om diefstal van voertuigen, een kwart was veroorzaakt door diefstal van andere spullen en 24 procent werd veroorzaakt door vernieling. Ruim een vijfde van de criminaliteitsschade (22 procent) komt voor rekening van online gepleegde delicten: het gaat om fraude in het betalingsverkeer (12 procent), fraude bij online handel (9 procent) of overige online delicten als identiteitsfraude, afpersing na hacken of sextortion (samen 1 procent).

In 2021 lag de totale schade op 2,4 miljard euro. Gecorrigeerd voor inflatie komt dit neer op 2,8 miljard. Gecorrigeerd voor inflatie is de schade door criminaliteit dus met 13 procent gestegen. Dit is vooral te wijten aan de toename van diefstal.