4. Opleiding en ontwikkeling

Bijna de helft van alle kunstenaars in 2017/2019 gaf aan als hoogst gevolgde opleiding een kunstopleiding te hebben gevolgd, in de meeste gevallen minimaal op hbo-niveau. Een op de zes van de overige werkenden in een creatief beroep heeft een kunstopleiding gevolgd. Van de kunstenaars en overige creatieven zonder kunstopleiding, volgde ook het grootste deel een opleiding op minimaal hbo-niveau. Sommige werknemers volgden naast het werk een opleiding, vaak met als doel hun werk beter te kunnen doen. Het overgrote deel van de kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep vond dat hun kennis en vaardigheden goed aansloten bij hun werkzaamheden.

In hoofdstuk 4 staat opleiding en ontwikkeling centraal: de opleiding die men heeft gevolgd, en of men momenteel nog een cursus of opleiding volgt. De cijfers in paragraaf 4.1 hebben betrekking op alle kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep. In de paragrafen 4.2 en 4.3 worden cijfers gepresenteerd over werknemers en zelfstandig ondernemers afzonderlijk.

4.1 Gevolgde kunstopleiding

Bijna de helft van de 164 duizend kunstenaars gaf in 2017/2019 aan als hoogste opleiding een kunstopleiding te hebben gevolgd, in de meeste gevallen minimaal op hbo-niveau. Ruim zes van de tien kunstenaars met ten minste hbo volgde een opleiding in audiovisuele techniek en mediaproductie, beeldende kunst, kunstgeschiedenis of muziek en theater. Mbo’ers volgden voor het grootste deel een opleiding audiovisuele techniek en mediaproductie.

Van de 263 duizend werkenden in een ander creatief beroep had 17 procent als hoogste opleiding een kunstopleiding gevolgd: 5 procent op mbo-niveau en 12 procent minimaal op hbo-niveau. Van de 229 duizend werkenden in een overig creatief beroep in 2010/2012 had 16 procent een kunstopleiding op hbo-niveau gevolgd en 4 procent een kunstopleiding op mbo-niveau.

De helft van andere creatieve werkenden met een kunstopleiding op mbo-niveau volgde de richting audiovisuele techniek en mediaproductie. De helft van de hbo’ers volgden audiovisuele techniek en mediaproductie, muziek en theater, de lerarenopleiding algemene en beroepsgerichte vakken of beeldende kunst, kunstgeschiedenis.

89 duizend kunstenaars (54 procent; 2013/2015: 56 procent) volgden geen kunstopleiding. Ook hier volgde veruit het grootste deel een andere hbo- of wo-opleiding, een kleiner deel mbo 2, 3 of 4 (respectievelijk 74 procent en 13 procent). 218 duizend van de andere werkenden met een creatief beroep volgden geen kunstopleiding. Veruit het grootste deel volgde een hbo- of wo-opleiding (68 procent), een kleiner deel (20 procent) mbo 2, 3 of 4.

4.2 Volgen van een cursus of opleiding

Ten tijde van het onderzoek volgde 11 procent van de kunstenaars regulier onderwijs. Van de totale werkzame beroepsbevolking in 2017/2019 was dat 16 procent. Daarnaast volgde een klein deel van de kunstenaars in de afgelopen vier weken korte cursussen of opleidingen (10 procent tegenover 12 procent van alle werkenden). Deze cijfers zijn nagenoeg gelijk aan die van 2013/2015. Van de werkenden in andere creatieve beroepen volgde 10 procent regulier onderwijs en 10 procent een korte cursus of opleiding.

Van de werknemers¹⁾ die in de afgelopen twee jaar naast hun werk een cursus of opleiding hebben gevolgd, gaf in de periode 2017/2019 gemiddeld 61 procent van de kunstenaars en 63 procent van de andere creatieve beroepen aan dat het belangrijkste doel hiervan is om het huidige werk beter te kunnen doen. Verder zei 22 procent van beide groepen dat om kunnen gaan met toekomstige veranderingen in de huidige baan het belangrijkste doel is, en 17 procent van de kunstenaars en 15 procent van de andere creatieve beroepen om de kansen op werk in de toekomst te vergroten. Bij het totaal van alle werknemers was het percentage dat een cursus of opleiding volgde om het huidige werk beter te kunnen doen wat hoger (64 procent), en dat om de kansen op werk in de toekomst te vergroten lager (14 procent).

Onder werknemers gaven kunstenaars die geen cursus of opleiding volgden relatief vaak aan hier geen behoefte aan te hebben. In de periode 2017/2019 had 46 procent van de kunstenaars die in de voorgaande twee jaar geen cursus of opleiding volgden hier geen behoefte aan, tegenover 55 procent van alle werknemers. Verder had 28 procent van de kunstenaars wel behoefte aan een cursus of opleiding om de kansen op werk in de toekomst te vergroten, 23 procent om de toekomstige veranderingen in het werk aan te kunnen en 21 procent om het huidige werk beter te kunnen doen.

Kunstenaars en anderen met een creatief beroep onder zelfstandig ondernemers, die in de voorgaande twee jaar geen cursus of opleiding volgden, hadden hier minder vaak geen behoefte aan dan gemiddeld onder zelfstandig ondernemers. Van deze kunstenaars had 57 procent in 2019 geen behoefte aan een cursus of opleiding en 59 procent van de andere creatieve beroepen, tegenover 67 procent onder alle zelfstandig ondernemers. Zelfstandig ondernemers op het hoogste beroepsniveau hadden minder vaak geen behoefte aan een cursus of opleiding (54 procent).

Van de kunstenaars of anderen met een creatief beroep die wél behoefte hadden aan een cursus of opleiding, was het vergroten van de kans op werk in de toekomst voor respectievelijk 25 procent en 23 procent de belangrijkste reden hiervoor. Voor 18 en 16 procent was de belangrijkste reden om het huidige werk beter te kunnen doen en voor 16 en 17 procent om toekomstige veranderingen in het huidige werk aan te kunnen.

4.3 Kennis en vaardigheden

Van de kunstenaars onder zelfstandig ondernemers vond in 2019 72 procent dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten bij hun werk. Dat is redelijk vergelijkbaar met de anderen in creatieve beroepen (70 procent) en het totaal van alle zelfstandig ondernemers (71 procent). Verder gaf 21 procent van de kunstenaars aan dat ze meer kennis en vaardigheden bezitten dan nodig voor hun werk, dat was bij de anderen met een creatief beroep (24 procent) en het totaal van alle zelfstandig ondernemers (25 procent) hoger. 7 procent van de zelfstandige kunstenaars zei minder kennis en vaardigheden te hebben dan nodig voor het werk, tegenover 5 procent van zowel de andere creatieve beroepen als het totaal van alle zelfstandig ondernemers.

Werknemers vonden minder vaak dan zelfstandig ondernemers dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten bij hun werk. In de periode 2017/2019 vond 65 procent van de kunstenaars onder werknemers dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten bij het werk. Daarmee hadden kunstenaars vaker dan de andere werknemers met een creatief beroep (62 procent) en het totaal van alle werknemers (61 procent) het idee dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten bij hun werk. Van de kunstenaars in loondienst zei 29 procent meer kennis en vaardigheden te hebben dan nodig, tegenover 32 procent van de andere creatieve beroepen en 33 procent van alle werknemers. 6 procent van zowel de kunstenaars, anderen met een creatief beroep als het totaal van alle werknemers gaf aan over minder kennis en vaardigheden te beschikken dan nodig voor hun werk.

In 2017/2019 gaf onder werknemers 76 procent van de kunstenaars aan dat hun leidinggevende de ontwikkeling van hun kennis en vaardigheden in beperkte of grote mate stimuleerde. Dat is lager dan bij de werknemers op het hoogste beroepsniveau (85 procent) en bij de andere creatieve beroepen (78 procent). Gemiddeld was dat onder werknemers 75 procent. Onder kunstenaars was het percentage werknemers dat vond dat hun leidinggevende de ontwikkeling van kennis en vaardigheden in beperkte of grote mate stimuleerde bij mannen (77 procent) hoger dan bij vrouwen (74 procent).

Onder zelfstandig ondernemers gaf 87 procent van de kunstenaars in 2019 aan dat ze in hun werk telkens nieuwe dingen probeerden te leren. Dat is hoger dan bij de andere creatieve beroepen (85 procent) en het totaal van zelfstandig ondernemers (81 procent). Verder gaf 85 procent van de kunstenaars aan dat ze nadachten over hoe ze in de toekomst het werk zo goed mogelijk kunnen blijven doen. 74 procent zocht in hun werk de mensen op waar ze iets van kunnen leren. Dat is hoger dan bij zowel de andere creatieve beroepen (68 procent) als het totaal van alle zelfstandig ondernemers (69 procent). Tevens zorgde 82 procent dat ze in kennis en vaardigheden goed mee konden komen met de veranderingen in hun werk, dat was juist iets lager dan bij het totaal van alle zelfstandig ondernemers (85 procent).