1. Inleiding
Omdat het zo’n relevant onderwerp is, publiceert het CBS hierover veel cijfers. Dit artikel gaat dieper in op die uitkomsten, om te verklaren waarom de verschillende cijfers uiteenlopende beelden kunnen opleveren en om te helpen voorkomen dat cijfers verkeerd geïnterpreteerd worden.
Het CBS publiceert uitkomsten over lonen en loonkosten op basis van gegevens uit verschillende bronnen:
• informatie over alle loonbetalingen aan werknemers uit de Polisadministratie;
• enquêtes bij bedrijven;
• inkomensgegevens van de Belastingdienst;
• informatie uit cao’s.
Daarnaast zijn er diverse soorten loongegevens. Denk bijvoorbeeld aan bruto of netto, per uur of per jaar, inclusief of exclusief bijzondere beloningen. Hierdoor publiceert het CBS over deze onderwerpen een breed pallet aan uitkomsten.
De reguliere statistiekuitkomsten van het CBS zijn te vinden op StatLine. Deze databank bevat meer dan duizend tabellen en deze bevatten ruim 9 miljard getallen. De tabellen kunnen doorzocht worden door in het zoekvenster een of meer trefwoorden op te geven. Het is ook mogelijk om via de themaboom de gewenste publicaties te vinden.
De tabellen met loon- of loonkostengegevens zijn niet allemaal ingedeeld bij het thema arbeid en sociale zekerheid. In staat 1.1 wordt weergegeven bij welke thema’s de tabellen met lonen of loonkosten te vinden zijn. Sommige tabellen zijn bij meer dan een thema ingedeeld. In december 2020 ging het om 23 tabellen die op twee thema’s waren ingedeeld en een tabel die bij zes thema’s was ingedeeld. De meeste tabellen (108) waren ingedeeld op een thema.
| Thema niveau 1 | Thema niveau 2 | Thema niveau 3 | Thema niveau 4 | |
|---|---|---|---|---|
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Banen, vacatures, werkgelegenheid | Banen | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Banen, vacatures, werkgelegenheid | Werkgelegenheid | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Beroepsbevolking | Arbeidsdeelname | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Beroepsbevolking | Werkzame beroepsbevolking | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Geboortegeneraties, arbeid, uitkeringen | ||
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Lonen, cao-lonen en arbeidskosten | Arbeidskosten | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Lonen, cao-lonen en arbeidskosten | Lonen en cao-lonen | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Lonen, cao-lonen en arbeidskosten | Minimumloon | |
| Arbeid en sociale zekerheid | Arbeid en arbeidsmarkt | Onderwijs en arbeidsmarkt | Voortijdig schoolverlaters (VSV) | |
| Bedrijven | Conjunctuur | |||
| Bedrijven | Financiële gegevens | |||
| Bedrijven | Financiële gegevens | Financiën niet-financiële ondernemingen | ||
| Bedrijven | Globalisering | |||
| Bedrijven | Research & Development, innovatie | Research & Development | ||
| Bouwen en wonen | Bouwen | Bouwkosten | ||
| Bouwen en wonen | Bouwen | Bouwnijverheid | ||
| Bouwen en wonen | Wonen, woningen en gebouwen | Huurverhoging woningen | ||
| Bouwen en wonen | Wonen, woningen en gebouwen | Woonlasten | ||
| Caribisch Nederland | Arbeid en sociale zekerheid | |||
| Caribisch Nederland | Inkomen en bestedingen | |||
| Energie | Energieprijzen en branchegegevens | |||
| Financiële en zakelijke diensten | Zakelijke en overige dienstverlening | |||
| Gezondheid en welzijn | Basisverzekering | Gedeclareerde zorgkosten | ||
| Gezondheid en welzijn | Financiën, aanbieders en werkgelegenheid | Aanbieders zorg en welzijn | Praktijken en overige aanbieders | |
| Gezondheid en welzijn | Financiën, aanbieders en werkgelegenheid | Aanbieders zorg en welzijn | Zorginstellingen | |
| Gezondheid en welzijn | Financiën, aanbieders en werkgelegenheid | Werkgelegenheid, lonen en winsten | ||
| Gezondheid en welzijn | Gezonde levensverwachting | |||
| Gezondheid en welzijn | Gezondheid en zorggebruik | Geestelijke gezondheidszorg | ||
| Gezondheid en welzijn | Gezondheid en zorggebruik | Geneesmiddelen | ||
| Gezondheid en welzijn | Gezondheid en zorggebruik | Huisartsenzorg | ||
| Gezondheid en welzijn | Gezondheid en zorggebruik | Medisch specialistische-, ziekenhuiszorg | Medisch Specialistische Zorg | |
| Gezondheid en welzijn | Gezondheid en zorggebruik | Sociaal domein | Wmo | |
| Gezondheid en welzijn | Gezondheid, leefstijl, zorggebruik | Sociaal domein | Wmo | |
| Handel en horeca | ||||
| Industrie | ||||
| Inkomen en bestedingen | ||||
| Inkomen en bestedingen | Inkomen en koopkracht | Inkomen van huishoudens | ||
| Inkomen en bestedingen | Inkomen en koopkracht | Inkomen van personen | ||
| Inkomen en bestedingen | Inkomen en koopkracht | Inkomen van zelfstandigen | ||
| Inkomen en bestedingen | Inkomen en koopkracht | Regionale inkomensverdeling | ||
| Inkomen en bestedingen | Inkomen en koopkracht | Risico op armoede | ||
| Inkomen en bestedingen | Vermogen | |||
| Landbouw | Biologische landbouw | |||
| Landbouw | Landbouw, nationale rekeningen | |||
| Landbouw | Landbouwtelling | |||
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Bbp, finale bestedingen en productie | ||
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Bbp, finale bestedingen en productie | Bruto binnenlands product | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Bbp, finale bestedingen en productie | Finale bestedingen en productie | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Inkomens- en vermogensrekeningen | Alle sectoren | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Inkomens- en vermogensrekeningen | Sector huishoudens | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Inkomens- en vermogensrekeningen | Sector overheid | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Overige rekeningen | Arbeid | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Overige rekeningen | Landbouw | |
| Macro-economie | Nationale rekeningen | Overige rekeningen | Regio | |
| Nederland regionaal | Inkomen en bestedingen | Inkomen en koopkracht | ||
| Nederland regionaal | Kerncijfers per regio | |||
| Nederland regionaal | Macro-economie | |||
| Onderwijs | Onderwijs en arbeidsmarkt | Van ho naar arbeidsmarkt | ||
| Onderwijs | Onderwijs en arbeidsmarkt | Van mbo naar arbeidsmarkt | ||
| Onderwijs | Primair onderwijs | |||
| Onderwijs | Voortijdig schoolverlaters (vsv) | VSV arbeidsmarkt | ||
| Overheid | Overheidsfinanciën, macro-economisch | |||
| Overheid | Overheidsfinanciën | EU-richtlijn 2011/85 | ||
| Prijzen | Consumentenprijzen | Huurverhoging woningen | ||
| Prijzen | Producentenprijzen | Bouwnijverheid | ||
| Vrije tijd en cultuur | Cultuur | Kunst | ||
| Vrije tijd en cultuur | Cultuur | Musea | ||
| Vrije tijd en cultuur | Recreatie | |||
| Vrije tijd en cultuur | Sport | |||
Er is ook een volledig overzicht beschikbaar van alle StatLine-tabellen met loon- of loonkostengegevens, met directe links naar de desbetreffende tabellen. Dat overzicht is beperkt tot de lopende StatLine-tabellen. Oudere tabellen, die niet meer geactualiseerd worden, zijn binnen StatLine verplaatst naar het archief. Dit archief bevat ongeveer dezelfde indeling als de actuele thema’s.
Voor een aantal tabellen is ook een Engelstalige versie beschikbaar, via de Engelstalige versie van StatLine.Naast uitkomsten op StatLine publiceert het CBS de uitkomsten ook op andere manieren. Zo wordt in het Dashboard arbeidsmarkt een overzicht gegeven van de actuele uitkomsten op het terrein van de arbeidsmarkt. Eén van de zes kernindicatoren is de ontwikkeling van de cao-lonen. Op deze pagina kan doorgeklikt worden naar pagina’s met teksten en grafieken over cao-lonen, jaarlonen en bijzondere beloningen, uurlonen, loonkosten, de prijs van arbeid, banen die betaald worden tegen het minimumloon en de arbeidsinkomensquote.
Daarnaast brengt het CBS elk jaar de publicatie De arbeidsmarkt in cijfers uit, met daarin ook een hoofdstuk over lonen en loonkosten.
Nieuwsberichten, onderzoeksrapporten en methodebeschrijvingen staan ook op de CBS-website. De recente publicaties staan op de themapagina arbeid en sociale zekerheid. Oudere publicaties kunnen worden gezocht met de zoekmachine of in het archief.
Naast deze publicaties doet het CBS ook aanvullend statistisch onderzoek, waarin specifieke onderzoeksvragen worden beantwoord. Onder deze noemer zijn bijvoorbeeld de gedetailleerde tabellen over Uurlonen, 2006-2019 te vinden.
Uit het bovenstaande blijkt dat de diversiteit van de gegevens groot is. Dat kan er ook toe leiden dat niet altijd duidelijk is waarom de verschillende cijfers over lonen soms een ander beeld geven. Daarom worden in dit artikel de verschillende CBS-gegevens over lonen en loonkosten op een rijtje gezet. Daarbij wordt dieper op de statistieken ingegaan dan gebruikelijk, zodat ook de verschillen tussen de diverse uitkomsten duidelijk worden. Door meer achtergrondinformatie te geven, kan voorkomen worden dat cijfers verkeerd geïnterpreteerd worden.
Voor zover mogelijk hebben de uitkomsten betrekking op 2019. Deze cijfers op basis van de Arbeidsrekeningen en de Inkomensstatistiek zijn nog niet definitief vastgesteld. De voorlopige cijfers zijn niet als zodanig gekenmerkt. De mutatiecijfers en verhoudingscijfers in het artikel zijn in het algemeen berekend op basis van de gepubliceerde afgeronde uitkomsten; bij aanvullende uitkomsten is gebruikgemaakt van meer gedetailleerd cijfermateriaal.