1. Inleiding
In opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), en in samenwerking met Valente (Branchevereniging voor participatie, begeleiding en veilige opvang), heeft het CBS cijfers samengesteld voor het onderdeel maatschappelijke opvang van de monitor Dakloosheid (hierna monitor Dakloosheid). De monitor geeft inzicht in het aantal dakloze personen die in 2022 en 2023 met een burgerservicenummer (bsn) geregistreerd stonden in voorzieningen voor maatschappelijke opvang (MO), uitgesplitst naar de 44 centrumregio’s beschermd wonen en maatschappelijke opvang in Nederland. Deze groep dakloze mensen vormt daarmee een deel van het totale aantal dakloze personen in Nederland. Op dit moment zijn er in Nederland diverse (lokale) monitors op het gebied van dakloosheid. De monitors hebben hun eigen scope, onderzoeksopzet en daarmee zowel beperkingen als meerwaarde.
Voor het goed kunnen duiden van de cijfers van de monitor Dakloosheid is kennis van de gehanteerde onderzoeksopzet, de (on)volkomenheden in de aangeleverde data en de (regionale) verschillen in beleid- en uitvoering van de opvang van dakloze personen van belang. Dit dataverkenningsrapport geeft inzicht in de eerste twee aspecten.
De monitor Dakloosheid is ontwikkeld met als doel om dakloosheid structureel te kunnen monitoren op zowel regionaal als uiteindelijk ook op landelijk niveau, en hierover te rapporteren. De monitor beperkt zich vooralsnog tot dakloze personen die op enig moment in het verslagjaar met een bsn geregistreerd werden in voorzieningen in de nacht-, nood- en tijdelijke opvang. Deze groepen personen zijn in kaart gebracht door het gebruik van registraties op persoonsniveau, die door het CBS zijn uitgevraagd. Zowel de centrumgemeenten (de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de maatschappelijk opvang binnen de centrumregio’s), de GGD’en (indien betrokken als centrale toegang), als de MO-organisaties (uitvoerders van maatschappelijk opvang) hebben de benodigde gegevens aangeleverd. Door de grote verscheidenheid in hoe opvang voor dakloze personen binnen een centrumregio georganiseerd is, was een gezamenlijke inspanning van centrumgemeenten én opvangorganisaties nodig.
De registraties van dakloze personen zijn op het niveau van het bsn aangeleverd bij het CBS. Met behulp van het bsn heeft het CBS de binnengehaalde gegevens gepseudonimiseerd, ontdubbeld en vervolgens gekoppeld aan binnen het CBS beschikbare persoonskenmerken, zoals leeftijd en geslacht. Hierdoor kan informatie over deze groepen worden geaggregeerd. Voor een overzicht van de gegevens die per registratie over verslagjaren 2022 en 2023 zijn aangeleverd, wordt verwezen naar paragraaf 2.3.1 in het Aanleverprotocol Monitor Dakloosheid Versie 12 (53).pdf.
In dit rapport worden de eerste cijfers van de monitor met de bijbehorende achtergrondinformatie gepresenteerd. De cijfers over 2023 worden getoond via grafieken, terwijl de cijfers over 2022 alleen getoond worden in de tabellenbijlage. Omdat de monitor nog in ontwikkeling is, dienen deze eerste cijfers met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. Hier wordt in ‘Hoofdstuk 4: Kwaliteit van aangeleverde gegevens’ nader op in gegaan.
De cijfers zijn ook te vinden op Waarstaatjegemeente.nl, waar de centrumgemeenten optioneel ook ruimte hebben voor hun eigen duiding.