Het verhaal
De Monitor Brede Welvaart & de SDG’s biedt met de brede-welvaarttrends ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’ een kwantitatieve basis om te bekijken waar we als samenleving staan, en voor welke keuzes we staan op het gebied van brede welvaart.
Inleiding
Corona
Fundamentele keuzes
Internationale aanbevelingen
Definities
Sustainable Development Goals
Indicatoren
Inleiding
Het CBS publiceert de Monitor Brede Welvaart en de SDG’s jaarlijks op verzoek van de Tweede Kamer. Al vanaf de tweede editie van de Monitor in 2019 werden de Sustainable Development Goals (SDG’s) in de publicatie opgenomen. Brede welvaart en de SDG’s hebben veel gemeen en vullen elkaar aan: waar de eerste een algemene intentie uitspreekt, vertaalt de SDG-agenda deze in concrete doelstellingen voor 2030 die beleidsmakers concrete handvatten geven.
De Monitor dient twee doelen: politiek en maatschappij inzicht geven in de ontwikkeling van brede welvaart in Nederland, en de stand van zaken weergeven ten aanzien van de SDG’s.
De Monitor beschrijft primair de ontwikkeling van de brede welvaart en de SDG’s op de middellange termijn: de periode 2014–2021. Omdat de komst van COVID-19 en de bijbehorende maatregelen vanaf begin 2020 een grote stempel drukken op het welbevinden van individuen en op de economie en samenleving in bredere zin, besteedt deze Monitor meer aandacht aan recente ontwikkelingen dan de eerdere edities.
Corona
Ook in 2021 beheerste het coronavirus ons leven, met allereerst grote gevolgen voor de volksgezondheid en de zorgsector. Bij 12 procent van de sterfgevallen in 2020 en bij 11 procent in 2021 was COVID-19 de doodsoorzaak. Al met al overleden in Nederland vanaf het begin van de pandemie in maart 2020 tot en met december 2021 bijna 40 duizend mensen aan COVID-19. In eerste instantie nam de overheid maatregelen om verspreiding van het virus tegen te gaan zodat de gezondheidszorg niet overbelast zou raken. Naarmate de pandemie voortduurde, kwam er meer oog voor de economische effecten van de maatregelen. Delen van het bedrijfsleven hadden het zwaar; denk aan de horeca, de kappers en de cultuursector. Maar waar non-food winkels het moeilijk hadden, zag de detailhandel in voedingsmiddelen de omzet juist fors toenemen. Bij fysieke winkels en webwinkels groeide vooral de omzet uit online-activiteiten.
De maatregelen om het virus te remmen beperkten het aantal contacten tussen mensen: mensen die nog konden werken werkten thuis, kinderen en studenten kregen onderwijs online, winkelen of uitgaan was er niet meer bij. Daardoor steeg het risico op toenemende kansenongelijkheid, eenzaamheid en psychische problemen. In de laatste maanden van 2021 kwam er meer aandacht voor sociaal-maatschappelijke ontwrichting als gevolg van de lockdownmaatregelen. Steeds nadrukkelijker klonk de roep om te komen tot een bewust afwegingskader, met ook meer oog voor de langere termijn. Een voorbeeld is het gezamenlijk advies van het Sociaal en Cultureel Planbureau en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving aan het Kabinet: stuur bij de bestrijding van de pandemie niet meer alleen op de medische gevolgen van corona maar luister beter naar burgers en weeg hun belangen meer mee.
Fundamentele keuzes
Ook op de langere termijn staat de Nederlandse samenleving voor fundamentele keuzes waarin brede welvaart centraal staat. Deze keuzes worden met name in de SDG-agenda beschreven: fundamentele principes zoals het uitgangspunt van ‘leave no one behind’, de aandacht voor onze voetafdruk elders in de wereld en de vijf p’s (people, planet, peace, prosperity & partnerships) zijn allemaal zeer relevant voor onze kwaliteit van leven en de toekomstbestendigheid daarvan.
De figuur laat kort en bondig zien voor welke opgave de samenleving staat. Allereerst is een goed functionerende economie nodig voor het dekken van de belangrijkste materiële behoeften zoals voedsel, kleding en een dak boven het hoofd. Maar de economische ontwikkeling heeft in veel gevallen de sociaal-maatschappelijke en de ecologische welvaart en duurzaamheid aangetast. De belangrijke opdracht van de SDG-agenda is dan ook om economische ontwikkeling in de maatschappij – het mag niet leiden tot scheefgroei of sociale uitsluiting – en in de biosfeer – het mag niet over ecologische grenzen heen gaan – in te bedden. Alleen zo kan economische ontwikkeling voor duurzame materiële welvaart en waardig werk zorgen, en daarmee een goede kwaliteit van leven in brede zin mogelijk maken. Het gaat uitdrukkelijk om het opbouwen van brede welvaart waarvan alle maatschappelijke groepen kunnen profiteren, en waarbij planetaire grenzen worden gerespecteerd – er is immers maar één aarde. Van groot belang hierbij is SDG 17 Partnerschap om doelstellingen te bereiken, gericht op internationale partnerschappen om mondiale samenwerking op ieder van de overige 16 SDG’s te stimuleren.
De SDG’s vormden destijds een belangrijke leidraad voor de verdere invulling van de monitoring van brede welvaart in Nederland door het CBS. De SDG-indicatoren zijn in de monitor volledig geïntegreerd in de beschrijving van brede welvaart. Zo worden alle gemeten indicatoren meer in hun onderlinge samenhang gepresenteerd, en wordt de SDG-agenda – voor Nederland een belangrijk beleidskader – uitdrukkelijk in de analyse van de brede welvaart betrokken. De SDG’s zijn in 2015 in VN-verband overeengekomen en de SDG-agenda wordt sindsdien door 193 landen uitgevoerd. We zijn inmiddels op de helft van de termijn waarbinnen de doelen gehaald moeten zijn (2030).
De Monitor Brede Welvaart & de SDG’s biedt met de brede-welvaarttrends ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’ een kwantitatieve basis om te bekijken waar we als samenleving staan, en voor welke keuzes we staan op het gebied van brede welvaart.
Internationale aanbevelingen
De Monitor is op aanbeveling van de Tijdelijke Kamercommissie Brede Welvaart opgesteld conform de Conference of European Statisticians (CES) Recommendations on Measuring Sustainable Development (UNECE, 2014). Lees hier meer over het raamwerk van de Monitor.
Definities
De definitie van brede welvaart gebruikt in de Monitor sluit aan bij gangbare internationale definities en luidt:
Brede welvaart betreft de kwaliteit van leven hier en nu en de mate waarin deze al dan niet ten koste gaat van die van latere generaties en/of van mensen elders in de wereld.
Vanuit deze drie dimensies van brede welvaart zijn in deze monitor drie dashboards ontwikkeld:
- Brede welvaart ‘hier en nu’ betreft de persoonlijke kenmerken van mensen en de kwaliteit van de omgeving waarin zij leven; meer in het algemeen hun materiële welvaart en welzijn, en hun beleving daarvan.
- Brede welvaart ‘later’ betreft de hulpbronnen die volgende generaties nodig hebben om een zelfde niveau van welvaart te kunnen bereiken als de huidige generatie.
- Brede welvaart ‘elders’ betreft de effecten van de keuzes die Nederlanders maken op banen, inkomens, (niet-hernieuwbare) hulpbronnen en het milieu in andere landen.
Sustainable Development Goals
In de Monitor zijn de SDG’s in dit CES-meetsysteem geïntegreerd. De SDG’s zijn in 2015 opgesteld door de VN en door 193 landen ondertekend (VN, 2015). Deze doelen sluiten goed aan bij het streven naar brede welvaart: onderliggende uitgangspunten van de SDG-agenda als ‘leave no one behind’, de aandacht voor onze voetafdruk en de vijf P’s (people, planet, peace, prosperity & partnership) zijn zeer relevant voor onze kwaliteit van leven en de toekomstbestendigheid daarvan.
Indicatoren
Aan de basis van de Monitor staat een gestructureerde set indicatoren die de trend op de middellange termijn en de positie van Nederland binnen de Europese Unie (EU-27) weergeven. Samen geven deze indicatoren het beeld van de stand en de ontwikkeling van de brede welvaart ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’, van de verdeling van de brede welvaart ‘hier en nu’ en de stand en de ontwikkeling van de SDG’s.
De technische toelichting geeft uitgebreide informatie over de definities, de selectie van indicatoren en de statistische methoden en de betekenis van kleuren in visualisaties.