4. Werkgerelateerdheid, klachten en duur
4.1 Werkgerelateerd verzuim
In de NEA wordt aan werknemers die hebben verzuimd, gevraagd of de klachten waarmee ze de laatste keer verzuimden het gevolg waren van het werk dat ze doen. Dit wordt ook wel werkgerelateerd verzuim genoemd.
Ruim 1 op 5 meest recente verzuimgevallen werkgerelateerd
In 2023 zei 22 procent van de werknemers die in het afgelopen jaar verzuimden dat de klachten van hun meest recente verzuim voor een deel (14 procent) of hoofdzakelijk (8 procent) het gevolg zijn van hun werk. Dat is iets hoger dan in 2022, toen het 21 procent was. Door een wijziging in de vragenlijst zijn de cijfers van voor 2022 niet goed vergelijkbaar met de uitkomsten daarna (zie ook de Bijlage). Tussen 2014 en 2021 schommelde het werkgerelateerde verzuim tussen de 24 en 28 procent.
| Jaar | Hoofdzakelijk gevolg van werk (%) | Deels gevolg van werk (%) |
|---|---|---|
| 2014 | 8,9 | 17,1 |
| 2015 | 8,5 | 15,5 |
| 2016 | 8,6 | 16,1 |
| 2017 | 10,3 | 16,9 |
| 2018 | 9,4 | 16,1 |
| 2019 | 9,7 | 16,5 |
| 2020 | 9,4 | 14,6 |
| 2021 | 10,1 | 15,7 |
| 2022 | 7,6 | 12,9 |
| 2023 | 7,8 | 14,4 |
| Bron: CBS, TNO | ||
| 1)Meest recente verzuim van werknemers (15 tot 75 jaar) die in het afgelopen jaar hebben verzuimd | ||
Verzuim in onderwijs en zorg relatief vaak werkgerelateerd
In 2023 was het werkgerelateerde ziekteverzuim bovengemiddeld in het onderwijs (28 procent), de vervoer en opslag en de zorg (beide 27 procent). In de verhuur en handel van onroerend goed en in de financiële dienstverlening (beide 17 procent) was dit juist relatief laag. Het aandeel werknemers dat aangaf dat het verzuim hoofdzakelijk het gevolg was van het werk was het grootst in de bedrijfstak vervoer in opslag (12 procent), het percentage dat zei dat dit deels het gevolg was van het werk was het hoogst in het onderwijs (19 procent).
In de afgelopen jaren waren er geen bedrijfstakken waarin het percentage werkgerelateerd verzuim significant is toe- of afgenomen.
| Bedrijfstak | Hoofdzakelijk gevolg van werk (%) | Deels gevolg van werk (%) |
|---|---|---|
| Onderwijs | 8,3 | 19,4 |
| Vervoer en opslag | 12,1 | 15,2 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 8,8 | 17,9 |
| Cultuur, recreatie, overige diensten | 8,4 | 15,4 |
| Bouwnijverheid | 9,2 | 14,4 |
| Nijverheid (geen bouw) en energie | 9,2 | 12,7 |
| Landbouw, bosbouw en visserij | 8,7 | 13,0 |
| Openbaar bestuur | 5,7 | 13,8 |
| Handel | 7,1 | 12,2 |
| Zakelijke dienstverlening | 7,4 | 11,7 |
| Informatie en communicatie | 6,3 | 12,5 |
| Horeca | 5,5 | 12,6 |
| Financiële dienstverlening | 4,5 | 12,7 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 6,2 | 10,6 |
| Bron: CBS, TNO | ||
| 1)Meest recente verzuim van werknemers (15 tot 75 jaar) die in het afgelopen jaar hebben verzuimd | ||
4.2 Verzuimduur
Op basis van de NEA kan ook de gemiddelde duur van het door werknemers gerapporteerde verzuim worden vastgesteld. Deze verzuimduur is het gemiddelde aantal werkdagen dat werknemers in de afgelopen twaalf maanden hebben verzuimd wegens ziekte. Het kan dan gaan om een aaneengesloten verzuimperiode, maar ook om meerdere perioden.
Gemiddeld bijna 17 werkdagen verzuim in 2023
In 2023 verzuimden werknemers die in de afgelopen twaalf maanden hebben verzuimd, gemiddeld 16,8 werkdagen door ziekte. In 2022 waren dat 16,2 werkdagen. Ook bij deze indicator zijn de cijfers vanaf 2022 niet goed te vergelijken met de jaren daarvoor. Over de periode 2014-2021 nam de gemiddelde verzuimduur in de meeste jaren toe, afgezien van 2016.
| Jaar | Werkdagen (werkdagen) |
|---|---|
| 2014 | 15,2 |
| 2015 | 15,6 |
| 2016 | 15,0 |
| 2017 | 16,0 |
| 2018 | 16,2 |
| 2019 | 17,1 |
| 2020 | 17,8 |
| 2021 | 19,1 |
| 2022 | 16,2 |
| 2023 | 16,8 |
| Bron: CBS, TNO | |
| 1)werknemers (15 tot 75 jaar) die in het afgelopen jaar hebben verzuimd | |
Bij het aantal dagen dat werknemers verzuimen moet wel de kanttekening worden gemaakt dat een relatief beperkt deel van de werknemers verantwoordelijk is voor een naar verhouding groot aantal verzuimde dagen. Werknemers die verzuimen, doen dat meestal een paar dagen: in 2023 ging het bij ruim de helft (57 procent) om maximaal 5 dagen in de afgelopen twaalf maanden. De mediane verzuimduur was 5 dagen, aanzienlijk minder dan het gemiddelde van 16,8 dagen.
Kortste verzuim in horeca
In de bedrijfstakken vervoer en opslag, de bouw en het openbaar bestuur werd in 2023 in de voorgaande twaalf maanden gemiddeld het langst verzuimd. In de horeca, de informatie en communicatie en de financiële dienstverlening was dit het kortst van alle bedrijfstakken. In de periode 2014-2021 was er in de meeste bedrijfstakken een stijgende trend in de verzuimduur van werknemers. Met name in het vervoer en opslag was de stijging relatief sterk: van gemiddeld 19,5 naar 26,7 dagen. Tussen 2022 en 2023 was er geen significante ontwikkeling van de verzuimduur per bedrijfstak.
| Bedrijfstak | Verzuim (werkdagen) |
|---|---|
| Vervoer en opslag | 21,1 |
| Bouwnijverheid | 21,0 |
| Openbaar bestuur | 20,3 |
| Nijverheid (geen bouw) en energie | 19,4 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 18,4 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 17,4 |
| Cultuur, recreatie, overige diensten | 17,2 |
| Onderwijs | 16,1 |
| Zakelijke dienstverlening | 15,7 |
| Landbouw, bosbouw en visserij | 14,8 |
| Handel | 14,2 |
| Financiële dienstverlening | 13,6 |
| Informatie en communicatie | 12,4 |
| Horeca | 10,2 |
| Bron: CBS, TNO | |
| 1)Meest recente verzuim van werknemers (15 tot 75 jaar) die in het afgelopen jaar hebben verzuimd | |
4.3 Verzuimklachten
Werknemers is in de NEA gevraagd naar de belangrijkste klacht waarmee in het afgelopen jaar de laatste keer werd verzuimd.
Ruim de helft verzuimt vanwege griep, verkoudheid of ander virus
In 2023 was de vaakst genoemde klacht waarmee de laatste keer werd verzuimd griep, verkoudheid of een andere virusinfectie. Dat werd door 55 procent van de werknemers die in het afgelopen jaar verzuimden gerapporteerd. Psychische klachten, overspannenheid of een burn-out werden door 8 procent genoemd als belangrijkste klacht bij het laatste verzuim. Het aandeel werknemers dat verzuimde met griep, verkoudheid of een andere virusinfectie was in 2023 aanzienlijk lager dan in 2022, toen het 64 procent was.
Aan de werknemers die hebben verzuimd met griep, verkoudheid of een andere virusinfectie is gevraagd of dit het gevolg was van het coronavirus. In 2023 zei 22 procent hierop ‘ja’, tegenover 65 procent in 2022. Dat verschil komt deels doordat er in 2023 in mindere mate werd getest op covid-19, waardoor meer werknemers antwoordden met ‘weet ik niet’: 18 procent in 2023 tegenover 4 procent in 2022.
| Klacht | 2023 (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | 2022 (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) |
|---|---|---|
| Griep, verkoudheid of ander virus | 55,2 | 63,6 |
| Overig | 10,0 | 8,5 |
| Psychisch, overspannenheid, burn-out | 7,9 | 6,7 |
| Hoofdpijn | 5,0 | 3,6 |
| Buik, maag of darmen | 4,9 | 3,6 |
| Rug | 3,8 | 3,2 |
| Heup, benen, knieën, voeten | 3,6 | 2,9 |
| Nek, schouders, armen, polsen, handen | 3,3 | 2,8 |
| Vermoeidheid of concentratieproblemen | 2,4 | 1,9 |
| Luchtwegen | 1,4 | 1,3 |
| Hart- en vaatstelsel | 1,0 | 1,0 |
| Oren of ogen | 0,9 | 0,7 |
| Huid | 0,4 | 0,3 |
| Bron: CBS, TNO | ||
Tussen 2014 en 2019 waren de verzuimklachten van werknemers vrij stabiel. In 2020, het jaar waarin covid-19 zijn intrede deed, nam het aandeel werknemers dat in het afgelopen jaar verzuimde wegens griep of verkoudheid af, van 43 naar 40 procent. Tegelijkertijd nam het verzuim met overige klachten in dat jaar toe van 11 naar 15 procent. In 2021 nam het verzuim met overige klachten verder toe tot 19 procent, en het verzuim met griep of verkoudheid verder af tot 38 procent. In 2021 zei 40 procent van de werknemers die hadden verzuimd met overige klachten dat deze werden veroorzaakt door covid-19 en dat dit was bevestigd met een test.
In elke bedrijfstak vooral griep of verkoudheid
De belangrijkste klacht waarmee werknemers in het afgelopen jaar hebben verzuimd, was in 2023 bij alle bedrijfstakken dezelfde: griep, verkoudheid of een andere virusinfectie. Het percentage werknemers dat deze klacht noemt als belangrijkste oorzaak van het meest recente ziekteverzuim varieert wel naar bedrijfstak. Zo was dit aandeel in 2023 het hoogst in de informatie en communicatie (65 procent), de financiële dienstverlening (64 procent) en de verhuur en handel van onroerend goed (63 procent). Werknemers in het vervoer en opslag (49 procent), landbouw (50 procent) en de bouw (51 procent) gaven deze klacht minder vaak op als belangrijkste reden.
Bij de andere klachten bestaan ook verschillen tussen bedrijfstakken. Zo kwamen psychische klachten, overspannenheid of burn-out het vaakst voor in de bedrijfstak cultuur, recreatie en overige diensten en de zorg (beide 10 procent), en minder vaak in de horeca (5 procent), financiële dienstverlening en de bouw (beide 6 procent). Fysieke klachten zoals rug-, nek-, schouder-, arm-, pols-, hand-, heup-, been-, knie- en voetklachten kwamen wat vaker voor in de landbouw, vervoer en opslag, de bouw en nijverheid.
| Bedrijfstak | Griep, verkoudheid of ander virus (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Hoofdpijn (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Psychisch, overspannenheid, burn-out (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Vermoeidheid of concentratieproblemen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Rug (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Nek, schouders, armen, polsen, handen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Heup, benen, knieën, voeten (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Hart- en vaatstelsel (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Buik, maag of darmen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Luchtwegen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Huid (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Oren of ogen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Overig (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Landbouw, bosbouw en visserij | 50,1 | 4,2 | 6,8 | 2,7 | 4,5 | 5,8 | 6,7 | 0,8 | 5,5 | 1,5 | 0,3 | 0,8 | 10,4 |
| Nijverheid (geen bouw) en energie | 53,0 | 4,1 | 6,9 | 2,0 | 5,1 | 4,8 | 4,7 | 1,7 | 4,8 | 1,7 | 0,7 | 1,1 | 9,5 |
| Bouwnijverheid | 51,0 | 3,4 | 6,3 | 1,6 | 6,0 | 5,6 | 5,3 | 2,1 | 5,2 | 1,0 | 0,6 | 0,7 | 11,2 |
| Handel | 56,2 | 5,9 | 7,3 | 1,8 | 3,7 | 3,1 | 4,3 | 0,8 | 5,3 | 1,1 | 0,3 | 0,6 | 9,6 |
| Vervoer en opslag | 48,9 | 4,1 | 6,6 | 1,9 | 6,8 | 5,7 | 5,1 | 1,7 | 6,1 | 1,6 | 0,4 | 1,3 | 9,9 |
| Horeca | 55,8 | 7,2 | 5,4 | 1,9 | 3,7 | 3,3 | 6,2 | 0,4 | 5,1 | 1,1 | 0,5 | 0,6 | 8,8 |
| Informatie en communicatie | 65,2 | 6,7 | 8,3 | 3,2 | 2,2 | 0,9 | 0,7 | 0,6 | 3,3 | 0,5 | 0,5 | 0,9 | 6,8 |
| Financiële dienstverlening | 64,1 | 4,6 | 6,2 | 3,1 | 2,8 | 1,7 | 1,3 | 0,8 | 3,4 | 1,0 | 0,4 | 1,2 | 9,3 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 62,7 | 5,1 | 7,9 | 1,9 | 3,6 | 2,1 | 3,0 | 0,8 | 4,2 | 1,7 | 0,0 | 1,1 | 6,0 |
| Zakelijke dienstverlening | 57,3 | 5,4 | 7,1 | 2,6 | 3,5 | 3,3 | 3,0 | 1,1 | 4,8 | 1,2 | 0,3 | 0,7 | 9,9 |
| Openbaar bestuur | 55,9 | 4,7 | 9,4 | 2,9 | 3,2 | 2,3 | 2,8 | 1,0 | 4,8 | 1,3 | 0,1 | 1,3 | 10,3 |
| Onderwijs | 58,4 | 5,4 | 9,4 | 3,6 | 2,8 | 1,9 | 1,9 | 0,9 | 3,7 | 1,3 | 0,2 | 0,7 | 9,7 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 51,5 | 4,4 | 9,5 | 2,2 | 3,2 | 3,3 | 3,3 | 0,9 | 5,8 | 2,0 | 0,5 | 1,1 | 12,3 |
| Cultuur, recreatie, overige diensten | 54,3 | 5,8 | 10,4 | 3,1 | 4,0 | 3,7 | 3,4 | 0,7 | 4,5 | 0,7 | 0,4 | 0,9 | 8,0 |
| Bron: CBS, TNO | |||||||||||||
Bij werkgerelateerd verzuim psychische klachten of griep/verkoudheid meest genoemd
In 2023 waren zowel psychische klachten, overspannenheid of burn-out als griep, verkoudheid of een andere virusinfectie met beide 27 procent de meest genoemde verzuimklachten van werknemers die hebben aangegeven dat het verzuim hoofdzakelijk of deels het gevolg was van het werk. Op enige afstand volgden rugklachten (10 procent) en klachten aan de nek, schouders, armen, polsen of handen (8 procent). In 2022 werden griep, verkoudheid of een andere virusinfectie (33 procent) nog vaker genoemd als belangrijkste klacht van het werkgerelateerde ziekteverzuim dan psychische klachten, overspannenheid of burn-out (25 procent).
| Klacht | 2023 (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) |
|---|---|
| Psychisch, overspannenheid, burn-out | 26,9 |
| Griep, verkoudheid of ander virus | 26,5 |
| Rug | 9,7 |
| Nek, schouders, armen, polsen, handen | 8,1 |
| Hoofdpijn | 7,3 |
| Vermoeidheid of concentratieproblemen | 5,9 |
| Overig | 5,1 |
| Heup, benen, knieën, voeten | 5,0 |
| Buik, maag of darmen | 2,2 |
| Hart- en vaatstelsel | 1,1 |
| Luchtwegen | 1,0 |
| Oren of ogen | 0,7 |
| Huid | 0,4 |
| Bron: CBS, TNO | |
Griep of verkoudheid bij werkgerelateerd verzuim hoogst in onderwijs, zorg en financiële dienstverlening
Het werkgerelateerde verzuim door griep of verkoudheid was het hoogst in het onderwijs, de zorg en de financiële dienstverlening. Psychische klachten worden in het openbaar bestuur, informatie en communicatie en cultuur, recreatie en overige diensten het vaakst als belangrijkste klacht voor het werkgerelateerde verzuim opgegeven. Verder valt op dat werkgerelateerde vermoeidheidsklachten of concentratieproblemen relatief vaak voorkomen in de financiële dienstverlening en de informatie en communicatie. Fysieke klachten, waaronder nek- en rugklachten, worden het vaakst als gevolg van het werk ervaren in de bouw, nijverheid en vervoer en opslag.
| Bedrijfstak | Griep, verkoudheid of een andere virusinfectie (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Psychische klachten, overspannenheid, burn-out (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Rugklachten (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Klachten nek, schouders, armen, polsen, handen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Hoofdpijn (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Vermoeidheid of concentratieproblemen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Overige klachten (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Klachten heup, benen, knieën, voeten (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Klachten buik, maag of darmen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Klachten luchtwegen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Klachten hart- en vaatstelsel (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Klachten oren of ogen (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) | Huidklachten (% werknemers, 15 tot 75 jaar die afgelopen jaar hebben verzuimd) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Landbouw, bosbouw en visserij* | |||||||||||||
| Nijverheid (geen bouw) en energie | 19,1 | 4,6 | 23,7 | 3,8 | 15,8 | 10,9 | 8,3 | 1,4 | 2,4 | 1,6 | 0,8 | 1,6 | 6,1 |
| Bouwnijverheid | 12,8 | 7,2 | 19,0 | 4,6 | 13,9 | 15,5 | 11,7 | 2,3 | 3,4 | 1,9 | 0,4 | 1,1 | 6,3 |
| Handel | 22,4 | 8,4 | 27,2 | 5,0 | 11,4 | 8,5 | 6,4 | 1,5 | 1,6 | 0,7 | 0,5 | 0,9 | 5,5 |
| Vervoer en opslag | 25,3 | 5,7 | 16,9 | 4,4 | 15,7 | 12,4 | 6,9 | 1,7 | 3,5 | 1,5 | 0,2 | 0,8 | 5,0 |
| Horeca | 29,3 | 5,9 | 20,7 | 4,4 | 11,5 | 7,5 | 7,8 | 0,3 | 3,6 | 0,8 | 0,8 | 0,0 | 7,4 |
| Informatie en communicatie | 21,2 | 14,2 | 36,5 | 10,3 | 6,0 | 3,7 | 1,0 | 0,3 | 1,0 | 0,0 | 0,6 | 1,6 | 3,6 |
| Financiële dienstverlening | 31,4 | 9,3 | 26,2 | 12,5 | 7,2 | 4,1 | 1,5 | 1,1 | 1,7 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 5,1 |
| Verhuur en handel van onroerend goed* | |||||||||||||
| Zakelijke dienstverlening | 22,0 | 9,7 | 28,4 | 6,6 | 10,0 | 9,7 | 4,5 | 1,6 | 2,3 | 0,8 | 0,2 | 0,1 | 3,9 |
| Openbaar bestuur | 19,3 | 8,8 | 38,2 | 8,0 | 6,2 | 5,6 | 3,2 | 0,8 | 1,4 | 0,7 | 0,0 | 1,2 | 6,6 |
| Onderwijs | 41,8 | 7,9 | 27,2 | 8,7 | 3,3 | 2,5 | 1,0 | 0,8 | 1,8 | 0,7 | 0,1 | 0,2 | 4,0 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 34,7 | 5,3 | 26,4 | 4,7 | 7,5 | 7,4 | 3,9 | 0,9 | 2,4 | 1,3 | 0,4 | 0,5 | 4,7 |
| Cultuur, recreatie, overige diensten | 19,3 | 7,3 | 34,5 | 5,7 | 12,1 | 9,4 | 3,6 | 0,4 | 0,5 | 0,5 | 0,0 | 0,6 | 6,1 |
| Bron: CBS, TNO | |||||||||||||
| *Voor deze bedrijfstakken zijn onvoldoende waarnemingen beschikbaar om betrouwbare gegevens over te kunnen publiceren. | |||||||||||||