3. Demografisch potentieel voor mantelzorg

3.1 Aantal personen met ouders van 80 jaar of ouder

In 2022 hadden 1,65 miljoen Nederlanders een of twee ouders van 80 jaar of ouder. De meeste van hen zijn tussen de 50 en 65 jaar oud. Personen in de leeftijd van 55 tot 60 jaar hebben het vaakst ouders van 80-plus: 10 procent heeft twee ouders van 80-plus, 33 procent heeft er één (bij 3 procent is de andere ouder jonger dan 80, bij 29 procent is de andere ouder overleden of woont deze in het buitenland).

Bij 721 duizend personen is de (oudste) ouder de vader, bij 927 duizend personen is dit de moeder.

Tien jaar eerder, in 2012, hadden 1,67 miljoen Nederlanders een of twee ouders van 80-plus. Het aantal personen met 80-plus-ouders is tussen 2012 en 2022 dus licht gedaald, terwijl het aantal 80-plussers in dezelfde periode steeg, namelijk van 703 duizend in 2012 naar 875 duizend in 2022. Deze schijnbare paradox heeft te maken met de daling van het vruchtbaarheidscijfer: de 80-plussers van 2022 hadden minder en/of vaker geen kinderen dan de 80-plussers van 2012 (zie ook 3.6 en bijlage 1).

Het aantal en percentage personen met 80-plus-ouders naar leeftijd verschilt tussen 2012 en 2022.  Bij 55-minners was het aantal (en percentage) personen met 80-plus-ouders in 2022 lager dan tien jaar eerder. Bij 55-plussers was dit juist hoger: in 2012 had 40 procent van de 55- tot 60-jarigen een ouder van minstens 80 jaar, in 2022 was dit 43 procent.

3.2 Ouders in een instelling

In 2022 hadden 250 duizend Nederlanders een of twee ouders van 80-plus die in een instelling woonden. Dat is 15 procent van de personen met 80-plus-ouders. Het komt niet vaak voor dat iemand 2 ouders in een instelling heeft: dit is het geval bij 0,8 procent van de personen met 80-plus-ouders.

In 2012 hadden 363 duizend Nederlanders een ouder van 80-plus die in een instelling woonde. Dat is  22 procent van de personen met 80-plus-ouders, dus (absoluut en relatief) veel meer dan 10 jaar later.

3.3 Leeftijden ouders

De meeste oude ouders zijn in de 80: in 2022 hadden 1,3 miljoen Nederlanders een of twee ouders van 80 tot 90 jaar oud, 329 duizend Nederlanders hadden (minstens) één ouder van 90 tot 100 jaar en 8 duizend Nederlanders hadden (minstens) één ouder van 100 jaar of ouder.

60- tot 65-jarigen hebben het vaakst een ouder van 90 jaar of ouder: 10 procent van hen heeft een 90-plus-ouder.

3.4 Geboorteland ouders

Bij 1,5 miljoen Nederlanders is de oudste ouder 80-plus en in Nederland geboren. Dit is 90 procent van alle personen met 80-plus-ouders. Bij 158 duizend personen is de oudste 80-plus-ouder niet in  Nederland geboren. Zij komen (in aflopende volgorde van aantallen) voornamelijk uit Indonesië, Marokko, Suriname en Turkije.

In 2012 hadden 104 duizend Nederlanders een 80-plus-ouder van wie de oudste niet in Nederland is geboren. Deze ouders kwamen ook voornamelijk uit Indonesië, terwijl de oude ouders uit andere niet-Europese landen toen nog veel minder vertegenwoordigd waren dan in 2022.

3.5 Afstand tot ouders

Bijna de helft (46 procent) van de Nederlanders met 80-plus-ouders woont (hemelsbreed) minder dan 5 km van de ouder(s) vandaan¹⁾. Bijna twee op de tien (18 procent) wonen minstens 50 km van hen vandaan. Dit is niet veranderd ten opzichte van 2012.

3.6 Broers en zussen en partners ouders

Hoe meer kinderen oude ouders hebben des te meer potentiële mantelzorgers er voor ze zijn.

In 2022 hadden 1,65 miljoen Nederlanders 80-plus-ouders. 8 procent van hen had geen broers of zussen, 35 procent had 1 broer of zus en 57 procent had er minstens 2. Hoe hoger de leeftijd van de persoon des te meer broers of zussen men had.

Uit de vergelijking met de cijfers van 2012 blijkt dat men vroeger vaker uit een groot gezin kwam: toen had 71 procent van de personen met 80-plus-ouders minstens 2 broers of zussen. Het aantal broers of zussen verschilde in 2012 weinig naar leeftijd van de persoon met 80-plus-ouders. De ‘kinderen’ uit 2012 konden de eventuele zorg voor hun ouders dus met meer broers en zussen delen.

Ouders die nog een partner hebben, hebben mogelijk minder hulp van de kinderen nodig. In 2022 had bij 36 procent de (oudste) ouder een partner²⁾. Dit is vaker dan in 2012 toen dit 31 procent was.

3.7 De sandwichgeneratie: kinderen én oude ouders

Ook de eigen gezinssituatie, en dan in de meeste gevallen vooral de zorg voor de eigen (thuiswonende) kinderen speelt mogelijk een rol bij de mogelijkheden om zorg te verlenen aan oudere ouders. De belastbaarheid van mantelzorgers zonder kinderen is wellicht groter dan van die met thuiswonende kinderen aangezien ze hun aandacht en tijd niet hoeven te verdelen tussen kinderen en ouders³⁾.

In 2022 hadden 4,7 miljoen Nederlanders nog thuiswonende kinderen. Vooral in de leeftijd van 35 tot 55 jaar hebben veel mensen, 60 tot 70 procent, de zorg voor kinderen. Ongeveer 8 procent in deze leeftijdsgroep was alleenstaande ouder.

726 duizend Nederlanders behoorden tot de ‘sandwichgeneratie’, de groep die zowel oude ouders als nog thuiswonende kinderen heeft. Vijftigers behoren het vaakst tot deze generatie, voor 2 op de 10 van hen is dit het geval. In de verhouding ouders-kinderen hebben 50- tot 55-jarigen relatief vaak thuiswonende kinderen en 55- tot 60-jarigen relatief vaak ouders van 80 jaar of ouder.

In 2012 behoorden 718 duizend Nederlanders tot de sandwichgeneratie. Destijds waren het voornamelijk 50- tot 55-jarigen: 22 procent van hen hoorde hiertoe. 55- tot 60-jarigen waren met 13 procent even vaak vertegenwoordigd als 45- tot 50-jarigen.