2. Methode

De gegevens over religie en de achtergrondkenmerken zijn ontleend aan het onderzoek Sociale samenhang en welzijn (SSW) van het CBS, waar in de periode 2012-2022 ruim 85 duizend mensen van 15 jaar en ouder aan hebben meegewerkt. De gegevens zijn verzameld met behulp van internet, telefoon en met bezoek aan huis.

Het behoren tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering is (vanaf 2021, zie kader vraagstelling religie) met de volgende vraag vastgesteld:

Rekent u zichzelf tot:

Geen religie of levensbeschouwing
De rooms-katholieke kerk
Een protestantse of andere christelijke kerk of groep
De islam
Het jodendom
Het hindoeïsme
Het boeddhisme
Een andere religie of levensbeschouwing

Om welke Christelijke kerk of groep gaat het dan?

Protestantse Kerk in Nederland (PKN)
Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK)
Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) (GKV)
Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK)
Hersteld Hervormde Kerk
Gereformeerde Gemeenten
Gereformeerde Gemeenten in Nederland
Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
Baptistengemeenten
Pinkstergemeenten en Evangeliegemeenten
Internationaal Christelijke kerken, zoals Grieks of Russisch orthodox
Protestants Christelijk, niet nader gespecificeerd
Anders (Vervolgvraag: Welke andere Christelijke kerk of groep is dat dan?)

Het bezoek aan religieuze diensten is vastgesteld op basis van de vraag hoe vaak men in het algemeen naar de kerk, moskee, synagoge of een ander gebedshuis gaat: ‘1 keer per week of vaker’, ‘2 tot 3 keer per maand’, ‘1 keer per maand’, ‘minder dan 1 keer per maand’ en ‘zelden of nooit’. De personen die eerder hebben aangegeven niet tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering te behoren, zijn gevoegd bij de categorie ‘zelden of nooit’. In dit artikel wordt het ten minste een keer per maand bijwonen van een religieuze dienst aangeduid als ‘regelmatig kerkbezoek’. Daarnaast is in 2022 gevraagd naar het bekijken of beluisteren van diensten via de media zoals internet, televisie, radio of telefoon, met dezelfde antwoordopties als het bijwonen van diensten in gebedshuizen.

Voor de regionale cijfers zijn gegevens uit SSW van tien jaar (2012 tot en met 2021) samengevoegd. Daarmee kan een analyse gemaakt worden van de religieuze betrokkenheid op het niveau van de veertig coropgebieden in Nederland.

Vraagstellingen religie

Zoals eerder vermeld (zie Schmeets, 2020) blijkt uit diverse studies (Oudhof en Pannekoek, 1988; Becker; 2003; Schmeets, 2010) dat de vraagstellingen of een persoon tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groep behoort, sterk bepalend zijn voor de verdelingen. In CBS-enquêtes wordt doorgaans één vraag gesteld, een zogenoemde eentrapsvraag. Daarbij krijgt de respondent een aantal categorieën voorgelegd. Tot 2018 waren dat meestal ‘geen’, ‘rooms-katholiek’, ‘gereformeerd’, ‘Nederlands hervormd’, ‘PKN’, ‘islam’ en ‘andere gezindte’. Bij een tweetrapsvraag wordt eerst gevraagd of men gelovig is en vervolgens vastgesteld tot welke religieuze groepering de gelovige behoort. Het aandeel religieuzen is bij deze vraag doorgaans aanmerkelijk lager. Sinds 2018 is in het onderzoek Sociale samenhang en Welzijn (SSW) een nieuwe eentrapsvraagstelling opgenomen om de religieuze betrokkenheid vast te stellen. In plaats van de driedeling bij de protestanten (PKN, Nederlands hervormd, gereformeerd) wordt gevraagd of men christelijk is en daarna wordt een groot aantal christelijke stromingen aan de respondent voorgelegd. In 2018, 2019 en 2020 zijn, naast de traditionele vraagstelling, telkens twee varianten gebruikt. Vanaf 2021 is geheel overgegaan op de in de hoofdtekst beschreven vraagstelling.