Publicatiedatum: 4-3-2022 00:00

Het verschil in opkomst tussen Tweede Kamerverkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen

Bijlagen

Name: B.1 Gemiddelden dataset vergeleken met gemiddelden Nederland en 40 procent van de data 1)
License: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/

B.1 Gemiddelden dataset vergeleken met gemiddelden Nederland en 40 procent van de data¹⁾
	Gemiddelden Nederland	Gemiddelden Dataset	Standaarddeviatie Dataset	Gemiddelden 40%	Standaarddeviatie 40%
Opkomst Tweede Kamerverkiezingen 2017 (%)	82	81	13	81	13
Opkomst gemeenteraadsverkiezingen 2018 (%)	55	55	13	55	13
Verschil in opkomst (%)	27	27	9	26	9
Stem percentage lokale partijen (%)	29²⁾	30	16	30	16
Laag inkomen (%)	40	39	16	39	15
Laag opleidingniveau (%)	25	29	10	29	10
Hoog opleidingsniveau (%)	26	29	14	29	14
15 tot 25 jaar (%)	12	12	5	12	4
65 jaar of ouder (%)	19	20	9	20	9
Aantal inwoners gemeente	45213	147766	223993	144308	222306
Aantal inwoners buurt	1291	2600	2353	2520	2130
Bevolkingsdichtheid (aantal inwoners per km²	839	14768	1665	1457	1670
Aantal waargenomen³⁾ buurten	13305⁴⁾	3030		1163
Aantal waargenomen³⁾ gemeenten	380	200		189
Aantal waargenomen³⁾ stembureaus 2017	8699	5191		1941
Bron: CBS, Kiesraad. ¹⁾Voor controle van robuustheid van data is 40 procent van de data willekeurig geselecteerd, om te controleren met gemiddelden van de complete dataset. ²⁾Definitie Kiesraad lokale partij wijkt af van definitie in dataset. ³⁾Aantallen tijdens analyse van volledige model, dus na filteren van ontbrekende waarden en uitschieters voor verschil in opkomst. ⁴⁾Dit zijn alle buurten in Nederland. Het gaat daarbij ook om buurten zonder stembureau, zoals industrieterreinen.

B.2 Definitie van de variabelen
Variabelenaam	Operationalisering	Meetniveau	Niveau	Bron
Verschil in opkomst (%)	Het verschil in percentage tussen nationale verkiezing en gemeenteraadsverkiezing	Percentages	Buurt	Kiesraad (2017a, 2017b, 2018a, 2018b)
Opkomst voor Tweede Kamerverkiezing (%)	Het verschil tussen het totaal aantal kiesgerechtigden van alle stembureaus in een buurt en het totaal aantal stemmen geteld bij alle stembureaus in een buurt tijdens de nationale verkiezingen, uitgedrukt in percentages	Percentages	Buurt	Kiesraad (2017b)
Opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen (%)	Het verschil tussen het totaal aantal kiesgerechtigden van alle stembureaus in een buurt en het totaal aantal stemmen geteld bij alle stembureaus in een buurt tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 en de herindelingsverkiezingen van 2017 en 2018, uitgedrukt in percentages.	Percentages	Buurt	Kiesraad (2017a, 2018a, 2018b)
Aantal inwoners in duizendtallen	Aantal inwoners van een gemeente gedeeld door duizend	Integer	Gemeente	StatLine (2018)
Bevolkingsdichtheid	Aantal inwoners van een gemeente per vierkante kilometer.	Integer	Gemeente	Statline (2018)
Deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan de gemeenteraadsverkiezing	De aanwezigheid van Partij voor de Vrijheid (PVV), Forum voor Democratie (FvD) of Leefbaar Rotterdam op de kieslijst tijdens de gemeenteraadsverkiezingen.	Byte	Gemeente	Kiesraad (2017a, 2018a, 2018b)
Herindelingsverkiezing	De verkiezing was een herindelingsverkiezing.	Byte	Gemeente	Kiesraad (2017a, 2018a, 2018b)
Verschil in aantal partijen	Het aantal partijen in de Tweede Kamer in 2017 minus het aantal partijen op de kieslijst tijdens de gemeenteraadsverkiezingen.	Integer	Gemeente	Kiesraad (2017a, 2017b, 2018a, 2018b)
Aantal partijen	Het aantal partijen op de kieslijst tijdens de landelijke of gemeenteraadsverkiezingen.	Integer	Gemeente	Kiesraad (2017a, 2017b, 2018a, 2018b)
Stempercentage lokale partijen (%)	Percentage van het aantal stemmen voor een lokale partij, gedefinieerd als een partij die niet qua naam geassocieerd kan worden met een partij uit de Tweede Kamer.	Percentages	Buurt	Kiesraad (2017a, 2018a, 2018b)
Laagopgeleiden (%)	Percentage laag opgeleiden ten opzichte van alle opgeleiden in een buurt. Een persoon is laag opgeleid als het hoogst genoten onderwijs op het niveau van basisonderwijs, het vmbo, de eerste 3 leerjaren van havo/vwo of de assistentenopleiding (mbo-1) was.	Percentages	Buurt	StatLine (2019)
Hoogopgeleiden (%)	Percentage hoogopgeleiden ten opzichte van alle opgeleiden in een buurt. Een persoon is hoog opgeleid als het hoogst genoten onderwijs op het niveau van hbo of wo was.	Percentages	Buurt	StatLine (2019)
Laagopgeleide buurt	Het percentage laagopgeleiden in een buurt is hoger dan de percentages middelbaar en hoogopgeleiden in dezelfde buurt.	Byte	Buurt	Statline (2019)
Hoogopgeleide buurt	Het percentage hoog opgeleiden in een buurt is hoger dan de percentages middelbaar en laagopgeleiden in dezelfde buurt.	Byte	Buurt	Statline (2019)
15- tot 25-jarigen¹⁾	Percentage 15- tot 25-jarigen in een buurt.	Percentages	Buurt	StatLine (2018)
Laag inkomen (%)	Percentage van huishoudens in buurt die bij 40% laagste inkomen in Nederland horen.	Percentages	Buurt	StatLine (2018)
Laag inkomen buurt	Percentage van huishoudens in buurt die bij 40% laagste inkomen in Nederland horen is meer dan 50%.	Byte	Buurt	Statline (2018)
Hoog inkomen buurt	Percentage van huishoudens in buurt die bij 20% hoogste inkomen in Nederland horen is meer dan 33%.	Byte	Buurt	Statline (2018)
Aantal stembureaus per duizend inwoners	Aantal stembureaus per buurt gedeeld door aantal duizend inwoners per buurt.	Integer	Buurt	Kiesraad (2017a, 2017b, 2018a, 2018b)
Verschil stembureaus per duizend inwoners.	Verschil van stembureaus tussen de nationale en gemeenteraadsverkiezingen per buurt, gedeeld door duizend inwoners per buurt.	Integer	Buurt	Kiesraad (2017a, 2017b, 2018a, 2018b)
¹⁾ Deze definitie geldt ook voor alle andere leeftijdsgroepen.

B.3 Multilevel lineaire regressieanalyse¹⁾naar verschil in opkomst

Onderstaande tabellen zijn ook te downloaden als excelbestand

B.3-I Zonder controle (model 0), opkomst landelijke verkiezing (model 1) en opkomst lokale verkiezing (model 2) met kenmerken van de kiezers en de omgeving.
		Verschil in opkomst Model 0	Verschil in opkomst Model 0	Opkomst landelijke verkiezing Model 1	Opkomst landelijke verkiezing Model 1	Opkomst lokale verkiezing Model 2	Opkomst lokale verkiezing Model 2
Afhankelijke variabele	Afhankelijke variabele	Coëfficiënt	Standaardfout	Coëfficiënt	Standaardfout	Coëfficiënt	Standaardfout
Intercept		25,847***	0,382	88,111***	6,937	49,398***	2,944
Buurten	Laagopgeleiden (%)			-0,174***	0,040	-0,148***	0,033
Buurten	Hoogopgeleiden (%)			0,129***	0,030	0,199***	0,025
Buurten	15 tot 25 jarigen (%)			-0,004***	0,001	0,250***	0,048
Buurten	65 jaar of ouder (%)			0,004***	0,001	0,323***	0,025
Buurten	Lage inkomens (%)			-0,118***	0,017	-0,197***	0,016
Buurten	Aantal stembureaus per duizend inwoners			0,513	0,307
Buurten	Verschil in stembureaus per duizend inwoners					0,7981	0,963
Buurten	Stempercentage lokale partijen					-0.062***	0,016
Gemeenten	Geen deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing					-1,559	1,222
Gemeenten	Wel deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Aantal partijen			0,010	0,279	-0,626***	0,139
Gemeenten	Geen herindelingsverkiezing					7,482***	1,707
Gemeenten	Wel herindelingsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Aantal inwoners in duizendtallen			-0,008**	0,003	0,004	0,005
Gemeenten	Bevolkingsdichtheid			-0,001**	0,000	-0,002***	0,000
Gemeenten	Controle variabele voor datum gemeenteraadsverkiezing?	Nee		Nee		Ja
Verklaarde variantie	Buurtniveau	55,239***		132,456***		78,173***
Verklaarde variantie	Gemeenteniveau	22,929***		3,268**		15,061***
Verklaarde variantie	N (buurten)	3030		3044		3029
Verklaarde variantie	N (gemeenten)	200		200		200
Verklaarde variantie	Akaike information criterion (AIC)	21107,090		23593,886		22066,803
Verklaarde variantie	Vrijheidsgraden	2		12		22
Bron: CBS (2018; 2019), Kiesraad (2017a; 2017b; 2018a; 2018b). p< 0,05; p<0,01; **p<0,001 ¹⁾ Schattingen zijn maximum likelihood estimates.

B.3-II Met kenmerken van de kiezers (model 3), met kenmerken van de omgeving (model 4) en met kenmerken van de kiezers en kenmerken van de omgeving (model 5)
		Verschil in opkomst Model 3	Verschil in opkomst Model 3	Verschil in opkomst Model 4	Verschil in opkomst Model 4	Verschil in opkomst Model 5	Verschil in opkomst Model 5
Afhankelijke variabele	Afhankelijke variabele	Coëfficiënt	Standaardfout	Coëfficiënt	Standaardfout	Coëfficiënt	Standaardfout
Intercept	Intercept	32,069***	2.318	39,999***	1,398	41.820***	2,007
Buurten	Laagopgeleiden (%)	-0,016	0,028			0,020	0,027
Buurten	Hoogopgeleiden (%)	-0,064**	0,020			-0,071**	0,021
Buurten	15- tot 25-jarigen (%)	-0.041	0,039			-0,024	0,039
Buurten	65 jaar of ouder (%)	-0,080***	0,020			-0,067**	0,020
Buurten	Lage inkomens (%)	-0,048***	0,013			0,032*	0,027
Buurten	Verschil in stembureaus per duizend inwoners			-6,764***	0,774	-6,688***	0,765
Buurten	Stempercentage lokale partijen			0,039**	0,012	0,014	0,013
Gemeenten	Geen deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing			1,303	0,903	1,644	0,901
Gemeenten	Wel deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Verschil in aantal partijen			-0,449***	0,107	-0,340**	0,107
Gemeenten	Geen herindelingsverkiezing			-9,550***	1,251	-9,731***	1,248
Gemeenten	Wel herindelingsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Aantal inwoners in duizendtallen			-0,001**	0,004	-0,010**	0,004
Gemeenten	Bevolkingsdichtheid			0,001**	0,000	0,001**	0,000
Gemeenten	Controle variabele voor datum gemeenteraadsverkiezing?	Ja		Ja		Ja
Verklaarde variantie	Buurtniveau	53,841***		53,932***		52,442***
Verklaarde variantie	Gemeenteniveau	9,292***		7,461***		7,478***
Verklaarde variantie	N (buurten)	3030		3030		3030
Verklaardevariantie	N (gemeenten)	200		200		200
Verklaarde variantie	Akaike information criterion (AIC)	20918,454		20898,812		20827,436
Verklaarde variantie	Vrijheidsgraden	14		17		23
Bron: CBS (2018; 2019), Kiesraad (2017a; 2017b; 2018a; 2018b). p< 0,05; p<0,01; **p<0,001 ¹⁾ Schattingen zijn maximum likelihood estimates.

B.3-III Met kenmerken van de kiezers en omgeving, met controle op aantal kiesgerechtigden (model 6) en met kenmerken van de kiezers en omgeving, met controle op aantal kiesgerechtigden (model 7).
		Opkomst lokale verkiezing Model 6	Opkomst lokale verkiezing Model 6	Verschil in opkomst Model 7	Verschil in opkomst Model 7
Afhankelijke variabele	Afhankelijke variabele	Coëfficiënt	Standaardfout	Coëfficiënt	Standaardfout
	Intercept	49,596***	3,033	41,406***	1,930
Buurten	% Laag opgeleiden	-0,157***	0,035	0,032	0,024
Buurten	% Hoog opgeleiden	0,176***	0,027	-0,072***	0,019
Buurten	% 15 tot 25 jarigen	0,307***	0,053	-0,054	0,037
Buurten	% 65 jaar of ouder	0,321***	0,026	-0,068***	0,012
Buurten	% Lage inkomens	-0,194***	0,016	-0,037**	0,011
Buurten	Verschil in stembureaus per duizend inwoners	-7,850***	1,747	-0,332	1,334
Buurten	Stempercentage lokale partijen	0,060***	0,016	0,020	0,011
Gemeenten	Geen deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing	-1,611	1,239	1,699	0,917
Gemeenten	Wel deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Aantal partijen	-0,653***	0,149
Gemeenten	Verschil in aantal partijen			-0,347**	0,108
Gemeenten	Geen herindelingsverkiezing	7,453***	1,710	-9,537***	1,273
Gemeenten	Wel herindelingsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Aantal inwoners in duizendtallen	0,005	0,005	-0,009*	0,004
Gemeenten	Bevolkingsdichtheid	-0,002***	0,000	0,001**	0,000
Gemeenten	Controle variabele voor datum gemeenteraadsverkiezing	Ja		Ja
Gemeenten	Controle voor aantal kiesgerechtigden²⁾	Ja		Ja
Verklaarde variantie	Buurtniveau	73,069***		36,087***
Verklaarde variantie	Gemeenteniveau	15,030***		8,616***
Verklaarde variantie	N (buurten)	2644		2650
Verklaarde variantie	N (gemeenten)	199		199
Verklaarde variantie	Akaike information criterion (AIC)	19113,603		17307,033
Verklaarde variantie	Vrijheidsgraden	22		23
Bron: CBS (2018; 2019), Kiesraad (2017a; 2017b; 2018a; 2018b). p< 0,05; p<0,01; **p<0,001 ¹⁾ Schattingen zijn maximum likelihood estimates. ²⁾Het aantal kiesgerechtigden in een buurt komt voor meer dan 80 procent overeen tussen de nationale- en gemeenteraadsverkiezing.

B.3-IV Met kenmerken van de kiezers en van de omgeving (model 8) ²⁾
Afhankelijke variabele	afhankelijke variabele	Verschil in opkomst Model 8	Verschil in opkomst Model 8
		Coëfficiënt	Standaardfout
	Intercept	41,070***	2,900
Buurten	Laagopgeleiden (%)	0,067	0,045
Buurten	Hoogopgeleiden (%)	-0,067*	0,034
Buurten	15- tot 25 jarigen (%)	0,060	0,085
Buurten	65 jaar of ouder (%)	-0,079*	0,032
Buurten	Laag inkomen (%)	0,017	0,021
Buurten	Verschil in stembureaus per duizend inwoners	-6,524***	1,380
Buurten	Stempercentage lokale partijen	-0,003	0,018
Gemeenten	Geen deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing	0,991	1,057
Gemeenten	Wel deelname PVV, FvD of Leefbaar Rotterdam aan gemeenteraadsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Verschil in aantal partijen	-0,420**	0,137
Gemeenten	Geen herindelingsverkiezing	-8,861***	1,219
Gemeenten	Wel herindelingsverkiezing (ref.)
Gemeenten	Aantal inwoners in duizendtallen	-0,013**	0,004
Gemeenten	Bevolkingsdichtheid	0,001**	0,000
Gemeenten	Controle variabele voor datum gemeenteraadsverkiezing?	Ja
Verklaarde variantie	Buurtniveau	53,363***
Verklaarde variantie	Gemeenteniveau	6,186**
Verklaarde variantie	N (buurten)	1211
Verklaarde variantie	N (gemeenten)	191
Verklaarde variantie	Akaike information criterion (AIC)	8047,995
Verklaarde variantie	Vrijheidsgraden	23
Bron: CBS (2018; 2019), Kiesraad (2017a; 2017b; 2018a; 2018b). p< 0,05; p< 0,01; **p<0,001 ¹⁾ Schattingen zijn maximum likelihood estimates. ²⁾ Voor controle van robuustheid van data is 40 procent van de data willekeurig geselecteerd om te controleren met gemiddelden van de complete dataset.

B.3 Multilevel lineaire regressieanalyse1) naar verschil in opkomst

B.3 Multilevel lineaire regressieanalyse¹⁾naar verschil in opkomst