5. Kenmerken van twintigers die samenhangen met de kans op scheiding

Om te achterhalen welke kenmerken van personen die op 24- tot 30-jarige leeftijd gingen samenwonen een rol spelen in de kans dat zij een scheiding meemaken, is een multivariaat model geschat.

Logistisch regressiemodel scheidingskansen

Op basis van een persoon-jaar-bestand voor mannen en vrouwen zijn logistische regressiemodellen geschat met scheiding in een bepaald jaar (0/1) als afhankelijke variabele (tabel B.1). Het betreft een logistische regressieanalyse op persoonsjaren, ofwel een discrete time event history analysis. Door middel van het vce cluster commando in Stata zijn de standaardfouten in het model gecorrigeerd voor het feit dat meerdere observaties betrekking hebben op dezelfde persoon en daarom niet onafhankelijk van elkaar zijn. Voor mannen en vrouwen zijn aparte modellen geschat omdat de effecten van vooral de sociaaleconomische variabelen tussen mannen en vrouwen kunnen verschillen. Om na te gaan of de toegenomen scheidingskansen zowel gelden voor ongehuwd samenwonenden als voor gehuwden, zijn voor ongehuwde en gehuwde samenwoners eveneens aparte modellen geschat.

Er wordt gecontroleerd voor kenmerken waarvan uit de literatuur bekend is dat ze van invloed zijn op de scheidingskans (zie voor een overzicht Lyngstad en Jalovaara, 2010). Zo is er gecontroleerd voor de exacte leeftijd bij de start van de samenwoonrelatie, omdat bekend is dat scheidingen meer voorkomen naarmate men jonger is aan het begin van de relatie.
Omdat uit eerder onderzoek blijkt dat stellen met verschillende migratieachtergronden vaker uit elkaar gaan (CBS, 2018), is tevens rekening gehouden met de migratieachtergrond. Voor de aanwezigheid van kinderen en het bezit van een koopwoning is gecontroleerd, omdat deze factoren toewijding aan de relatie kunnen weerspiegelen en daarmee samengaan met een lagere kans op scheiding.

De rol van economische (on)zekerheid wordt gemeten aan de hand van drie variabelen: het gestandaardiseerd besteedbaar huishoudensinkomen, het hoogst behaalde opleidingsniveau en de sociaaleconomische categorie (zwaartepunttypering). Ten opzichte van eerdere studies naar scheidingskansen is nieuw dat binnen de sociaaleconomische categorie (werknemer, zelfstandige, uitkering, opleiding of inactief) waartoe twintigers behoren, onderscheid wordt gemaakt tussen werknemers met een vast en een tijdelijk contract.

Gehuwde stellen minder vaak uit elkaar dan ongehuwde

Zoals bekend uit andere studies gaan gehuwde stellen minder vaak uit elkaar dan ongehuwde stellen (Lyngstad en Jalovaara, 2010). Uit deze analyse blijkt dat de scheidingskans voor gehuwde personen die op 24- tot 30-jarige leeftijd aan een samenwoonrelatie begonnen ongeveer drie maal zo laag ligt als voor hun ongehuwd samenwonende leeftijdsgenoten. Zowel onder getrouwde als onder niet-getrouwde paren is het aandeel scheidingen met de generaties gegroeid. Bij de ongehuwden is de toename wel sterker dan bij de gehuwden. Tussen de geboortecohorten 1977-1981 en 1987-1990 is de jaarlijkse scheidingskans van ongehuwde samenwoners gestegen met 18 procent, terwijl die van getrouwde stellen met 11 procent toenam.

Laagopgeleiden en lage inkomens hebben hogere kans op scheiding

Alle drie de indicatoren van economische (on)zekerheid hangen significant samen met de kans dat mensen die op 24- tot 30-jarige leeftijd gingen samenwonen, scheiden. Het huishoudensinkomen, het opleidingsniveau en het type arbeidsrelatie hebben ieder ook afzonderlijk van elkaar een effect. Het opleidingsniveau speelt een belangrijke rol: de kans dat samenwonende mannen en vrouwen met een laag opleidingsniveau scheiden, is bijna twee maal zo groot als die van vergelijkbare mannen en vrouwen met een universitair diploma. Het effect van het opleidingsniveau is sterker bij gehuwden dan bij ongehuwde samenwoners en bij mannen iets sterker dan bij vrouwen.

Daarnaast speelt het huishoudensinkomen een rol. Stellen met een laag huishoudensinkomen gaan vaker uit elkaar dan stellen met een hoog huishoudensinkomen. Vooral de stellen die tot de laagste 20 procent van de inkomensverdeling behoren hebben een betrekkelijk grote kans om te scheiden.

Ook tijdelijk contract vergroot scheidingskans

Naast het opleidingsniveau en het huishoudensinkomen is de sociaaleconomische positie van mannen en vrouwen van belang voor de kans om uit elkaar te gaan. In figuur 5.3 en 5.4 zijn voor respectievelijk mannen en vrouwen de jaarlijkse scheidingskansen weergegeven naar de sociaaleconomische positie die zij op dat moment hebben. Hieruit blijkt dat mannen en vrouwen met een tijdelijk arbeidscontract ongeveer 20 procent vaker scheiden dan vergelijkbare mannen en vrouwen met een vast contract. Bij gehuwde stellen is het effect van een tijdelijk contract wat sterker dan bij stellen die ongehuwd samenwonen.

Voor mannen geldt dat degenen met een tijdelijk arbeidscontract wel aanzienlijk minder vaak scheiden dan degenen zonder betaald werk. Vooral mannen met een uitkering en mannen die inactief zijn, dat wil zeggen geen betaald werk verrichten, geen opleiding volgen en geen uitkering hebben, scheiden vaak. Bij vrouwen hangt het hebben van betaald werk minder sterk samen met het risico op scheiding. Vrouwen met een uitkering scheiden wel vaker dan vrouwen met betaald werk, maar inactieve vrouwen niet. Met andere woorden: het risico op scheiding is hoger als de man geen betaald werk verricht dan als de vrouw geen betaald werk heeft.

De effecten van de achtergrondkenmerken (controlevariabelen) die in de modellen zijn opgenomen, wijzen in de verwachte richting. Zo blijkt het risico op scheiding lager te zijn naarmate mensen ouder waren bij aanvang van de samenwoonrelatie en indien zij kinderen hebben en een koopwoning bezitten. De scheidingskans van stellen neemt in de eerste jaren toe en daarna af.