Ongelijkheid in inkomen en vermogen

3. Vermogensongelijkheid

Kleine groep met veel geld

Huishoudens in Nederland hadden in 2017 gezamenlijk een vermogen van 1 260 miljard euro. Dit geldbedrag is niet evenredig verdeeld: de rijkste 10 procent heeft 64 procent van het vermogen in handen, waardoor 36 procent overblijft voor de 90 procent overige huishoudens. Een aanzienlijk deel van deze huishoudens heeft bovendien een negatief vermogen. De 10 procent huishoudens met de laagste vermogens hebben samen meer schulden dan bezittingen. Per saldo heeft deze groep een negatief vermogen van 51 miljard euro.



Net als voor de inkomensverdeling (zie kader in paragraaf 2) kan de parade van Pen ook opgesteld worden voor de vermogensverdeling. In een stoet van één uur trekken eerst de onvermogende dwergen en uiteindelijk de steenrijke reuzen voorbij die de vermogensverdeling weerspiegelen.

Een lange stoet van vermogensdwergen

De parade speelt zich de eerste twaalf minuten onder de grond af. Deze huishoudens hebben een negatief vermogen en daardoor ook een negatieve lengte. Het gaat hier vooral om werknemersgezinnen met een eigen woning waarvan de hypotheekschuld hoger is dan de waarde van de woning. Tevens omvat deze groep betrekkelijk veelzelfstandigen met een negatief vermogen (zie CBS, 2019b). Hierna komt een ander typehuishouden voorbij, het zijn minuscule dwergen van nog geen 2 centimeter. Deze huishoudens hebben een vermogen van hooguit 2 duizend euro en zijn voor hun levensonderhoud vooral aangewezen op een uitkering. Daarna volgt nog een hele stoet dwergen met nog altijd een zeer gering vermogen. Onder hen bevinden zich steeds meer gepensioneerden die een bescheiden spaarpotje hebben opgebouwd.

Gemiddeld vermogen passeert in de 44ste minuut

Na een half uur, op de helft van de stoet, komt een dwerg voorbij met het doorsnee vermogen van 26,1 duizend euro. Pas in de 44e minuut, passeert een persoon van 1,74 meter, de lengte van de gemiddeld Nederlander. Deze persoon vertegenwoordigt een huishouden met een gemiddeld vermogen van 163,8 duizend euro.
In de laatste minuten van de parade neemt de lengte van personen snel toe. In de voorlaatste minuut passeren de eerste reuzen met een gemiddeld vermogen van bijna 1 miljoen euro. De laatste minuut is weggelegd voor de echte giganten. Zij hebben een gemiddeld vermogen van 3,2 miljoen euro. In deze groep is 1 op de 6 zelfstandig ondernemer, terwijl de rest werknemer of gepensioneerd is.

figuur 3.2 Parade van Pen: vermogen op 1 januari 2017*

Vermogensongelijkheid sinds 2015 weer afgenomen

Volgens de Gini-coëfficiënt bedroeg de ongelijkheid van vermogen 2) 0,79 in 2017. Daarmee is de vermogensongelijkheid in Nederland aanmerkelijk hoger dan de inkomensongelijkheid (0,29).


Tussen 2011 en 2014 is de vermogensongelijkheid tussen huishoudens toegenomen: de Gini-coëfficiënt steeg van 0,77 naar 0,81. Dit was vooral het gevolg van de daling van de huizenprijzen tijdens de economische crisis. Bijna 6 op de 10 huishoudens hebben een eigen woning. Veel huishoudens hebben deze met een hoge hypotheek gefinancierd,waardoor hun vermogen erg gevoelig is voor de ontwikkeling van huizenprijzen. Aangezien het eigen huis voor de lagere en middengroepen het belangrijkste vermogensbestanddeel is (zie figuur 3.1), trof de huizencrisis hen relatief harder dan de rijkeren bij wie overige vermogensbestanddelen een flink (of groter) aandeel van hun vermogen uitmaken.
Vanaf 2014 trok de woningmarkt weer aan. Dat jaar bleef de vermogensongelijkheid nog gelijk, maar in 2015 nam de ongelijkheid voor het eerst sinds het uitbreken van de crisisweer af. Deze daling zette in 2016 en 2017 door.

Hoge vermogensongelijkheid in grote steden

In grote steden is de vermogensongelijkheid fors hoger dan landelijk (Gini-coëfficiënt 0,79). Zo is de Gini-coëfficiënt in Rotterdam gelijk aan 0,89, in Amsterdam 0,87, en die in Den Haag 0,85. In grote steden wonen relatief veel jongeren, uitkeringsontvangers en personen met een niet-westerse migratieachtergrond met een vermogen dat een stuk lager is dan dat van de andere inwoners (CBS StatLine, 2019c).



In gemeenten die door een relatief hoog doorsnee vermogen worden gekenmerkt, is de vermogensongelijkheid veelal betrekkelijk laag, zoals in Staphorst, Ameland en Edam Volendam. Ook in gemeenten waarin naar verhouding veel ouderen wonen die gedurende hun leven een vermogen hebben kunnen opbouwen, zijn de vermogensverschillen doorgaans klein. Dit zijn meestal kleine gemeenten, zoals Bergeijk en Sint Anthonis in Noord-Brabant. De waarde van de Gini-coëfficiënt is in deze gemeenten lager dan 0,64.
2) Anders dan inkomen wordt vermogen niet gestandaardiseerd.