2. Reizigerskilometers

In dit hoofdstuk worden reizigerskilometers per jaar van 2019 tot en met 2023 gepresenteerd. De ODiN-bestanden bevatten de totale reizigerskilometers van inwoners van 6 jaar of ouder in particuliere huishoudens in Nederland gebaseerd op uitvraag via internet (cawi-only). 

Bij het vergelijken van de cijfers in dit hoofdstuk dient rekening te worden gehouden met het feit dat het aantal kilometers per jaar afhankelijk is van het aantal dagen van het jaar (wel of geen schrikkeljaar), maar dat dit bijvoorbeeld ook afhankelijk kan zijn van het aantal doordeweekse dagen, weekenddagen en werkdagen in een jaar (zie bijlage C voor een overzicht met de verschillen per jaar). 

Totale vervoersprestatie

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 betreft alle reizigerskilometers per jaar in Nederland inclusief binnenlandse vakanties en serieverplaatsingen voor alle dagen van de week naar vervoerwijze. Zoals gebruikelijk bij ODiN zijn de cijfers exclusief (beroepsmatig) wegvervoer met vrachtwagens. De doelpopulatie bestaat uit inwoners van 6 jaar of ouder van het rapportagegebied Noordvleugel in particuliere huishoudens. De reizigerskilometers zijn gebaseerd op de ritafstanden²⁾.

In 2023 bedraagt de totale vervoersprestatie ruim 25,7 miljard reizigerskilometers. Dat is ongeveer evenveel als in 2022. Het verschil is niet significant. Het enige verschil in 2023 in vergelijking met 2022 is gevonden bij de vervoerwijze lopen. De vervoersprestatie voor lopen is in 2023 afgenomen met 7 procent vergeleken met 2022. 

Vergeleken met 2019 is de totale vervoersprestatie in Noordvleugel in 2023 lager (-11 procent). De vervoersprestatie van de openbaarvervoermodaliteiten is in 2023 ook lager dan in 2019. De vervoersprestatie van de trein in 2023 verschilt ruim 30 procent met 2019 en de vervoersprestatie met ‘bus, tram en metro’ verschilt ruim een kwart (-27 procent) met 2019. Het totaal aantal kilometers dat is gelopen door de inwoners van Noordvleugel is in 2023 ruim een kwart hoger dan in 2019 (25 procent). Bij de andere ritvervoerwijzen was er in 2023 geen significant verschil ten opzichte van 2019.

Behoudens de resultaten met betrekking tot de vervoersprestatie met de auto (als bestuurder en als passagier) waarbij geen significante verschillen zijn gevonden van 2022 naar 2023 en ook niet van 2023 met 2019, komen deze bevindingen niet overeen met het landelijke beeld. Voor deze modaliteiten toont het landelijk beeld wel een significant verschil³⁾.

Reguliere reizigerskilometers

Tabel 2.2 bevat de reguliere reizigerskilometers van 2019 tot en met 2023 onderverdeeld naar vervoerwijze. Het verschil tussen de totale vervoersprestatie in tabel 2.1 met het totaal aantal reizigerskilometers in tabel 2.2 in 2023 is 716 miljoen kilometers afgelegd tijdens (werkgerelateerde) serieverplaatsingen. Deze worden immers alleen bij de totale vervoersprestatie meegeteld in tabel 2.1. In 2022 was het aantal kilometers afgelegd tijdens serieverplaatsingen 825 miljoen en in 2019 736 miljoen. Het verschil van het aantal reizigerskilometers gemaakt tijdens serieverplaatsingen in 2023 ten opzichte van 2022 is ook waargenomen bij de landelijke analyse. Of deze afname significant is, is niet getoetst.

Uit de gegevens in tabel 2.2 volgt dat alleen het aantal reguliere reizigerskilometers voor lopen is afgenomen in 2023 vergeleken met 2022. Het betreft een afname van 7 procent.

Het verschil in reguliere reizigerskilometers tussen 2023 en 2019 blijkt voor vier vervoerwijzen en het totaal significant. Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers is in 2023 ruim een tiende deel lager dan in 2019 (-11 procent). Het aantal reizigerskilometers afgelegd met trein en ‘bus, tram en metro’ is respectievelijk 30 en 24 procent lager dan in 2019. Het aantal afgelegde reizigerskilometers met de vervoerwijze ‘overig inclusief bestelauto’ is in 2023 ook afgenomen ten opzichte van 2019 (-38 procent). Uitzondering op deze afnames is ‘lopen’. Het aantal kilometers te voet was zowel in 2020 als in 2021 toegenomen ten opzichte van 2019. In 2022 was het aantal lopend afgelegde kilometers na twee jaren van toename, afgenomen. In 2023 is er dus weer een afname ten opzichte van 2022. Ook na deze beide afnames is in 2023 het aantal loopkilometers een kwart hoger dan in 2019 (25 procent). 

Reguliere reizigerskilometers: niet-beroepsmatig en beroepsmatig

In tabel 2.3a en 2.3b zijn de reizigerskilometers uitgesplitst naar enerzijds niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers en anderzijds beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. 

Het totaal aantal niet-beroepsmatig afgelegde kilometers is in 2023 niet gewijzigd ten opzichte van 2022. Gelet op de verdeling van de reguliere niet-beroepsmatige kilometers naar vervoerwijze blijkt uit de gegevens van tabel 2.3a dat het aantal afgelegde reizigerskilometers door inwoners van Noordvleugel in 2023 alleen voor lopen significant is gewijzigd. De kilometers daarvoor zijn met -7 procent afgenomen vergeleken met een jaar eerder. 

Ten opzichte van 2019 is er in 2023 sprake van een afname met 10 procent voor het totaal van het aantal reguliere reizigerskilometers. Het aantal reizigerskilometers dat lopend is afgelegd, was in 2023 juist hoger dan in 2019 (25 procent). De modaliteiten waarbij sprake is van een daling ten opzichte van 2019 zijn: trein (-30 procent), bus/tram/metro (-24 procent) en ‘overig inclusief bestelauto’ (-36 procent).

De kilometers met alleen beroepsmatige motieven in 2023 zijn niet significant gewijzigd ten opzichte van 2022 (tabel 2.3b); ook niet voor een bepaalde vervoerwijze. Datzelfde geldt voor de vergelijking met 2019. Verder blijkt uit tabel 2.3b met beroepsmatig gereden kilometers in 2023, dat het aantal respondenten voor de categorieën ‘trein/bus/tram/metro', 'bestelauto' en 'overig' te klein is (minder dan 50) of de relatieve marge te groot is (meer dan 50%) om van een betrouwbaar cijfer te kunnen spreken. Daarom is bij deze waarden een punt gezet.

Reguliere reizigerskilometers op doordeweekse dagen: alle motieven en niet-beroepsmatig

De tabellen 2.4 bevatten reizigerskilometers gemaakt op de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag, ongeacht of het een feestdag is of niet. De 'doordeweekse' reizigerskilometers zijn vervolgens uitgesplitst naar reguliere reizigerskilometers (inclusief beroepsmatige kilometers) en reguliere reizigerskilometers exclusief beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. Ook in deze tabel zijn dus geen kilometers van (werkgerelateerde) serieverplaatsingen van ODiN opgenomen. 

Uit tabel 2.4a volgt dat in ODiN 2023 op doordeweekse dagen bijna 17,7 miljard reguliere reizigerskilometers zijn afgelegd in Nederland door bewoners van 6 jaar of ouder wonende in Noordvleugel. Dat is evenveel als een jaar eerder. Ook het aantal reguliere reizigerskilometers voor niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.4b) is in 2023 niet gewijzigd ten opzichte van 2022.

Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.4a en tabel 2.4b bestaat uit reguliere reizigerskilometers gemaakt voor beroepsmatige motieven in 2023 op doordeweekse dagen. Echter dit verschil is gebaseerd op slechts 21 waarnemingen, hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. 

Gelet op de verdeling naar vervoerwijze van reizigerskilometers afgelegd op doordeweekse dagen naar: totaal ‘alle motieven’ (tabel 2.4a) en naar totaal ‘niet-beroepsmatige motieven’ (tabel 2.4b). blijkt dat deze bij de trein is toegenomen in 2023 vergeleken met een jaar eerder (tabel 2.4a: 27 procent, tabel 2.4b: 26 procent). 

Uit een vergelijking van de resultaten tussen 2023 en 2019 blijkt dat het aantal kilometers op doordeweekse dagen voor alle motieven en voor de niet-beroepsmatige motieven lager is in 2023 (tabel 2.4a: -12 procent, tabel 2.4b: -11 procent) dan in 2019. 

Het totaal aantal treinreizigerskilometers van inwoners van Noordvleugel is op doordeweekse dagen voor ‘niet-beroepsmatige motieven’ lager in 2023 dan in 2019 (tabel 2.4a: -26 procent, tabel 2.4b: -25 procent). In 2023 zijn ook minder reizigerskilometers gemaakt met ‘bus, tram en metro’ verdeeld naar ‘alle motieven’ en naar ‘niet-beroepsmatige motieven’ dan in 2019 (beide -29 procent). Het aantal kilometers te voet tussen 2023 en 2019 is daarentegen hoger (beide 25 procent). Verder is ten opzichte van 2019 nog sprake van een daling van 33 procent bij alle motieven voor de vervoerwijze ‘overig inclusief bestelauto’. 

Reguliere reizigerskilometers op werkdagen: alle motieven en niet-beroepsmatig

Tabellen 2.5 bevatten een indeling die vergelijkbaar is met die van de voorgaande tabellen. Het verschil is de selectie van het type dag. De tabellen 2.5a en 2.5b bevatten namelijk de resultaten op werkdagen, dat wil zeggen de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag met uitzondering van feestdagen. Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in de tabellen 2.5 en de tabellen 2.4 is het aantal kilometers afgelegd op doordeweekse feestdagen. Dit verschil (gebaseerd op 122 respondenten) bedraagt in 2023 voor alle motieven circa 477 miljoen kilometers ofwel bijna 3 procent van de kilometers op doordeweekse dagen.

In het rapportagegebied Noordvleugel is het verschil tussen de schattingen in tabel 2.5a en tabel 2.5b het aantal reguliere reizigerskilometers gemaakt voor beroepsmatige motieven op werkdagen. Dit verschil is gebaseerd op slechts 21 waarnemingen. Hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden.

Het aantal reizigerskilometers op werkdagen voor álle motieven (tabel 2.5a) is alleen gewijzigd voor de OV-modaliteit trein: een toename van 27 procent.

Ten opzichte van 2019 zijn er in ODiN 2023 voor meerdere vervoerwijzen verschillen gevonden in het aantal afgelegde reizigerskilometers op werkdagen voor zowel ‘alle motieven’ als ‘niet-beroepsmatige motieven’. De afgelegde reizigerskilometers op werkdagen zijn in 2023 lager dan in 2019 voor de modaliteiten: trein (-25 procent voor ‘alle motieven’, -25 procent voor ‘niet-beroepsmatige motieven’) en ’bus, tram en metro’ (-29 procent voor ‘alle motieven’, -30 procent voor ‘niet-beroepsmatige motieven’). Bij ‘lopen’ is op werkdagen juist sprake van een stijging. Dit is in 2023 zowel voor ‘alle motieven’ als voor ‘niet-beroepsmatige motieven’ 24 procent hoger dan in 2019. Voor de overige vervoerwijzen zijn er geen significante verschillen in 2023 ten opzichte van 2019.

Reguliere reizigerskilometers naar reismotief: alle dagen en werkdagen

In de tabellen 2.6 zijn de reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van Noordvleugel binnen Nederland, uitgesplitst naar reismotief. Tabel 2.6a bevat cijfers voor alle dagen van de week (zondag tot en met zaterdag) en tabel 2.6b bevat cijfers voor werkdagen (doordeweekse dagen uitgezonderd feestdagen). 

In ODiN 2023 is 69 procent van alle reguliere reizigerskilometers gemaakt door inwoners van Noordvleugel van 6 jaar of ouder afgelegd op werkdagen, in ODiN 2020 en ODiN 2021 was dat eveneens 69 procent. In ODiN 2022 was dit 68 procent. Er zijn daarbij in 2023 geen verschillen ten opzichte van 2022; niet voor ‘alle dagen’ en ook niet voor werkdagen en voor geen enkel motief. 

Hoe staat het met de verschillen tussen 2023 en 2019 op ‘alle dagen’ en op werkdagen? Vergeleken met 2019 blijkt dat in 2023 het totaal aantal reguliere reizigerskilometers overbrugd door inwoners van Noordvleugel op ‘alle dagen’ (tabel 2.6a) 11 procent lager ligt en voor werkdagen (tabel 2.6b) 12 procent lager dan in 2019. Voor ‘alle dagen’ is sprake van een daling ten opzichte van 2019 bij drie motieven: ‘Van en naar het werk’ (-22 procent), ‘Zakelijk en beroepsmatig’ (-33 procent) en ‘Onderwijs of cursus volgen’ (-24 procent). Op werkdagen gaat het om een daling ten opzichte van 2019 bij dezelfde motieven, maar met licht afwijkende percentages: ‘Van en naar het werk’ (-21 procent), ‘Zakelijk en beroepsmatig’ (-32 procent) en ‘Onderwijs of cursus volgen’ (-25 procent).