3. Bedrijven in de regio
Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkelingen in het bedrijfsleven op provinciaal niveau. Onderwerpen als oprichtingen en opheffingen, waaronder faillissementen, maar ook het aantal fysieke winkelvestigingen per provincie worden beschreven. Het hoofdstuk sluit af met een blik op het ondernemersvertrouwen en andere onderwerpen uit de Conjunctuurenquête Nederland, zoals digitalisering en duurzaamheid.
Sterke toename bedrijfsvestingen in Flevoland en Zuid-Holland
In 2022 nam het aantal bedrijfsvestigingen in Nederland toe met 3,7 procent. In de provincies Flevoland en Zuid-Holland nam het aantal bedrijfsvestigingen sterker toe dan gemiddeld. In beide provincies waren aan het begin van 2023 vijf procent of meer vestigingen dan een jaar eerder. In de provincies Limburg en Drenthe groeide het aantal vestigingen ook, maar minder sterk dan gemiddeld in Nederland.
| Regio | 2023* (% verandering t.o.v. een jaar eerder) | 2022* (% verandering t.o.v. een jaar eerder) |
|---|---|---|
| Nederland | 3,7 | 8,1 |
| Flevoland | 5,2 | 9,5 |
| Zuid-Holland | 5,0 | 9,2 |
| Utrecht | 4,0 | 7,7 |
| Noord-Holland | 3,5 | 8,2 |
| Gelderland | 3,3 | 7,8 |
| Fryslân | 3,2 | 7,3 |
| Zeeland | 3,2 | 7,0 |
| Overijssel | 3,1 | 7,3 |
| Noord-Brabant | 3,0 | 8,1 |
| Groningen | 2,9 | 7,1 |
| Limburg | 2,5 | 7,2 |
| Drenthe | 2,2 | 6,8 |
| 1) Stand 1 januari *voorlopige cijfers | ||
Voor alle provincies gold dat het aantal bedrijfsvestigingen in 2022 minder sterk steeg dan in het jaar ervoor. Vooral in Noord-Holland en Noord-Brabant kwamen er relatief minder bedrijfsvestigingen bij.
Aan het begin van 2023 telde Nederland bijna 2,4 miljoen bedrijfsvestigingen. Dat waren er ruim 83 duizend meer dan aan het begin van 2022. Het gaat vooral om bedrijfsvestigingen met 1 werkzaam persoon. In 75 procent van de vestigingen in Nederland was 1 persoon werkzaam. In Zeeland was het aandeel vestigingen met 1 werkzame persoon het kleinst (68 procent), in Noord-Holland het grootst (78 procent). Noord-Holland kende het kleinste aandeel bedrijfsvestigingen met 10 of meer werkzame personen (4 procent). In Overijssel had bijna 6 procent van de bedrijfsvestigingen 10 of meer werkzame personen begin 2023. In Zeeland kwamen bedrijfsvestigingen met 2 tot 10 werkzame personen relatief vaak voor met ruim 22 procent van de vestigingen, tegen 17 procent gemiddeld in Nederland.
Van alle bedrijfsvestigingen in Nederland waren ruim vier op de tien vestigingen te vinden in Noord- en Zuid-Holland. De provincies Drenthe en Zeeland hadden ieder een aandeel van 2 procent in het totaalaantal bedrijfsvestigingen in Nederland; het kleinste aandeel onder de provincies.
Toename bedrijfsopheffingen in 2022
Het aandeel opgeheven vestigingen in het totaal aantal vestigingen bedroeg 6,1 procent in 2022. In Flevoland sloot 6,9 procent van de vestigingen de deuren, het hoogst van alle provincies in 2022. In Fryslân was het aandeel opgeheven vestigingen het kleinst (5,3 procent). In alle provincies nam het aandeel opgeheven vestigingen in het totaal toe in 2022. Het aandeel oprichtingen bleef veelal gelijk of nam licht af.
| Regio | Opheffingen (% van vestigingspopulatie) | Oprichtingen (% van vestigingspopulatie) |
|---|---|---|
| Nederland | 6,1 | 10,7 |
| Flevoland | 6,9 | 12,6 |
| Zuid-Holland | 6,5 | 12,6 |
| Noord-Holland | 6,4 | 11,5 |
| Limburg | 6,1 | 9,2 |
| Groningen | 6,1 | 9,7 |
| Noord-Brabant | 6,0 | 9,7 |
| Utrecht | 5,9 | 10,8 |
| Drenthe | 5,9 | 8,2 |
| Gelderland | 5,8 | 9,4 |
| Overijssel | 5,7 | 9,2 |
| Zeeland | 5,5 | 8,7 |
| Fryslân | 5,3 | 8,5 |
| *voorlopige cijfers | ||
In 2022 werden ruim 56 procent meer bedrijfsvestigingen opgeheven dan in het jaar ervoor. In dezelfde periode nam het aantal oprichtingen toe met bijna 4 procent. In Fryslân, Noord-Brabant, Drenthe en Overijssel werden minder vestigingen opgericht dan in 2021.
In alle provincies meer bedrijven failliet in 2023
In 2023 zijn, niet gecorrigeerd voor zittingsdagen, 3 271 bedrijven en instellingen, inclusief eenmanszaken, failliet verklaard. Dat is 52 procent meer dan in 2022. Toen bedroeg het aantal faillissementen 2 145. Het aantal faillissementen in 2023 was nog steeds lager dan in 2019, het laatste volledige jaar voor corona.
In alle provincies zijn in 2023 meer bedrijven failliet verklaard dan in 2022. Het grootst was de stijging in Noord-Brabant met 270 bedrijven (81 procent). De provincies Zuid-Holland, Noord-Brabant en Noord-Holland telden de meeste faillissementen, maar ook de meeste bedrijven.
| Regio | 2023* (aantal) | 2022 (aantal) |
|---|---|---|
| Zuid-Holland | 625 | 459 |
| Noord-Brabant | 603 | 333 |
| Noord-Holland | 567 | 426 |
| Gelderland | 444 | 251 |
| Utrecht | 258 | 187 |
| Overijssel | 193 | 127 |
| Limburg | 169 | 106 |
| Groningen | 102 | 62 |
| Flevoland | 98 | 61 |
| Fryslân | 87 | 49 |
| Drenthe | 74 | 47 |
| Zeeland | 40 | 24 |
| *voorlopige cijfers | ||
Alle provincies ervaren daling in aantal winkels
In alle provincies nam het aantal fysieke winkelvestigingen af in 2022 (gemiddeld -2,0 procent). Procentueel gezien was de afname het grootst in Flevoland (-3,5 procent), gevolgd door Limburg en Overijssel (beide -2,3 procent). In Drenthe en Fryslân nam het aantal winkels het minst af.
| Regio | % verandering t.o.v. voorgaand jaar (% verandering t.o.v. jaar eerder) |
|---|---|
| Nederland | -2,0 |
| Flevoland | -3,5 |
| Limburg | -2,3 |
| Overijssel | -2,3 |
| Noord-Brabant | -2,2 |
| Noord-Holland | -2,2 |
| Zeeland | -2,1 |
| Gelderland | -2,1 |
| Groningen | -2,0 |
| Zuid-Holland | -1,9 |
| Utrecht | -1,5 |
| Fryslân | -1,4 |
| Drenthe | -1,2 |
| *voorlopige cijfers | |
Ondernemers in alle provincies negatief gestemd
In alle provincies was het ondernemersvertrouwen, de stemmingsindicator van het Nederlands bedrijfsleven, negatief aan het begin van het vierde kwartaal van 2023. In Zeeland was het ondernemersvertrouwen3) met -15,1 het laagst van alle provincies, gevolgd door ondernemers in Fryslân, Drenthe en Limburg. Ondernemers in Flevoland waren het minst negatief gestemd. Het cijfer kwam daar uit op -3,9. Het landelijke ondernemersvertrouwen kwam uit op -7,6.
| Jaar | Periode | Nederland (waarde) | Groningen (waarde) | Fryslân (waarde) | Drenthe (waarde) | Overijssel (waarde) | Flevoland (waarde) | Gelderland (waarde) | Utrecht (waarde) | Noord-Holland (waarde) | Zuid-Holland (waarde) | Zeeland (waarde) | Noord-Brabant (waarde) | Limburg (waarde) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2019 | 1e kwartaal | 3,7 | 0,0 | 2,8 | 3,7 | 4,7 | 3,8 | 3,0 | 4,6 | 2,7 | 4,3 | 4,6 | 4,9 | 3,1 |
| 2019 | 2e kwartaal | 1,7 | 0,9 | 1,2 | -3,3 | -0,1 | -0,1 | 1,9 | 0,7 | 2,1 | 4,3 | 0,7 | 2,1 | -0,5 |
| 2019 | 3e kwartaal | 1,2 | -6,9 | 0,4 | -5,6 | 0,5 | 1,5 | -0,1 | 2,5 | 4,3 | 2,3 | -0,7 | 0,7 | -2,9 |
| 2019 | 4e kwartaal | -2,2 | -7,0 | -5,8 | -12,5 | -4,1 | -1,7 | 0,2 | 0,0 | -1,9 | -0,1 | -4,0 | -1,8 | -7,3 |
| 2020 | 1e kwartaal | 1,0 | -4,2 | -2,9 | -3,7 | -0,1 | -1,7 | 2,3 | 2,6 | 0,4 | 3,9 | -2,4 | 2,1 | -3,9 |
| 2020 | 2e kwartaal | -49,4 | -43,6 | -45,5 | -51,2 | -46,0 | -49,1 | -48,2 | -52,2 | -53,4 | -44,0 | -48,0 | -51,6 | -52,7 |
| 2020 | 3e kwartaal | -22,2 | -16,8 | -14,5 | -26,0 | -19,0 | -19,8 | -22,4 | -29,2 | -24,4 | -22,8 | -15,9 | -19,7 | -20,7 |
| 2020 | 4e kwartaal | -15,8 | -12,5 | -14,7 | -19,3 | -14,5 | -20,4 | -13,8 | -17,8 | -14,0 | -16,1 | -19,5 | -15,5 | -20,4 |
| 2021 | 1e kwartaal | -12,2 | -6,9 | -15,6 | -14,5 | -6,6 | -15,9 | -11,5 | -11,3 | -11,8 | -10,8 | -23,5 | -13,1 | -18,2 |
| 2021 | 2e kwartaal | -0,5 | -2,5 | -1,9 | -6,9 | 0,6 | -5,2 | -1,6 | -1,7 | 2,3 | 0,6 | -8,7 | 0,4 | -4,4 |
| 2021 | 3e kwartaal | 15,5 | 13,2 | 7,8 | 8,9 | 11,5 | 15,3 | 14,9 | 15,1 | 21,9 | 13,6 | 13,9 | 14,7 | 15,6 |
| 2021 | 4e kwartaal | 14,7 | 8,5 | 8,5 | 11,5 | 12,1 | 13,3 | 9,3 | 17,2 | 19,7 | 12,1 | 7,7 | 19,4 | 11,0 |
| 2022 | 1e kwartaal | -1,4 | 2,1 | -6,3 | -5,2 | 0,7 | -5,3 | -3,4 | -0,9 | 1,0 | 0,2 | -15,6 | -1,8 | -4,5 |
| 2022 | 2e kwartaal | -2,5 | -9,2 | -5,3 | -1,4 | -4,6 | -7,9 | -2,7 | -3,7 | 1,8 | -1,3 | -12,0 | -2,3 | -8,2 |
| 2022 | 3e kwartaal | -6,4 | -7,9 | -6,7 | -12,4 | -7,2 | -8,6 | -5,8 | -7,2 | -3,1 | -2,5 | -13,5 | -9,9 | -13,2 |
| 2022 | 4e kwartaal | -17,6 | -28,2 | -23,9 | -21,1 | -20,3 | -18,7 | -18,9 | -17,4 | -14,0 | -17,9 | -33,0 | -13,8 | -19,5 |
| 2023 | 1e kwartaal | -10,5 | -9,5 | -8,9 | -14,8 | -10,3 | -6,9 | -10,1 | -12,1 | -11,7 | -8,8 | -12,2 | -8,4 | -15,6 |
| 2023 | 2e kwartaal | -4,2 | -9,3 | -8,9 | -8,2 | -5,5 | -9,6 | -3,0 | -3,1 | -1,6 | -4,0 | -12,6 | -4,0 | -6,3 |
| 2023 | 3e kwartaal | -5,1 | -10,9 | -7,1 | -13,7 | -8,7 | -11,6 | -7,7 | -3,8 | 1,2 | -5,5 | -8,0 | -5,0 | -8,5 |
| 2023 | 4e kwartaal | -7,6 | -10,7 | -13,3 | -12,6 | -8,4 | -3,9 | -10,5 | -6,4 | -4,5 | -6,3 | -15,1 | -7,3 | -12,5 |
Oordeel over concurrentiepositie het laagst in Flevoland en Zeeland
Van de ondernemers in Flevoland en Zeeland gaf per saldo ruim 5 procent aan dat de concurrentiepositie op de Nederlandse markt in het vierde kwartaal van 2023 is verslechterd. Daarmee zijn ondernemers in die provincies het meest negatief gestemd over hun concurrentiepositie op de Nederlandse markt. Voor beide provincies gold dat ondernemers in dezelfde periode in het jaar ervoor nog positief oordeelden over de concurrentiepositie. Landelijk waren er ongeveer evenveel ondernemers die een verbetering dan wel verslechtering zagen (0,3 procent).
| Regio | 4e kwartaal 2023 (% bedrijven) | 4e kwartaal 2022 (% bedrijven) |
|---|---|---|
| Nederland | 0,3 | 2,7 |
| Noord-Holland | 2,9 | 6,3 |
| Utrecht | 2,0 | 0,7 |
| Noord-Brabant | 1,1 | 5,1 |
| Gelderland | 0,8 | -1 |
| Overijssel | -0,5 | 0,7 |
| Zuid-Holland | -0,7 | 3,3 |
| Limburg | -1,2 | -1,1 |
| Drenthe | -2,5 | -1,1 |
| Groningen | -3,3 | 0,1 |
| Fryslân | -3,7 | -3,4 |
| Zeeland | -5,1 | 3,9 |
| Flevoland | -5,7 | 2,1 |
In Noord-Holland oordeelden ondernemers het vaakst positief over hun concurrentiepositie op de Nederlandse markt. Per saldo gaf bijna 3 procent een verbetering te zien in de afgelopen drie maanden. Het oordeel van ondernemers in Utrecht en Gelderland over hun concurrentiepositie verbeterde.
Verwachting personeelssterkte positief
In alle provincies verwachtten ondernemers een uitbreiding van het personeelsbestand. Ondernemers in Utrecht zijn met een saldo van ruim 26 procent het meest positief gestemd over de uitbreiding. In Flevoland daarentegen verwachtte per saldo bijna 3 procent van de ondernemers een toename. Flevoland is daarmee de provincie waarin ondernemers het minst positief gestemd waren over uitbreiding van het personeelsbestand. Landelijk gezien verwachtte iets meer dan 16 procent een groei. Hoewel de verwachting positief is, zijn ondernemers in bijna alle provincies per saldo negatiever dan in dezelfde periode vorig jaar. In Utrecht bleef het sentiment gelijk, en alleen in Zuid-Holland en Zeeland waren ondernemers positiever gestemd.
| Regio | 4e kwartaal 2023 (% saldo bedrijven die toe- of afname verwachten) | 4e kwartaal 2022 (% saldo bedrijven die toe- of afname verwachten) |
|---|---|---|
| Nederland | 16,1 | 19,1 |
| Utrecht | 26,3 | 26,3 |
| Noord-Holland | 18,1 | 25,2 |
| Zuid-Holland | 17,7 | 16,8 |
| Noord-Brabant | 16,3 | 20,1 |
| Zeeland | 15,8 | 2,6 |
| Gelderland | 14,7 | 17 |
| Overijssel | 14,1 | 16,2 |
| Limburg | 12 | 15,6 |
| Fryslân | 6,5 | 14,4 |
| Groningen | 6,2 | 11 |
| Drenthe | 3,2 | 13,3 |
| Flevoland | 2,8 | 11,3 |
Bijna 2 op de 10 bedrijven in Zeeland kent hogere schuldenlast
Voor bijna 19 procent van de bedrijven in Zeeland gold dat hun schuldenlast hoger lag dan in het jaar ervoor. Landelijk gold dit voor 12 procent van de bedrijven. Drenthe kende het kleinste aandeel bedrijven met hogere schulden dan in het jaar ervoor.
Bijna een op de tien bedrijven in Zeeland en Drenthe beoordeelde hun schuldenlast als problematisch. Daarmee oordeelde Zeeuwse en Drentse ondernemers het meest pessimistisch over hun schuldenlast. Gemiddeld beoordeelde ruim 6 procent van de bedrijven in Nederland de schuldenlast als problematisch.
| Regio | Hoger en problematisch (% bedrijven) | Hoger en dragelijk (% bedrijven) | Ongeveer even hoog en problematisch (% bedrijven) | Ongeveer even hoog en dragelijk (% bedrijven) | Lager en problematisch (% bedrijven) | Lager en dragelijk (% bedrijven) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nederland | 2,9 | 9,1 | 2,7 | 62,4 | 0,7 | 22,2 |
| Zeeland | 5,8 | 13,1 | 1,9 | 51,8 | 2 | 25,4 |
| Limburg | 2,8 | 13,5 | 3,8 | 55 | 1,3 | 23,6 |
| Groningen | 3,4 | 10,8 | 2,5 | 58,3 | 0,2 | 24,8 |
| Utrecht | 2,3 | 11,7 | 2,2 | 65,5 | 0,3 | 18 |
| Fryslân | 1,2 | 12,5 | 3,8 | 63,7 | 0,2 | 18,6 |
| Gelderland | 4,1 | 9,5 | 3,1 | 61,3 | 1 | 21 |
| Overijssel | 3,6 | 9,3 | 2,4 | 63,4 | 0,5 | 20,8 |
| Zuid-Holland | 2,2 | 9,1 | 2,3 | 63,9 | 0,5 | 22 |
| Noord-Brabant | 2,9 | 8 | 2,7 | 60,8 | 0,7 | 24,9 |
| Noord-Holland | 2,6 | 7,3 | 2,6 | 64,6 | 0,3 | 22,6 |
| Flevoland | 3 | 6,8 | 2,2 | 71,5 | 1,8 | 14,7 |
| Drenthe | 5,1 | 4 | 3,2 | 58,3 | 1,4 | 28 |
Groningse bedrijven vinden bedrijfsvoering vaker grotendeels duurzaam
Bedrijven in Groningen beoordeelden hun bedrijfsvoering het vaakst als grotendeels of helemaal duurzaam (39 procent). Gemiddeld oordeelde dat bijna 35 procent van de bedrijven in Nederland hun bedrijfsvoering als grotendeels of helemaal duurzaam was. Bedrijven in Zeeland gaven het minst vaak aan dat hun bedrijfsvoering duurzaam of grotendeels duurzaam was. Dit gold voor een kwart van de Zeeuwse bedrijven. Ook bedrijven in Limburg oordeelden minder vaak dat hun bedrijfsvoering grotendeels duurzaam was.
| Regio | (Vrijwel) geheel duurzaam (% bedrijven) | In grote mate duurzaam (% bedrijven) | Niet in grote mate, maar ook niet in kleine mate duurzaam (% bedrijven) | In kleine mate duurzaam (% bedrijven) | Niet of nauwelijks duurzaam (% bedrijven) |
|---|---|---|---|---|---|
| Nederland | 2,4 | 32,4 | 47,9 | 14,8 | 2,5 |
| Groningen | 2,8 | 36,2 | 44,3 | 15,8 | 0,9 |
| Utrecht | 2,7 | 34,4 | 48,2 | 11,4 | 3,3 |
| Noord-Holland | 2,9 | 33,7 | 44,5 | 17 | 1,9 |
| Flevoland | 3,3 | 32,8 | 44 | 18,9 | 1,0 |
| Noord-Brabant | 2,7 | 33,0 | 51,4 | 10,7 | 2,2 |
| Zuid-Holland | 1,8 | 33,7 | 46,8 | 15,2 | 2,5 |
| Gelderland | 2,3 | 31,1 | 50,8 | 13,4 | 2,4 |
| Overijssel | 2,0 | 31,0 | 48,2 | 15,2 | 3,6 |
| Fryslân | 1,1 | 31,5 | 43,9 | 20,5 | 3,0 |
| Drenthe | 0,4 | 31,3 | 49,8 | 15,4 | 3,1 |
| Limburg | 1,6 | 25,6 | 49,1 | 20,8 | 2,9 |
| Zeeland | 3,3 | 21,7 | 54,2 | 14,9 | 5,9 |
Ruim acht op de tien bedrijven in Nederland gaven aan maatregelen genomen te hebben voor een duurzame bedrijfsvoering zoals op het gebied van energie, uitstoot of milieubewust omgaan met grondstoffen, bedrijfsmiddelen en afval. Dit aandeel verschilt niet veel per provincie. Van de bedrijven ervaarde 68 procent belemmeringen bij het verduurzamen van het bedrijf. Bedrijven in Limburg en Drenthe ervaarden vaker dan gemiddeld belemmeringen. Dit betrof respectievelijk 75 en 74 procent van de bedrijven in deze provincies.
Merendeel bedrijven in Noord-Holland ervaren (zeer) positieve impact van digitalisering
Bijna zes van de tien bedrijven in Noord-Holland gaf aan (zeer) positieve effecten van ondernomen digitaliseringsinitiatieven in de afgelopen 12 maanden te ervaren. Bedrijven in Groningen ervaarden het minst vaak positieve impact (44 procent). Ongeveer een even groot deel van de Groningse ondernemers ervaarde geen of nauwelijks merkbare impact (46 procent). Gemiddeld ervaarde bijna 55 procent van alle bedrijven de afgelopen 12 maanden een positieve impact van digitalisering op de groei en ontwikkeling van het bedrijf.
| Regio | Ervaart (zeer) positieve impact (% bedrijven) | Ervaart belemmeringen (% bedrijven) |
|---|---|---|
| Nederland | 54,6 | 56,1 |
| Noord-Holland | 59,5 | 51,4 |
| Utrecht | 56,9 | 56,3 |
| Zuid-Holland | 56,8 | 58,3 |
| Limburg | 55,4 | 61,8 |
| Overijssel | 55,1 | 55,4 |
| Gelderland | 52,8 | 54,6 |
| Zeeland | 52,1 | 58,3 |
| Flevoland | 50,7 | 60,4 |
| Noord-Brabant | 50,3 | 55,1 |
| Drenthe | 49,4 | 66,7 |
| Fryslân | 48,7 | 64,3 |
| Groningen | 43,9 | 54,4 |
Twee derde van Drentse bedrijven ervaren belemmeringen bij digitalisering
Van alle provincies in Nederland kende Drenthe het grootste aandeel bedrijven die belemmeringen ervaarden bij het digitaliseren (67 procent). Bedrijven in Noord-Holland ondervonden het minst vaak belemmeringen. Dit gold voor bijna vijf op de tien bedrijven in deze provincie.
Bedrijven in Zeeland gaven relatief vaak aan te hoge kosten te ervaren als belemmering bij het ondernemen van digitaliseringsinitiatieven. Hoge kosten waren voor 31 procent van de Zeeuwse bedrijven een belemmering terwijl dit gemiddeld voor 18 procent van de Nederlandse bedrijven gold. Bedrijven in Utrecht (24 procent) gaven het vaakst aan een tekort aan kundig personeel als belangrijkste belemmering te zien terwijl 20 procent van de bedrijven in Nederland aangaf dit als belemmering te zien.