2. Economische groei

In dit hoofdstuk staat de regionaal-economische ontwikkeling in 2023 centraal. Daarbij wordt eerst kort ingegaan op het algemene beeld en de verschillen tussen provincies, en daarna verder ingezoomd op bedrijfstakken en binnen-provinciale regio’s. Tot slot wordt gekeken welke regionale verschillen er zijn in de economische groei sinds 2019.

Bescheiden groei in 2023

In 2023 groeide de Nederlandse economie met 0,1 procent, een stuk minder dan de groei van 4,3 procent het jaar ervoor. Naast de bescheiden economische groei was er sprake van een relatief hoge inflatie en een gestegen rente. Ook het volume van de wereldhandel en de consumptie van huishoudens namen af. Deze ontwikkelingen leidden ertoe dat in alle regio’s de economische groei lager was dan het jaar ervoor. 

Industrie bepaalt regionale economische ontwikkeling in 2023

De meeste provincies lieten in 2023 een bescheiden economische groei zien, tussen de 0 en de 1 procent. Hiermee zijn de regionale groeicijfers substantieel lager dan in 2022. In vier provincies was er zelfs sprake van krimp: Groningen, Drenthe, Limburg en Zeeland. In 2022 was in bijna alle provincies nog sprake van een groei van 3 procent of meer. 

De provincie Groningen liet met 9,1 procent de grootste krimp zien. Dit hangt echter samen met de afbouw van de gaswinning. Als de delfstoffenwinning buiten beschouwing wordt gelaten, groeide de economie in Groningen met 0,7 procent. Ook in de provincie Drenthe werd de lichte krimp (van 0,2 procent) veroorzaakt door een afname van de delfstoffenwinning. Los van de delfstoffenwinning was in Drenthe een groei van 0,4 procent.

In Zeeland kromp de economie met 0,8 procent, voornamelijk door tegenvallende resultaten in de industrie, handel en vervoer. Deze bedrijfstakken zorgden een jaar eerder juist voor een bovengemiddelde groei: na Noord-Holland was de Zeeuwse economie in 2022 de sterkste groeier. Ook in Limburg zorgde een daling van de toegevoegde waarde in de industrie, handel en vervoer voor een kleinere economie dan in 2022. In zowel Zeeland als Limburg bestaat de bedrijfstak industrie vooral uit chemische industrie, waar in 2023 door kostenstijgingen minder productie plaatsvond.

In Noord-Holland en Noord-Brabant was er in 2023 de hoogste bbp-ontwikkeling, namelijk 1,2 en 1,1 procent. In Noord-Holland droeg vooral een stijging van de toegevoegde waarde in de overige zakelijke diensten hieraan bij. Een daling in de industriële productie remde de groei echter af. Dit in tegenstelling tot Noord-Brabant waar de industrie een andere samenstelling heeft dan andere provincies. De Noord-Brabantse industrie heeft een relatief klein aandeel energie-intensieve industrie en is daardoor minder gevoelig voor hoge energieprijzen. 

Van de vier grote steden groeide de economie van Den Haag het meest in 2023, gevolgd door Amsterdam en Utrecht. De economie van Rotterdam bleef in omvang gelijk. In Den Haag bedroeg de groei in 2023 1,9 procent. Dit kwam vooral door een groei van zakelijke dienstverlening en overheidsdiensten.

De economische groei van Utrecht en Amsterdam was in 2023 vergelijkbaar, namelijk 1,2 respectievelijk 1,0 procent. De productie van de financiële dienstverlening kromp in 2023 beduidend. Deze branche heeft in zowel Amsterdam en Utrecht een relatief grote invloed op de economie. In Utrecht was er ook een neerwaartse ontwikkeling door een dalende productie van de vervoersector. In beide steden zorgde vooral de zakelijke dienstverlening voor de groei van de economie.

In Rotterdam bleef de economie vorig jaar gelijk van omvang. Evenals in 2022 was van de vier grote steden de economische groei van Rotterdam het laagst. Vanwege de haven van Rotterdam zijn handel en vervoer de belangrijkste economische activiteiten. In 2023 krompen deze sectoren, terwijl de meeste andere bedrijfstakken wel licht groeiden. 

Lagere economische groei in alle regio’s

De cijfers over economische groei kunnen worden uitgesplitst naar 52 zogeheten COROP-plus-regio’s. In alle regio’s was de economische groei in 2023 lager dan in 2022. In 12 regio’s kromp de economie. Alleen de regio’s Haarlemmermeer en omgeving en Zuidoost-Noord-Brabant groeiden met 2 procent of meer. In 2022 groeide de economie nog in 49 regio’s met meer dan 2 procent. 

De economie van Delfzijl was de enige regio die zowel in 2022 als in 2023 kromp, namelijk met 0,7 respectievelijk 2,7 procent. Een flinke afname in de industrie veroorzaakte in beide jaren de economische krimp. Ook in Zeeuws-Vlaanderen en IJmond daalde de omvang van de industrie in 2023 aanzienlijk. De typen industrie in deze regio’s zijn gevoelig voor de hoge energieprijzen die in de loop van 2022 ontstonden.

Binnen Zeeland wel economische groei

Ondanks dat de economie in de provincie Zeeland als geheel kromp, boekte de regio Overig Zeeland in 2023 vooruitgang. Deze regio groeide met 1,1 procent. In tegenstelling tot Zeeuws-Vlaanderen is de industrie hier wel gegroeid. Daarnaast hadden de sectoren zorg, horeca en de energievoorziening ook een positief jaar. De toegevoegde waarde van Overig Zeeland droeg in 2023 al met al voor 70 procent bij aan het totaal van Zeeland. 

Regio’s economisch hersteld van coronapandemie

In 2020 kromp de economie in bijna elke regio als gevolg van maatregelen tegen verspreiding van het coronavirus. In de daaropvolgende jaren herstelde de economie weer. In 2021 en begin 2022 waren er echter nog wel coronamaatregelen van kracht. 2023 was het eerste jaar zonder beperkingen. Hoe staan de regionale economieën ervoor in vergelijking met de periode vóór corona?

In 50 van de 52 regio’s lag de economie boven het niveau van vier jaar eerder (prijzen 2019). De twee uitzonderingen waren Overig Groningen en Delfzijl en omgeving. Voor beide regio’s was corona echter niet de oorzaak. In Overig Groningen vond in deze jaren namelijk een sterke afbouw van gaswinning plaats. Als deze buiten beschouwing wordt gelaten, was het bbp in de regio 9,3 procent hoger dan vier jaar eerder.

De regio Delfzijl en omgeving had in vergelijking met het landelijke beeld maar beperkte negatieve invloed van de coronapandemie in 2020. In 2021 was de economie in de regio 0,1 procent groter dan in 2019, in 2022 1,1 procent. In de jaren daarna kreeg de regio echter te maken met een krimp van de industrie en de sector vervoer en opslag. De krimp van deze voor de regio erg belangrijke bedrijfstakken was dusdanig dat de economie in zijn geheel onder het niveau van 2019 zakte. 

Haarlemmermeer en omgeving in 2023 weer boven niveau van 2019

In de regio Haarlemmermeer en omgeving was de economie in 2023 voor het eerst sinds het begin van de coronapandemie groter dan in 2019. Dit kwam door economisch herstel van de luchthaven Schiphol en de stabiele groei van een aantal andere bedrijfstakken. De toegevoegde waarde van vervoer en opslag en van verhuur en overige zakelijke diensten herstelde zich na een forse krimp in 2020. Het niveau van deze bedrijfstakken lag in 2023 nog wel onder het niveau van 2019, mede doordat het aantal vluchten en passagiers van en naar Schiphol in 2023 nog steeds lager was dan voor de coronapandemie²⁾. De bedrijfstakken handel, ICT en zakelijke dienstverlening groeiden in Haarlemmermeer en omgeving gestaag door tijdens deze perioden. In deze bedrijfstakken waren de resultaten in de regio in ieder opeenvolgend jaar hoger dan in 2019.

Drie regio’s met zeer sterke groei

Er waren in 2023 drie regio’s waar de economie 12 procent of meer groter was dan in 2019. Dit waren Zuidoost-Noord-Brabant, Zuidoost-Utrecht en Flevoland-Midden. In Zuidoost-Noord-Brabant kwam dit door een groei van de industrie. Vooral de groei van machine-industrie speelde hierin een grote rol. Zuidoost-Utrecht groeide vooral in de financiële dienstverlening. In Flevoland-Midden had de handel de grootste bijdrage in de stijging.

Toelichting methode

Raming regionale economische groei 2023
De raming van de regionale economische groei 2023 maakt gebruik van de onderliggende kwartaalramingen van de regionale rekeningen. Deze kwartalen zijn geraamd met behulp van nationale kwartaalontwikkelingen van de toegevoegde waarde per bedrijfstak. Daarbij is de aanname dat de groei van een bepaalde bedrijfstak over de regio’s gelijk is en dat verschillen in economische groei worden verklaard door de verschillen tussen de regionale bedrijfstakstructuren. Wanneer het bijvoorbeeld minder goed gaat in de industrie, dan zal dit voornamelijk zijn weerslag hebben in de regio’s waarin veel industrie is gevestigd.

Daarnaast wordt in een aantal regio’s gecorrigeerd voor specifieke bedrijven. Dit zijn grote bedrijven waarvan de groeiontwikkeling sterk kan afwijken van de nationale ontwikkeling. De ontwikkeling van het desbetreffende bedrijf wordt gebruikt om de ontwikkeling van de regio waarin het bedrijf is gevestigd te corrigeren.

De regionale economische groeicijfers van 2023 geven de volumeontwikkeling weer van de toegevoegde waarde ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Dit geeft een benadering van de economische groei oftewel de volumeontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Het verschil tussen de toegevoegde waarde en het bbp zijn de productgebonden belastingen en subsidies. Deze twee posten kunnen bij de kwartaalraming niet worden geregionaliseerd. Ondanks deze beperking, geven de cijfers inzicht in de regionale verschillen in economische groei. De regionale groeicijfers 2023 die in dit hoofdstuk aan bod komen, sluiten aan op de cijfers van de nationale rekeningen.