2. Omvang van de provinciale goederenstromen

In 2022 kwam er 641 miljard kilogram aan goederen Nederland binnen (CBS, 2023a). Ruim een derde deel hiervan was voor gebruik in Nederland, de rest werd weer doorgezet naar het buitenland. Tegelijkertijd verliet 558 miljard kilogram aan goederen Nederland. Hiervan was bijna 30 procent uitvoer van Nederlands product.

Deze grote hoeveelheden internationale goederen hebben zich naar, door of vanuit de Nederlandse provincies verplaatst. Daarnaast was er vervoer van goederen tussen en binnen de provincies. Dit hoofdstuk biedt een nadere blik op de omvang van de provinciale goederenstromen. De aandacht gaat daarbij uit naar de twee provincies met de grootste zeehavens en daardoor ook de grootste goederenstromen: Zuid-Holland en Noord-Holland. Daarna volgt een vergelijking tussen alle provincies, waarbij zowel het gewicht als de waarde van de goederenstromen worden belicht. Tot slot worden de verhoudingen tussen waarde en gewicht bekeken.

Driekwart aangevoerde goederen verlaat Zuid-Holland weer 

In 2022 kwam er 425 miljard kilogram aan goederen de provincie Zuid-Holland binnen. Hiervan was ruim een kwart bedoeld voor gebruik in de provincie. De rest van de inkomende stroom was bestemd voor wederuitvoer of doorvoer. Tegelijk verliet 418 miljard kilogram aan goederen de provincie, waarvan 26 procent regionaal product. Binnen de provincie werd er 75 miljard kilogram vervoerd. Hiervan betrof 44 procent goederen die zowel werden geproduceerd als werden gebruikt in de provincie. De rest van de intraprovinciale stroom was distributie.

Van de gebruikte goederen in Zuid-Holland kwam 65 procent uit het buitenland, 12 procent uit andere provincies in Nederland en 22 procent uit Zuid-Holland zelf. De regionaal geproduceerde goederen gingen voor 48 procent naar het buitenland, voor 29 procent naar de rest van Nederland en voor 23 procent naar de eigen provincie. 

Kwart goederengebruik Noord-Holland uit eigen provincie

De provincie Noord-Holland kon in 2022 een totaalgewicht van 137 miljard kilogram aan goederen verwelkomen. Hiervan was 42 procent ten behoeve van gebruik in de provincie. Meer dan de helft van de inkomende stroom was wederuitvoer of doorvoer. In hetzelfde jaar verliet 121 miljard kilogram aan goederen de provincie, waarvan 34 procent uit regionale productie. Binnen de provincie werd er 44 miljard kilogram vervoerd. Bijna de helft hiervan werd zowel geproduceerd als gebruikt in de provincie. De rest van de intraprovinciale stroom was distributie.

Het merendeel van de gebruikte goederen in Noord-Holland kwam uit het buitenland (59 procent), meer dan een kwart kwam uit Noord-Holland zelf en de rest (15 procent) was afkomstig uit andere provincies in Nederland. De productie uit Noord-Holland ging voor 47 procent naar het buitenland, voor 34 procent naar de rest van Nederland en voor 19 procent naar de eigen provincie.

Voor Noord-Holland is het aandeel van door- en wederuitvoer (66 procent) in de totale uitgaande goederenstroom van de provincie in 2022 duidelijk kleiner dan voor Zuid-Holland (74 procent). De aandelen van de buitenlandse goederen in het gebruik en aanbod laten zien dat Zuid-Holland iets meer internationaal georiënteerd is dan Noord-Holland. Dat betreft dan het totale goederenpakket. Per goederengroep kan dat anders zijn. Een ander verschil is dat in Noord-Holland een geschatte 27 procent van het goederengebruik uit de eigen provincie komt. In Zuid-Holland is dat minder: 22 procent.

Goederenstromen het grootst in Zuid-Holland

Zuid-Holland is elk jaar de provincie met de grootste goederenstromen, ook in 2022. De nummer twee in dat jaar was Noord-Holland, gevolgd door Noord-Brabant, Gelderland en Limburg. De omvang van de goederenstromen was het kleinst in Flevoland.

Vooral de grote doorvoer in Zuid-Holland valt op: in 2022 was deze viermaal zo groot als in Noord-Holland en zelfs 27 keer zo groot als in Drenthe. Deze grote doorvoer is gerelateerd aan de haven van Rotterdam, de grootste haven van Nederland en eveneens de grootste van Europa. Via deze haven wordt een grote hoeveelheid goederen doorgevoerd naar andere provincies en andere Europese landen. Echter, relatief gezien heeft Zeeland de grootste doorvoer: twee derde van de goederen die Zeeland in 2022 verlieten betrof doorvoer. Dit is gerelateerd aan de havens in Vlissingen en Terneuzen.

Ook de wederuitvoer was omvangrijk in Zuid-Holland, bijna drie keer zo groot als de wederuitvoer van Noord-Holland, die op zijn beurt weer het dubbele was van de wederuitvoer van Noord-Brabant. Evenals de doorvoer is wederuitvoer sterk gerelateerd aan de haven van Rotterdam.

Het gewicht van uitvoer van regionaal product in Zuid-Holland was bijna driemaal zo groot als die in Noord-Holland, die weer bijna het dubbele was van de uitvoer van regionaal product van Noord-Brabant. De invoer voor regionaal gebruik was in Zuid-Holland dubbel zo groot als in Noord-Holland. De invoer voor regionaal gebruik in Noord-Holland was 36 procent groter dan die in Noord-Brabant.

De omvang van de goederenstromen was in 2022 het kleinst in de provincies Flevoland, Drenthe en Fryslân.

Grootste goederenwaarde in doorvoer Zuid-Holland

Een vergelijking van de waarde van de vervoerde goederen in de provincies (zie figuur 2.4) laat zien dat ook wat betreft de waarde van de goederenstromen Zuid-Holland de boventoon voert. Zo is de waarde van de doorvoer door Zuid-Holland bijna vier keer zo groot als die door Noord-Holland. De waarde van de wederuitvoer van Zuid-Holland is ruim 70 procent groter dan die van zijn noordelijke buurprovincie. De uitvoer van regionaal product van Zuid-Holland is ruim 50 procent groter dan die van Noord-Holland, die op haar beurt een kwart groter is dan de waarde van de uitvoer van regionaal product in Noord-Brabant. De verschillen met de verhoudingen tussen de provincies voor wat betreft het gewicht van de goederenstromen zijn te verklaren door verschillen in de goederensamenstelling.

Waarde per kilogram het grootst in Utrecht

Opvallend is dat de intraregionale stromen een relatief grote waarde hebben vergeleken met het brutogewicht. Figuur 2.3 laat zien dat de intraregionale stromen in gewicht voor zeven provincies groter zijn dan zowel de invoer voor regionaal gebruik als de uitvoer van regionaal product. Figuur 2.4 toont dat dit in waarde uitgedrukt voor alle twaalf provincies het geval is. De intraregionale stromen hebben dan ook een relatief hoge waarde per kilogram, de waarde-gewichtverhouding. Dat geldt ook voor de doorvoer: zie figuur 2.5.

In 2022 bedroeg de gemiddelde waarde-gewichtverhouding voor de intraregioniale stromen 3,21 euro per kilogram. De provinciale doorvoer had gemiddeld een iets lagere waarde per kilogram: 3,14 euro. Daarna volgen de wederuitvoer met 2,52 euro per kilogram en de uitvoer van regionaal product met 1,57 euro per kilogram. Van de vijf beschouwde stromen heeft de invoer voor regionaal gebruik de laagste waarde-gewichtverhouding: 1,25 euro per kilogram. De verschillen in waarde-gewichtratio tussen de stromen hangen samen met verschillen in goederensamenstelling. Het intraregionaal vervoer bevat relatief veel machines en apparaten, producten met een hoge gemiddelde waarde per kilogram. Bovendien hebben de machines en apparaten in de intraregionale stroom ook nog eens een hogere gemiddelde waarde-gewichtverhouding dan in de andere stromen.

Over alle vijf goederenstromen bekeken heeft de provincie Utrecht de hoogste waarde-gewichtverhouding: 3,46 euro per kilogram. Dit komt met name door een relatief groot aandeel van de goederengroep machines en apparaten. Utrecht wordt gevolgd door Noord-Brabant en Gelderland met achtereenvolgens 2,81 en 2,73 euro per kilogram. De kleinste waarde per kilogram is te vinden bij de provincies Zeeland (1,42 euro), Groningen (1,66) en Zuid-Holland (2,27). De laatstgenoemde drie provincies herbergen niet toevallig drie van de vier grootste zeehavens van Nederland. Deze zeehavens verwerken een groot deel van de relatief laagwaardige stromen van ruwe grondstoffen en fossiele brandstoffen.