3. De omvang van illegale activiteiten in Nederland

Bij de revisie van de nationale rekeningen is de toegevoegde waarde van de illegale activiteiten in de Nederlandse economie, te weten drugs, prostitutie (inclusief het legale deel) en illegale handel in tabak, voor 2021 geschat op 4,5 miljard euro. Het gaat hierbij alleen om het deel dat aan de Nederlandse economie wordt toegerekend, doordat het door ingezetenen wordt verdiend (zie kader). Het aandeel van de illegale economie in het bruto binnenlands product (bbp) bedraagt 0,5 procent in 2021. Bij de vorige raming over verslagjaar 2015 was de omvang van de illegale economie 0,6 procent van het bbp.

Zoals vermeld in paragraaf 2 worden in 2021 minder illegale activiteiten geraamd dan in 2015. De verplichte illegale activiteiten drugs, prostitutie en de illegale handel in tabak werden in beide verslagjaren geraamd. In het verslagjaar 2015 was het aandeel hiervan 0,5 procent van het bbp. De relatieve omvang van deze activiteiten is daarmee in 2021 hetzelfde als in 2015. Onderliggend zijn er echter aanzienlijke veranderingen geweest in de verschillende illegale activiteiten. Het is echter niet eenduidig aan te geven in hoeverre deze veranderingen komen door een daadwerkelijk toename van de omvang van de illegale activiteiten of doordat het CBS als gevolg van dit onderzoek en nieuwe bronnen hier nu beter zicht op heeft.

Figuur 1 Omvang van de illegale economie (toegevoegde waarde in lopende prijzen)
Raming	Cannabis (mld euro)	Cocaïne (mld euro)	Synthetische drugs (mld euro)	Prostitutie (mld euro)	Illegale handel in tabak (mld euro)
Raming verslagjaar 2015 (voor revisie)	2,4	0,5	0,2	0,4	0,1
Raming verslagjaar 2021 (na revisie)	1,4	1,1	1,0	0,7	0,1

Figuur 1 Omvang van de illegale economie (toegevoegde waarde in lopende prijzen)
Raming	Cannabis (mld euro)	Cocaïne (mld euro)	Synthetische drugs (mld euro)	Prostitutie (mld euro)	Illegale handel in tabak (mld euro)
Raming verslagjaar 2015 (voor revisie)	2,4	0,5	0,2	0,4	0,1
Raming verslagjaar 2021 (na revisie)	1,4	1,1	1,0	0,7	0,1

Het verschil tussen Nederland en de Nederlandse economie

Een activiteit die op Nederlands grondgebied plaatsvindt, draagt volgens de internationale richtlijnen niet altijd volledig bij aan het bruto binnenlands product, de maat voor de omvang van een economie. Dat kan zowel gelden voor de handel in en het transport van drugs als voor de productie van drugs.

Als een goed via Nederland wordt geïmporteerd, vervoerd en geëxporteerd, dan vormt dit niet per se een onderdeel van de Nederlandse economie. Voor de beschrijving van de economie maakt het CBS onderscheid tussen doorvoer en wederuitvoer. Bij doorvoer worden goederen over Nederlands grondgebied vervoerd, maar blijven deze in bezit van een buitenlandse eigenaar en dragen hierdoor niet bij aan de Nederlandse economie. Bij wederuitvoer van goederen via Nederland wordt een Nederlands ingezetene wel (tijdelijk) eigenaar. Iemand is Nederlands ingezetene als hij/zij langer dan een jaar in Nederland verblijft. De nationaliteit van de ingezetene is hierbij niet van belang. De waarde die een ingezetene aan de goederen toevoegt valt wél binnen de Nederlandse economie, de waarde die een niet-ingezetene toevoegt niet.

Veel activiteiten rondom de drugshandel in Nederland staan onder leiding van een opdrachtgever die geen Nederlands ingezetene is. De handel in en het vervoer van drugs binnen de landsgrenzen zal hierdoor dan ook grotendeels buiten de nationale rekeningen vallen, waarbij Nederlandse ingezetenen enkel diensten verlenen aan de opdrachtgever in het buitenland. Alleen de opbrengsten van die verleende diensten vallen binnen de beschrijving van de Nederlandse economie en dragen bij aan het Nederlandse bbp. Dat geldt andersom ook voor verdiensten van Nederlands ingezetenen aan drugssmokkel vanuit de haven van Antwerpen. Ook deze vallen binnen de Nederlandse economie.

Voor de productie van drugs wordt dit onderscheid ook gemaakt. Als een niet-ingezeten opdrachtgever aan Nederlandse ingezetenen de opdracht geeft drugs voor hem te produceren tegen een vooraf afgesproken prijs, vallen alleen de verdiensten van de ingezetenen binnen de Nederlandse economie. Die verdiensten bestaan uit het geld ontvangen van de buitenlandse opdrachtgever minus die kosten die gemaakt worden, bijvoorbeeld voor grondstoffen en vervoer. De aanvullende verdiensten die de opdrachtgever genereert met de uiteindelijke verkoop vallen buiten de Nederlandse economie. Dit deel van de winst wordt dus aan het buitenland toegerekend en is daarmee geen onderdeel van het Nederlandse bbp.

De illegale verdiensten door Nederlands ingezetenen zijn hierdoor beduidend kleiner dan de totale opbrengst van in Nederland geproduceerde of via Nederland gesmokkelde drugs, waardoor er een groot verschil kan ontstaan tussen de waarde die binnen Nederlandse landsgrenzen gegenereerd wordt en de waarde die aan de Nederlandse economie wordt toegerekend (zie paragraaf 4). Dit verschil is afhankelijk van de mate van eigenaarschap van een niet-ingezeten opdrachtgever per illegale activiteit.