2. Wat zijn illegale activiteiten binnen de nationale rekeningen?

Een illegale activiteit is de productie van of handel in goederen of diensten waarvan de verkoop, de distributie en/of het bezit wettelijk verboden is. Een gedoogde maar wettelijk verboden activiteit, zoals het verkopen van cannabis, valt volgens de internationale richtlijnen ook binnen de illegale activiteiten.

Deze activiteiten dragen volgens de nationale rekeningen bij aan de Nederlandse economie zolang ze binnen de zogeheten productiegrens vallen. Daarvan is alleen sprake bij een transactie met instemming van beide partijen (koper en verkoper). Diefstal of het versturen van spam vallen hierdoor buiten de economische productie. Productie van goederen die huishoudens zelf consumeren (zoals landbouwproductie voor eigen gebruik) valt wel binnen de productiegrens. Dit geldt dus ook voor de illegale productie van cannabis voor eigen consumptie.

Wat illegaal is, verschilt uiteraard van land tot land. In Nederland wordt de verkoop van cannabis in coffeeshops gedoogd en zijn delen van de prostitutiesector gelegaliseerd. Dat is in andere landen anders geregeld. In de praktijk van de nationale rekeningen zijn deze internationale verschillen in de wet van ondergeschikt belang, omdat álle transacties binnen de productiegrens moeten worden meegenomen. Het legale deel van de prostitutie in Nederland wordt in deze publicatie gezien als onderdeel van de illegale economie, ondanks dat dit onderdeel wettelijk gezien geen deel uitmaakt van de illegaliteit.

Binnen de nationale rekeningen wordt voor het beschrijven van de informele economie een onderscheid gemaakt tussen illegale en zwarte activiteiten. Illegale activiteiten, zoals het verhandelen van drugs, zijn strijdig met de wet. Zwarte activiteiten zijn volgens de wet toegestaan, maar de producent geeft dit ten onrechte niet aan bij de belastingdienst. Zowel illegale als zwarte activiteiten worden in de nationale rekeningen opgenomen, maar dit artikel gaat alleen over de illegale activiteiten.

In vergelijking met de vorige raming in 2015 zijn enkele illegale activiteiten nu geen onderdeel meer van het systeem van nationale rekeningen. Diverse andere EU-landen beperkten zich namelijk tot alleen de verplichte onderdelen. Om de Nederlandse cijfers vergelijkbaar te maken met andere landen is besloten om ook voor Nederland enkel nog de verplichte onderdelen te ramen: de productie van en handel in drugs, prostitutie en illegale handel in tabak. Vanaf deze revisie worden de onderdelen heling van gestolen goederen, illegaal kopiëren van software, spellen, films en muziek, illegale uitzendkrachten en illegaal gokken niet meer meegenomen.