6. Pensioenfondsen

In Nederland hebben huishoudens veel vermogen gestald bij pensioenfondsen. Omdat huishoudens hier niet vrij over kunnen beschikken, wordt dit vermogen hier apart behandeld. Na het uitbreken van corona in het eerste kwartaal van 2020 boekten de pensioenfondsen een waardedaling van hun bezittingen van 6,8 procent ten opzichte van een kwartaal eerder. Dit kwam vooral door een plotselinge daling van de beurskoersen. Vervolgens trokken de beurzen aan en herstelde het vermogen van pensioenfondsen tot bijna 1,8 biljoen euro aan het eind van 2021, oftewel 16,3 procent meer dan aan het eind van 2019. Van die stijging is 4,2 procentpunt toe te wijzen aan financiële transacties; 12,1 procentpunt was te danken aan koersstijgingen en wisselkoersmutaties.

Opvallend is dat pensioenfondsen meer het heft in eigen handen hebben genomen. In 2021 verkochten pensioenfondsen voor ruim 157,4 miljard euro aan participaties in beleggingsfondsen. Door prijsstijgingen nam het vermogen in deelnemingen per saldo slechts af met 18,5 miljard euro. Het door de verkochte participaties in beleggingsfondsen vrijgekomen geld werd gebruikt om zelf meer te investeren in langlopende obligaties. Pensioenfondsen kochten deze in 2021 voor per saldo 103,5 miljard euro aan, maar door prijsdalingen stonden ze aan het eind van het jaar voor 84,8 miljard meer op de balans dan aan het begin van het jaar. Door prijsstijgingen op de beurs stegen ook de beursgenoteerde aandelen in waarde: in 2021 nam de waarde van beursgenoteerde aandelen in handen van pensioenfondsen met bijna 60 miljard toe.

Naast de toename van het pensioenvermogen is in 2021 ook de rekenrente voor pensioenfondsen gestegen. De rentevoet voor zogenoemde risicovrije beleggingen met een looptijd van tien jaar daalde in 2020 van 0,214 procent naar -0,262 procent, maar steeg eind 2021 tot 0,301 procent (DNB 2022a).

De rekenrente wordt gebruikt om de dekkingsgraad te bepalen: de graadmeter die aangeeft of pensioenfondsen genoeg bezittingen hebben om in de toekomst de toegezegde pensioenen uit te kunnen keren. Door de groei van zowel het pensioenvermogen als de rekenrente is de dekkingsgraad van de totale pensioensector in 2021 gestegen tot 108,1 procent, waar dat aan het eind van 2020 nog 95 procent was (DNB 2022b). Door die lage dekkingsgraad was het voor de meeste pensioenfondsen tijdens de coronaperiode niet mogelijk om te indexeren. Door de stijging van de dekkingsgraad wordt indexeren voor veel pensioenfondsen weer een reële mogelijkheid.