Publicatiedatum: 15-12-2020 14:10

Potentiële neveneffecten Wet Normering Topinkomens

3. Loongebouw

De aanname voor de start van dit onderzoek was dat de WNT van invloed is op het loongebouw. De redenatie hierachter is dat wanneer organisaties een loongebouw hanteren waarbij de afstanden tussen salarissen vastliggen, het verlagen van het inkomen van de bestuurders, als gevolg van de WNT, ook invloed kan hebben op de inkomens van de overige werknemers. Op basis van de eerste wetsevaluatie is de verwachting dat dit mogelijk zal spelen na de WNT-2 bij de sectoren Zorg, Woningcorporaties en Onderwijs (HBO en WO).

Om de ontwikkeling in het loongebouw te beschrijven, is allereerst gekeken naar het gemiddelde ⁶⁾ inkomen van bestuurders, de subtop en alle werknemers om te kijken of de afstand tussen de inkomens is veranderd. Daarnaast is gekeken naar de spreiding van de inkomens binnen het bestuur, de subtop en alle werknemers binnen een instelling. Wanneer de spreiding ⁷⁾ gelijk blijft terwijl de inkomens van het bestuur dalen, is dat een indicatie dat de inkomens van de overige medewerkers evenredig zijn verlaagd. Ook is gekeken naar de verhouding tussen het inkomen ⁸⁾ van de subtop en van het bestuur. De laatste indicator die is onderzocht betreft aandeel medewerkers dat meer verdient dan de bestuurder van zijn of haar instelling. In elke paragraaf worden de meest relevante indicatoren beschreven, hierdoor komt niet elke indicator in elk onderdeel voor.

Omdat aanpassingen van het loongebouw lang kunnen duren, is het waarschijnlijk dat de effecten op het loongebouw op dit moment nog niet volledig zichtbaar zijn. Daarnaast is het zo dat er grote verschillen zijn tussen WNT- en niet WNT-plichtige instellingen, zoals het aantal werkzame personen en de sector waarin zij opereren. Hierdoor kan het niveau van het inkomen van bestuurders bij WNT-instellingen niet vergeleken worden met het niveau van het inkomen van bestuurders bij instellingen die niet WNT-plichtig zijn.

3.1 Totaalbeeld

Gemiddeld inkomen

In de periode voorafgaand aan de invoering van de WNT nam het inkomen toe, zie tabel 3.1.1. Deze toename is het sterkst als je kijkt naar alle werknemers binnen de instellingen. Het inkomen van de subtop en, met name, het inkomen van het bestuur namen minder hard toe. In 2013 en 2014, toen de WNT-1 van kracht was, nam het inkomen van het bestuur en de subtop af. Tijdens de WNT-2 zette de daling van het inkomen van bestuurders door, al is deze minder sterk dan tijdens de WNT-1. De WNT-bezoldigingsgrenzen worden jaarlijks bijgesteld. Dit zou, met uitzondering van 2015 toen de WNT-2 is ingevoerd, voor een lichte toename in de bezoldiging kunnen zorgen. Hierdoor wordt het effect van bestuurders die onder het overgangsrecht vallen en hun inkomen moeten afbouwen afgevlakt. Voor de subtop en alle werknemers is tijdens de WNT-2 juist een toename te zien, maar deze is lager dan voor de invoering van de WNT.

3.1.1 Gemiddelde jaarlijkse ontwikkeling inkomen, WNT-instellingen
	voor WNT	WNT-1	WNT-2
Bestuur	1,0%	-2,5%	-2,1%
Subtop	1,5%	-1,5%	0,5%
Alle werknemers	2,0%	0,7%	1,5%

Spreiding inkomen

Bij instellingen waar de bestuurders een beloning ontvangen die in de buurt van de WNT-instellingsnorm komt zijn er minder mogelijkheden om binnen het bestuur te differentiëren in inkomen, waardoor de inkomensspreiding kan afnemen. De inkomens binnen het bestuur van een instelling komen sinds de invoering van de WNT dichter bij elkaar te liggen, zie grafiek 3.1.2 ⁹⁾. Ook binnen de subtop en de gehele instelling zien we een afname, wat er op zou kunnen duiden dat het gehele loongebouw vlakker wordt. Deze daling zet echter al voor invoering van de WNT in. Bij instellingen die niet WNT-plichtig zijn is ook een afname te zien in de inkomensspreiding, maar deze is minder sterk.

3.1.2 Inkomensspreiding, WNT-instellingen
Jaar	Bestuurders	Subtop	Alle werknemers
2006	0,09	0,23	0,48
2007	0,08	0,22	0,47
2008	0,09	0,22	0,48
2009	0,1	0,23	0,49
2010	0,1	0,23	0,49
2011	0,12	0,24	0,5
2012	0,11	0,21	0,48
2013	0,12	0,2	0,46
2014	0,1	0,19	0,45
2015	0,1	0,19	0,44
2016	0,1	0,17	0,42
2017	0,09	0,16	0,41
2018	0,09	0,15	0,4

3.1.2 Inkomensspreiding, WNT-instellingen
Jaar	Bestuurders	Subtop	Alle werknemers
2006	0,09	0,23	0,48
2007	0,08	0,22	0,47
2008	0,09	0,22	0,48
2009	0,1	0,23	0,49
2010	0,1	0,23	0,49
2011	0,12	0,24	0,5
2012	0,11	0,21	0,48
2013	0,12	0,2	0,46
2014	0,1	0,19	0,45
2015	0,1	0,19	0,44
2016	0,1	0,17	0,42
2017	0,09	0,16	0,41
2018	0,09	0,15	0,4

Verhouding inkomen subtop en bestuur

Bij kleine WNT-instellingen verdient de subtop in verhouding tot het bestuur het meest, zie grafiek 3.1.3. Bij grote instellingen verdient de subtop juist relatief weinig. Bij instellingen van alle groottes is te zien dat het inkomen van de subtop in verhouding tot het bestuur toeneemt. Deze trend is echter ook voor invoering van de WNT zichtbaar.

3.1.3 Verhouding inkomen subtop en bestuur, WNT-instellingen, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	80	68	54
2007	81	68	52
2008	76	67	52
2009	80	70	54
2010	78	67	56
2011	81	70	60
2012	82	71	60
2013	80	73	61
2014	81	72	59
2015	82	73	60
2016	83	72	60
2017	83	73	60
2018	84	73	61

3.1.3 Verhouding inkomen subtop en bestuur, WNT-instellingen, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	80	68	54
2007	81	68	52
2008	76	67	52
2009	80	70	54
2010	78	67	56
2011	81	70	60
2012	82	71	60
2013	80	73	61
2014	81	72	59
2015	82	73	60
2016	83	72	60
2017	83	73	60
2018	84	73	61

Medewerker die meer verdient dan bestuurder

Het aandeel organisaties waarin een medewerker meer verdient dan de minstverdienende bestuurder van de instelling neemt vanaf 2011 af, deze afname zet door na invoering van de WNT. Binnen de organisaties waar een medewerker is die meer verdient dan de bestuurder neemt het aandeel medewerkers dat meer verdient tijdens de WNT-1 wel licht toe voor (middel)grote instellingen, maar daalt het na invoering van de WNT-2, zie grafiek 3.1.4. De invoering van de WNT, en de bijbehorende afname in beloning van het bestuur, lijkt er dus niet voor te zorgen dat het vaker voor komt dat overige medewerkers meer verdienen dan de bestuurder.

3.1.4 Gemiddeld aandeel medewerkers dat meer verdient dan bestuurder, WNT-instellingen, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	25,2	7,9	1
2007	29,2	6,7	1,1
2008	24,6	7,2	1,2
2009	24,7	8,6	1,5
2010	25,2	6,8	2
2011	28,8	6,6	2,5
2012	27,1	6,8	2,4
2013	27	6,5	1,9
2014	26,7	6,3	2,1
2015	26,8	8,1	2,7
2016	25,9	7,2	2,7
2017	26,2	5,9	1,8
2018	23,1	6,3	2,1

3.1.4 Gemiddeld aandeel medewerkers dat meer verdient dan bestuurder, WNT-instellingen, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	25,2	7,9	1
2007	29,2	6,7	1,1
2008	24,6	7,2	1,2
2009	24,7	8,6	1,5
2010	25,2	6,8	2
2011	28,8	6,6	2,5
2012	27,1	6,8	2,4
2013	27	6,5	1,9
2014	26,7	6,3	2,1
2015	26,8	8,1	2,7
2016	25,9	7,2	2,7
2017	26,2	5,9	1,8
2018	23,1	6,3	2,1

3.2 Sectoren

3.2.1 Algemeen

Gemiddeld inkomen
Het inkomen van bestuurders binnen de sector algemeen neemt voor invoering van de WNT toe, zie grafiek 3.2.1.1. Na de invoering van de WNT in 2013 is echter een sterke afname te zien, gevolgd door een lichte toename vanaf 2015. Voor medewerkers in de subtop is een soortgelijk beeld te zien, al is zowel de af- als de toename veel beperkter. Wanneer gekeken wordt naar alle medewerkers binnen een instelling is de afname na 2013 nog beperkter, en is na 2015 een continue toename zichtbaar.

3.2.1.1 Gemiddeld inkomen, sector algemeen
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006	109000	81000	40000
2007	116000	79000	40000
2008	125000	84000	42000
2009	129000	83000	43000
2010	134000	83000	43000
2011	139000	86000	48000
2012	142000	88000	46000
2013	144000	92000	49000
2014	137000	87000	49000
2015	126000	85000	45000
2016	127000	87000	48000
2017	130000	91000	49000
2018	130000	89000	52000

3.2.1.1 Gemiddeld inkomen, sector algemeen
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006	109000	81000	40000
2007	116000	79000	40000
2008	125000	84000	42000
2009	129000	83000	43000
2010	134000	83000	43000
2011	139000	86000	48000
2012	142000	88000	46000
2013	144000	92000	49000
2014	137000	87000	49000
2015	126000	85000	45000
2016	127000	87000	48000
2017	130000	91000	49000
2018	130000	89000	52000

Verhouding inkomen subtop en bestuur
Bij kleine instellingen verdient de subtop relatief veel in verhouding tot het bestuur. Bij middelgrote en met name grote instellingen is het verschil in inkomen tussen de subtop en het bestuur veel groter. Bij grote instellingen neemt het inkomen van de subtop in verhouding tot het inkomen van het bestuur toe, maar deze trend zet al voor invoering van de WNT in, zie grafiek 3.2.1.2.

3.2.1.2 Verhouding inkomen subtop en bestuur, sector algemeen, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	74	67	51
2007	76	63	43
2008	74	64	39
2009	75	64	39
2010	73	62	42
2011	74	64	41
2012	74	63	41
2013	74	63	46
2014	76	63	45
2015	74	63	52
2016	75	63	54
2017	74	62	55
2018	73	65	54

3.2.1.2 Verhouding inkomen subtop en bestuur, sector algemeen, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	74	67	51
2007	76	63	43
2008	74	64	39
2009	75	64	39
2010	73	62	42
2011	74	64	41
2012	74	63	41
2013	74	63	46
2014	76	63	45
2015	74	63	52
2016	75	63	54
2017	74	62	55
2018	73	65	54

3.2.2 Cultuur en media

Gemiddeld inkomen
Ook in de sector cultuur en media neemt het gemiddelde inkomen van bestuurders af, zie grafiek 3.2.2.1. Deze afname begon enkele jaren voor de invoering van de WNT, in 2010. Ook na invoering van de WNT zet de afname door. Tijdens de WNT-1 neemt het inkomen van medewerkers in de subtop en alle medewerkers van de instelling niet of beperkt af. Tijdens de WNT-2 blijft het inkomen voor het bestuur stabiel terwijl voor de subtop en alle medewerkers wel een afname zichtbaar blijft.

3.2.2.1 Gemiddeld inkomen, sector cultuur en media
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006		121000	47000
2007		110000	48000
2008	143000	121000	50000
2009	153000	104000	50000
2010	144000	111000	50000
2011	142000	112000	51000
2012	141000	110000	51000
2013	141000	105000	51000
2014	140000	112000	53000
2015	130000	106000	51000
2016	131000	101000	46000
2017	128000	100000	47000
2018	130000	99000	48000

3.2.2.1 Gemiddeld inkomen, sector cultuur en media
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006		121000	47000
2007		110000	48000
2008	143000	121000	50000
2009	153000	104000	50000
2010	144000	111000	50000
2011	142000	112000	51000
2012	141000	110000	51000
2013	141000	105000	51000
2014	140000	112000	53000
2015	130000	106000	51000
2016	131000	101000	46000
2017	128000	100000	47000
2018	130000	99000	48000

Spreiding inkomen
De spreiding van het inkomen van alle medewerkers binnen instellingen in de sector cultuur en media neemt voor invoering van de WNT toe, maar daalt na de invoering. Dit kan er op duiden dat het loongebouw vlakker is geworden.

Verhouding inkomen subtop en bestuur
Voor invoering van de WNT lijkt het inkomen van de subtop voor media-instellingen dichter bij het inkomen van bestuurders te komen liggen, zie grafiek 3.2.2.2. Bij culturele instellingen lijkt het inkomen van de subtop voor invoering van de WNT juist verder van het inkomen van het bestuur af te komen liggen in de meeste jaren. Na invoering van de WNT tonen de twee sectoren een vergelijkbare afname, al is voor culturele instellingen in de laatste twee jaar een lichte toename in de verhouding zichtbaar.

3.2.3 Zorg

Gemiddeld inkomen
Het gemiddelde inkomen van bestuurders in de zorg neemt vanaf 2014 jaarlijks af. Voor medewerkers in de subtop is in de jaren dat de WNT-1 geldig is ook een afname zichtbaar, maar deze is minder sterk dan voor het bestuur. Voor alle medewerkers van zorginstellingen samen is er geen afname zichtbaar. Hierdoor lijken de inkomens dichter bij elkaar te komen liggen.

Spreiding inkomen
Dat de inkomens dichter bij elkaar komen te liggen is ook zichtbaar in de inkomensspreiding. Deze is sinds de invoering van de WNT afgenomen, zowel binnen de gehele instelling en de subtop als het bestuur.

Verhouding inkomen subtop en bestuur
Dat de inkomens binnen instellingen dichter bij elkaar liggen is ook zichtbaar wanneer gekeken wordt naar de verhouding tussen het inkomen van de subtop en van bestuurders. Het inkomen van de subtop is steeds dichter bij het inkomen van het bestuur komen te liggen. Deze trend is zichtbaar voor instellingen in alle grootteklassen en zet al voor invoering van de WNT in, zie grafiek 3.2.3.1.

3.2.3.1 Verhouding inkomen subtop en bestuur, sector zorg, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	80	51	34
2007	80	49	35
2008	70	47	35
2009	80	50	37
2010	74	49	39
2011	80	50	38
2012	82	51	40
2013	79	51	39
2014	81	52	40
2015	83	54	42
2016	82	53	44
2017	82	56	45
2018	83	56	44

3.2.3.1 Verhouding inkomen subtop en bestuur, sector zorg, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	80	51	34
2007	80	49	35
2008	70	47	35
2009	80	50	37
2010	74	49	39
2011	80	50	38
2012	82	51	40
2013	79	51	39
2014	81	52	40
2015	83	54	42
2016	82	53	44
2017	82	56	45
2018	83	56	44

3.2.4 Onderwijs

Gemiddeld inkomen
In het PO, VO en de samenwerkingsverbanden is het inkomen van bestuurders tijdens de WNT-1 gedaald, maar nam deze weer toe na 2015. Dezelfde trend is zichtbaar in de subtop en de gehele instelling. Een vergelijkbare trend is zichtbaar als wordt gekeken naar het MBO, HBO en WO, zie grafiek 3.2.4.1.

3.2.4.1 Gemiddeld inkomen, sector onderwijs; MBO, HBO en WO
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006	142000	97000	49000
2007	147000	99000	51000
2008	154000	102000	53000
2009	159000	108000	55000
2010	157000	109000	55000
2011	157000	112000	56000
2012	160000	113000	56000
2013	163000	115000	58000
2014	160000	108000	55000
2015	155000	106000	54000
2016	153000	108000	55000
2017	153000	109000	55000
2018	156000	110000	56000

3.2.4.1 Gemiddeld inkomen, sector onderwijs; MBO, HBO en WO
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006	142000	97000	49000
2007	147000	99000	51000
2008	154000	102000	53000
2009	159000	108000	55000
2010	157000	109000	55000
2011	157000	112000	56000
2012	160000	113000	56000
2013	163000	115000	58000
2014	160000	108000	55000
2015	155000	106000	54000
2016	153000	108000	55000
2017	153000	109000	55000
2018	156000	110000	56000

Spreiding inkomen
Voor onderwijsinstellingen in het MBO, HBO en WO neemt de inkomensspreiding binnen het bestuur en binnen de subtop voor invoering van de WNT jaarlijks toe. Na invoering van de WNT in 2013 neemt de inkomensspreiding in alle groepen af. Dit kan er op duiden dat het loongebouw vlakker is geworden, waardoor er minder verschillen in inkomen zijn. Binnen het PO, VO en de samenwerkingsverbanden lijkt de afname van de spreiding van het inkomen al voor invoering van de WNT in te zetten.

Verhouding inkomen subtop en bestuur
Zowel in het PO, VO en de samenwerkingsverbanden, als in het MBO, HBO en WO neemt het inkomen van de subtop in verhouding tot het inkomen van leden van het bestuur toe voor invoering van de WNT. Een soortgelijke trend zien we bij alle WNT-instellingen samen. Na 2013 is bij de onderwijsinstellingen een afname van deze verhouding te zien, terwijl deze bij alle WNT-instellingen samen blijft toenemen, zie grafiek 3.2.4.2.

3.2.4.2 Verhouding inkomen subtop en bestuur, subsectoren onderwijs en WNT-instellingen totaal
Jaar	WNT-instelling (%)	PO, VO en samenwerkingsverbanden (%)	MBO, HBO en WO (%)
2006	63	74	67
2007	62	75	66
2008	62	73	64
2009	62	75	67
2010	64	75	67
2011	67	76	69
2012	68	76	68
2013	68	76	68
2014	68	71	64
2015	68	71	64
2016	68	70	65
2017	69	69	65
2018	70	70	67

3.2.4.2 Verhouding inkomen subtop en bestuur, subsectoren onderwijs en WNT-instellingen totaal
Jaar	WNT-instelling (%)	PO, VO en samenwerkingsverbanden (%)	MBO, HBO en WO (%)
2006	63	74	67
2007	62	75	66
2008	62	73	64
2009	62	75	67
2010	64	75	67
2011	67	76	69
2012	68	76	68
2013	68	76	68
2014	68	71	64
2015	68	71	64
2016	68	70	65
2017	69	69	65
2018	70	70	67

3.2.5 Woningcorporaties

Gemiddeld inkomen
Het gemiddelde inkomen van bestuurders van woningcorporaties neemt voor invoering van de WNT elk jaar licht toe, maar daalt na 2013 sterk, zie grafiek 3.2.5.1. Bij werknemers in de subtop blijft het inkomen tot en met 2015 toenemen, maar is daarna een lichte daling zichtbaar. Voor alle medewerkers samen lijken de inkomens ook na invoering van de WNT licht toenemen. De loonontwikkeling van de subtop en van alle overige medewerkers lijken het inkomen van het bestuur dus niet rechtstreeks te volgen.

3.2.5.1 Gemiddeld inkomen, sector woningcorporaties
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006	158000	110000	51000
2007	161000	111000	51000
2008	163000	103000	48000
2009	165000	103000	49000
2010	168000	104000	49000
2011	169000	105000	49000
2012	171000	108000	50000
2013	170000	111000	52000
2014	159000	115000	55000
2015	143000	118000	57000
2016	139000	112000	57000
2017	143000	110000	57000
2018	141000	110000	58000

3.2.5.1 Gemiddeld inkomen, sector woningcorporaties
Jaar	Bestuurders (euro)	Subtop (euro)	Alle werknemers (euro)
2006	158000	110000	51000
2007	161000	111000	51000
2008	163000	103000	48000
2009	165000	103000	49000
2010	168000	104000	49000
2011	169000	105000	49000
2012	171000	108000	50000
2013	170000	111000	52000
2014	159000	115000	55000
2015	143000	118000	57000
2016	139000	112000	57000
2017	143000	110000	57000
2018	141000	110000	58000

Spreiding inkomen
De inkomensspreiding lijkt bij woningcorporaties af te nemen wanneer gekeken wordt naar de gehele instelling, maar deze afname zet al in voor invoering dan WNT. Voor de subtop en het bestuur lijkt met name na de invoering van de WNT-2 een afname zichtbaar.

Verhouding inkomen subtop en bestuur
In verhouding tot het inkomen van bestuurders bij woningcorporaties neemt het inkomen van de subtop steeds meer toe. Dit komt overeen met wat in grafiek 3.2.5.1 te zien is, waar met name tussen WNT-1 en WNT-2 het inkomen van de subtop dichter bij het inkomen van het bestuur komt de liggen. Na de invoering van WNT-2 zet deze trend voor kleine instellingen door. Voor (middel)grote instellingen vlakt de ontwikkeling na invoering van de WNT-2 af, of is een lichte afname zichtbaar, zie grafiek 3.2.5.2.

3.2.5.2 Verhouding inkomen subtop en bestuur, sector woningcorporaties, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	70	67	63
2007	70	69	61
2008	72	68	60
2009	71	70	61
2010	76	68	61
2011	71	70	62
2012	73	69	62
2013	76	71	65
2014	77	71	66
2015	79	76	70
2016	83	77	68
2017	83	77	68
2018	84	79	67

3.2.5.2 Verhouding inkomen subtop en bestuur, sector woningcorporaties, naar grootteklasse
Jaar	Kleine instelling (%)	Middelgrote instelling (%)	Grote instelling (%)
2006	70	67	63
2007	70	69	61
2008	72	68	60
2009	71	70	61
2010	76	68	61
2011	71	70	62
2012	73	69	62
2013	76	71	65
2014	77	71	66
2015	79	76	70
2016	83	77	68
2017	83	77	68
2018	84	79	67

⁶⁾ Bij de berekening van het gemiddelde zijn extreme, mogelijk onjuiste, inkomens uitgesloten om deze het beeld niet te laten vertekenen.
⁷⁾ De spreiding is bepaald als variantiecoëfficiënt binnen één groep (bestuur, subtop, alle medewerkers) en één instelling. De inkomensspreiding is de mediaan van de variantiecoëfficiënt van alle instellingen.
⁸⁾ Hierbij wordt uitgegaan van de mediaan van het inkomen van de subtop per instelling, in vergelijking met het inkomen van de minstverdienende bestuurder.
⁹⁾ Hierbij is per instelling gekeken wat de inkomensspreiding is binnen het bestuur. Dit is alleen mogelijk wanneer er inkomensinformatie beschikbaar is van meer dan één bestuurder van een instelling. Veel instellingen hebben een klein aantal bestuurders, waardoor de spreiding gebaseerd is op een kleine groep personen. Hierdoor moeten deze resultaten voorzichtig worden geïnterpreteerd.