Brede welvaart

Het verhaal

De Monitor Brede Welvaart en de SDG’s biedt met de brede-welvaarttrends ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’ een kwantitatieve basis om te bekijken waar we als samenleving staan, en voor welke keuzes we staan op het gebied van brede welvaart. De monitor beschrijft primair de ontwikkeling van de brede welvaart en de SDG’s op de middellange termijn: de periode 2015 2022.

Het CBS publiceert de Monitor Brede Welvaart en de SDG’s jaarlijks op verzoek van de Tweede Kamer. Vanaf de tweede editie van de monitor in 2019 zijn de Sustainable Development Goals (SDG’s) in de publicatie opgenomen. Brede welvaart en de SDG’s hebben veel gemeen en vullen elkaar aan: waar de eerste een algemene intentie uitspreekt, vertaalt de SDG-agenda deze in concrete doelstellingen voor 2030 die beleidsmakers concrete handvatten geven. Zo dient de monitor twee doelen: politiek en maatschappij inzicht geven in de ontwikkeling van brede welvaart in Nederland, en de stand van zaken weergeven ten aanzien van de SDG’s.

De monitoring van brede welvaart is op aanbeveling van de Tijdelijke Kamercommissie Brede Welvaart opgezet conform de Conference of European Statisticians (CES) Recommendations on Measuring Sustainable Development (UNECE, 2014). Lees hier meer over het raamwerk van de monitor. De technische toelichting geeft daarnaast uitgebreide informatie over de definities, de selectie van indicatoren en de statistische methoden en de betekenis van kleuren in visualisaties.

Aan de basis van de monitor staat een gestructureerde set indicatoren die de trend op de middellange termijn en de positie van Nederland binnen de Europese Unie (EU-27) weergeven. Samen geven deze indicatoren het beeld van de stand en de ontwikkeling van de brede welvaart ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’, van de verdeling van de brede welvaart ‘hier en nu’ en de stand en de ontwikkeling van de SDG’s. Daarnaast wordt een beeld gegeven van de schokbestendigheid van brede welvaart.

Brede welvaart
Sustainable Development Goals
Brede welvaart binnen planetaire grenzen

Brede welvaart

De definitie van brede welvaart gebruikt in de Monitor sluit aan bij gangbare internationale definities en luidt:

Brede welvaart betreft de kwaliteit van leven hier en nu en de mate waarin deze ten koste gaat van de brede welvaart van latere generaties of van die van mensen elders in de wereld.

Vanuit deze drie dimensies van brede welvaart zijn in de monitor drie dashboards ontwikkeld:

• Brede welvaart ‘hier en nu’ betreft de persoonlijke kenmerken van mensen en de kwaliteit van de omgeving waarin zij leven; meer in het algemeen hun materiële welvaart en welzijn, en hun beleving daarvan.
• Brede welvaart ‘later’ betreft de hulpbronnen die volgende generaties nodig hebben om een zelfde niveau van welvaart te kunnen bereiken als de huidige generatie.
• Brede welvaart ‘elders’ betreft de effecten van de keuzes die Nederlanders maken op banen, inkomens, (niet-hernieuwbare) hulpbronnen en het milieu in andere landen.

Sustainable Development Goals

De 17 Sustainable Development Goals zijn in 2015 door de Verenigde Naties vastgesteld. Regeringsleiders van 193 landen committeerden zich aan deze agenda voor duurzame ontwikkeling die loopt tot 2030 (VN, 2015). We zijn inmiddels over de helft van de termijn waarbinnen de doelen gehaald moeten zijn.

De SDG’s vormen een belangrijke leidraad voor de verdere invulling van de monitoring van brede welvaart in Nederland door het CBS. Sinds 2019 zijn de SDG’s in de monitor volledig geïntegreerd in de beschrijving van brede welvaart. Zo worden alle gemeten indicatoren meer in hun onderlinge samenhang gepresenteerd, en wordt de SDG-agenda – voor Nederland een belangrijk beleidskader – uitdrukkelijk in de analyse van de brede welvaart betrokken.

Brede welvaart binnen planetaire grenzen

In de brede welvaart staat de mens centraal. Het gaat om de keuzevrijheid die mensen hebben, om de keuzes die ze daadwerkelijk maken om hun leven de moeite waard te maken, en om de gevolgen van hun keuzes op anderen (later en elders). Brede welvaart is niet louter een individuele zaak. Mensen zijn onderdeel van collectieven, worden in hun handelen gestuurd door structuren en instituties, en zijn afhankelijk van systemen waarover ze geen individuele keuzevrijheid hebben.

Om te begrijpen hoe de brede welvaart van landen en bevolkingsgroepen tot stand komt, moeten we vanuit systemen denken. Zo kan ook het verband tussen brede welvaart en de Sustainable Development Goals inzichtelijk worden gemaakt (zie het figuur).

Brede welvaart is afhankelijk van het goed functioneren van drie grote systemen: de biosfeer die leven mogelijk maakt, de samenleving waarin mensen in onderlinge relaties en interacties vorm geven aan hun leven, en de economie die nodig is voor het dekken van de belangrijkste materiële behoeften zoals voedsel, kleding en een dak boven het hoofd. De drie grote systemen die aan de brede welvaart ten grondslag liggen, zijn hiërarchisch geordend: zonder biosfeer geen leven, zonder samenleving geen economie.

De leefbaarheid van de aarde voor de mens is afhankelijk van het goed functioneren van planetaire systemen. Het belangrijkste systeem is de biosfeer die alle gebieden omvat waar leven mogelijk is. De mens zet met zijn activiteiten het functioneren van deze systemen onder druk. Dat gebeurt bijvoorbeeld door broeikasgasemissies, milieuvervuiling, en aantasting van ecosystemen. Wanneer de druk te hoog wordt, kan het systeem uit evenwicht raken en, voorbij een bepaald punt, onomkeerbaar veranderen. Dit punt is de planetaire grens (‘planetary boundary’).

Het gaat bij planetaire grenzen nadrukkelijk om de leefbaarheid van de aarde voor de mens en dus over brede welvaart. De ultieme opgave is om een grote en groeiende bevolking een duurzame kwaliteit van leven te bieden binnen de planetaire grenzen en met een rechtvaardige verdeling van brede welvaart. De fundamentele keuzes die hiervoor gemaakt moeten worden, zijn beschreven in de SDG-agenda. In de SDG’s staat de brede welvaart ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’ centraal: het gaat om de vijf p’s (people, planet, peace, prosperity & partnerships) met aandacht voor onze voetafdruk elders in de wereld en inclusiviteit als fundamenteel principe (‘leave no one behind’).