Technische toelichting: CBS statistieken op het terrein van de arbeidsmarkt

De analyse van de arbeidsmarkt in zorg en welzijn is gebaseerd op diverse bronnen, waarbij de waarnemingsmethode varieert en ook de populatie-afbakening niet overal dezelfde is. Hierbij een globaal overzicht.

Arbeidsrekeningen

De Arbeidsrekeningen maken deel uit van de Nationale rekeningen. Bij de Arbeidsrekeningen gaat het om de werkgelegenheid bij bedrijven, instellingen en particuliere huishoudens in Nederland. Alle betaalde arbeid telt hierbij mee, ongeacht leeftijd, woonland of het aantal uren dat iemand per week werkt. Het aantal werkzame personen volgens de Arbeidsrekeningen wordt onderscheiden naar werknemers en zelfstandigen. Het aantal werkzame personen in een bepaalde bedrijfstak geeft niet het totaal aantal personen weer dat in die bedrijfstak werkt, maar het gemiddeld aantal personen met een hoofdbaan in de desbetreffende bedrijfstak. Het aantal werkzame personen (werkzaam in Nederland) is niet gelijk aan de werkzame beroepsbevolking (woonachtig in Nederland). In het Dossier AZW zijn zowel cijfers opgenomen over werknemers (op basis van de Statistiek Werkgelegenheid en Lonen) als over de werkzame beroepsbevolking (werknemers plus zelfstandigen) op basis van de Enquête Beroepsbevolking.

Enquête beroepsbevolking (EBB)

De Enquête beroepsbevolking (EBB) is een grootschalig steekproefonderzoek bij personen die in Nederland wonen. Het steekproefonderzoek wordt doorlopend uitgevoerd. Doel van het onderzoek is het verstrekken van informatie over de relatie tussen mens en arbeidsmarkt. Hierbij worden kenmerken van personen in verband gebracht met hun positie op de arbeidsmarkt. Bij publicatie op basis van de EBB classificeert het CBS de bevolking van 15 tot 75 jaar en ouder in de werkzame beroepsbevolking, de werkloze beroepsbevolking en de niet-beroepsbevolking, overeenkomstig de internationale definities van de International Labour Organisation (ILO).

Indexcijfers van cao-lonen

Uit de statistiek Indexcijfers van cao-lonen komen elke maand cijfers beschikbaar over de contractuele loon- en arbeidsduurontwikkeling zoals deze geldt voor werknemers met een voltijdbaan die vallen onder een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Daarnaast worden de contractuele loonkosten berekend. De indexcijfers contractuele loonkosten zijn gebaseerd op de cao-loonbedragen, vermeerderd met de wettelijke en contractuele werkgeverspremies voor pensioen, vut, werkloosheid, ziektekosten, arbeidsongeschiktheid en sociale fondsen.

Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA)

De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) is een grootschalige, jaarlijkse enquête onder werknemers (van 15 tot 75 jaar) die in Nederland werken. Het doel van de NEA is het in kaart brengen van informatie op het gebied van arbeidsomstandigheden, arbeidsongevallen, arbeidsinhoud, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden van werknemers. De NEA wordt uitgevoerd door het CBS en TNO, in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Statistiek werkgelegenheid en lonen (SWL)

Sinds 2006 zijn werkgevers verplicht om bij elke salarisbetaling een digitale aangifte te doen bij de Belastingdienst over al hun individuele werknemers. Op basis van deze loonaangiften houdt het UWV een centrale administratie bij, de polisadministratie. Hieruit stelt het CBS de Statistiek werkgelegenheid en lonen (SWL) samen. De SWL-uitkomsten betreffen alle banen van werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland. Banen van Nederlanders die in het buitenland werken vallen hier niet onder. Daarentegen tellen banen van personen die niet in Nederland wonen (maar hier wel werken) wél mee. Verder geldt dat alle banen van werknemers meetellen, ongeacht de arbeidsduur van de baan of de leeftijd van de werknemer. Banen van zelfstandigen vallen buiten het onderzoek.

Kwartaalenquête vacatures en ziekteverzuim

Het aantal vacatures en het ziekteverzuim meet het CBS elk kwartaal met een enquête onder ruim 22 duizend bedrijven en overheidsinstanties. Een vacature is een arbeidsplaats waarvoor buiten een onderneming of instelling personeel wordt gezocht dat onmiddellijk of zo spoedig mogelijk geplaatst kan worden.

Tot de vacatures worden ook gerekend:

• Vacatures waarvoor zich reeds sollicitanten hebben gemeld. Ook wanneer al gesprekken worden gevoerd met deze sollicitanten.
• Vacatures waarvoor de sollicitatieprocedure zoveel tijd zal kosten dat de feitelijke indiensttreding niet op korte termijn valt te verwachten.
• Vacatures waarvoor uitzendkrachten of ander tijdelijk personeel worden gezocht.
• Open plaatsen voor leerlingen en personen in opleiding, mits het daarbij gaat om een arbeidsovereenkomst (dus geen onbetaalde stageplaatsen).

Open plaatsen bij reorganisaties of afslankingen die alleen mogen worden bezet door medewerkers waarvan een arbeidsplaats verdwijnt, mogen niet als vacature worden opgevat. Bij uitzendbureaus, WSW-instellingen en banenpools (werkgelegenheidsprojecten) worden alleen de vacatures voor het vaste personeel meegeteld.
Het ziekteverzuimpercentage is het totaal aantal ziektedagen van de werknemers, in procenten van het totaal aantal beschikbare (werk-/kalender)dagen van de werknemers in de verslagperiode. Het ziekteverzuimpercentage is inclusief het verzuim langer dan een jaar en exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof.

Werkgeversenquête (WGE)

Dit steekproefonderzoek onder bedrijven biedt inzicht in de organisatiekenmerken van werkgevers in zorg- en welzijnssector. Daarnaast biedt het informatie over de arbeidsomstandigheden en scholing en vaardigheden van werknemers volgens werkgevers in de zorg- en welzijnssector. De WGE wordt door het CBS uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS voor het onderzoeksprogramma AZW. Werkgevers die aangeven dat 1 persoon in de organisatie werkzaam is, worden beschouwd als zelfstandige zonder personeel (zzp). Deze bedrijven worden voor een aantal onderwerpen buiten beschouwing gelaten. Het CBS heeft de WGE voor het eerst uitgevoerd in het tweede kwartaal van 2019. De WGE wordt uitgevoerd sinds 2009, eerdere edities zijn niet door het CBS uitgevoerd. Meer informatie:
https://www.cbs.nl/nl-nl/onze diensten/methoden/onderzoeksomschrijvingen/korte-onderzoeksbeschrijvingen/werkgeversenquete

Werknemersenquête (WNE)

Deze personensteekproef biedt inzicht in de arbeidskenmerken (waaronder dienstverband en beroep), arbeidsomstandigheden en scholing en vaardigheden van werknemers in de zorg- en welzijnssector. De WNE wordt door het CBS uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS voor het onderzoeksprogramma AZW. De populatie bestaat uit werknemers van 16 jaar en ouder in de zorg- en welzijnssector. Het CBS heeft de WNE voor het eerst uitgevoerd in het tweede kwartaal van 2019. De WNE wordt uitgevoerd sinds 2009, eerdere edities zijn niet door het CBS uitgevoerd. Meer informatie:
https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/onderzoeksomschrijvingen/korte-onderzoeksbeschrijvingen/werknemersenquete