5. Drie bedrijfstakken uitgelicht

In deze bijdrage wordt aan drie bedrijfstakken speciale aandacht besteed: het gaat om een voorbeeld van een bedrijfstak die groeit (informatie en communicatie), een bedrijfstak waarvan de groei achterblijft (de industrie) en een grote bedrijfstak (de gezondheids- en welzijnszorg).

Eerst is onderzocht uit welke bedrijfstak doorgestroomde werknemers komen en waar uitstromers naartoe gaan.

Verder is met gegevens van de Enquête beroepsbevolking (EBB) nagegaan welk beroep werknemers hadden voordat ze instroomden in een bedrijfstak (beroep bij instroom). Daarnaast is uitgezocht welk beroep ze uitoefenden vóórdat ze de bedrijfstak verlieten (beroep bij uitstroom). Met gegevens uit de EBB is bepaald welke vijf beroepen het meest voorkomen in deze drie bedrijfstakken om de in- en uitstroom van beroep in deze bedrijfstakken in perspectief te plaatsen.

De EBB is een steekproef; om ervoor te zorgen dat de steekproefomvang groot genoeg is om statistisch verantwoorde conclusies te trekken, zijn hiervoor drie jaren samengenomen, namelijk 2017/2019.

5.1 In- en uitstroom in de bedrijfstak industrie

Eerder is geconstateerd dat het aandeel industriewerknemers in de jaren tien is afgenomen. Van degenen die tussen september 2018 en september 2019 naar deze bedrijfstak doorstroomden vanuit een andere bedrijfstak, kwam een groot deel (37,3 procent) uit de verhuur en overige zakelijke diensten. Bijna drie kwart van hen was in september 2018 uitzendkracht; mogelijk werkten ze toen ook al in de industrie. Ruim een kwart van de doorstromers was afkomstig uit de handel.

Tussen de industrie en de verhuur en overige zakelijke diensten is ook een aanzienlijke stroom de andere kant op. Van de werknemers die de bedrijfstak industrie verlieten, ging 24,0 procent naar verhuur en overige zakelijke diensten. Bijna twee derde daarvan (64,0 procent) ging als uitzendkracht werken. De handel staat bij de uitstromers op de eerste plaats, met ongeveer een even groot aandeel onder de uitstroom als onder de instroom. Verder is er relatief veel dynamiek met de bedrijfstakken bouwnijverheid en specialistische zakelijke diensten; deze komen zowel voor in de top vijf van instromers als in de top vijf van uitstromers. Onder specialistische zakelijke diensten vallen onder meer notaris-, accountancy- en deurwaarderskantoren en reclame- en marktonderzoeksbureaus.

In de bedrijfstak industrie wordt het beroep productiemachinebediener, met 7,6 procent het meest uitgeoefend, gevolgd door transportplanners en logistiek medewerkers (5,1 procent). De top vijf bestaat verder uit hulpkrachten bouw en industrie (4,6 procent), ingenieurs (geen elektrotechniek) (4,0 procent) en assemblagemedewerkers (3,7 procent). Tezamen gaat het om ongeveer een kwart van de beroepen. Dat heeft deels te maken met het feit dat in de beroepsklasse techniek meer beroepsgroepen worden onderscheiden dan in andere bedrijfstakken.

De vijf meest voorkomende beroepen van instromers in de industrie uit andere bedrijfstakken wijkt af van de top vijf beroepen in de bedrijfstak industrie. Voordat ze instroomden waren deze werknemers laders, lossers en vakkenvullers (8,0 procent), transportplanners en logistiek medewerkers (5,5 procent), verkoopmedewerkers detailhandel (4,5 procent), administratief medewerkers (4,4 procent) en schoonmakers (4,2 procent). Laders, lossers en vakkenvullers en administratief medewerkers komen ook terug bij de top vijf van de uitstroom. Beroepen als administratief medewerker zijn niet bedrijfsspecifiek. Dat wil zeggen dat ze in meerdere bedrijfstakken worden uitgevoerd, waardoor deze beroepen relatief veel te vinden zijn in de stromen tussen bedrijfstakken. Dit is hieronder terug te zien bij de bespreking van de twee andere bedrijfstakken.

5.2 In- en uitstroom in de bedrijfstak informatie en communicatie

De bedrijfstak informatie en communicatie is tussen 2010 en 2019 gegroeid. Bijna een kwart van de instromers in deze bedrijfstak kwam uit de verhuur en overige zakelijke diensten. Bijna de helft daarvan (44,7 procent) was uitzendkracht en werkte dus mogelijk al als zodanig in de informatie en communicatie. Ruim een op de vijf werkte voor de overstap naar informatie en communicatie in de handel en bijna een op de vijf in de specialistische zakelijke diensten. Bij de uitstroom gaat het grootste deel naar de specialistische zakelijke diensten, de verhuur en overige zakelijke diensten en de handel. Van degenen die naar de verhuur en overige zakelijke diensten overstapte ging een derde (33,7 procent) als uitzendkracht werken.

Van degenen die uit andere bedrijfstakken instromen in de informatie en communicatie, was 12 procent software- en applicatieontwikkelaar. Daarnaast was 8,0 procent receptionist of telefonist, was 6,7 procent kelner of barpersoneel en 5,0 procent administratief medewerker.

Dat sluit deels aan bij de meest voorkomende beroepen in deze bedrijfstak. Veruit het meest voorkomende beroep van werknemers in de bedrijfstak informatie en communicatie is software- en applicatieontwikkelaar. Bijna een derde in deze bedrijfstak was werkzaam in dit beroep. Alle andere beroepen in de top vijf van deze bedrijfstak komen aanzienlijk minder voor: adviseurs marketing, public relations en sales (6,5 procent), journalisten (5,2 procent), databank- en netwerkspecialisten (4,9 procent) en gebruikersondersteuning ICT (4,7 procent). 

Verder wordt de uitstroom ook grotendeels bepaald door software- en applicatieontwikkelaars. Ruim een vijfde was werkzaam in dit beroep vóórdat ze uitstroomden uit de bedrijfstak informatie en communicatie. Door de technologische veranderingen zijn er steeds meer werkplekken voor software- en applicatieontwikkelaars, wat de dynamiek van mensen met dit beroep tussen bedrijfstakken bevordert. Er valt immers meer te kiezen dan voorheen. Bovendien komt uit eerder onderzoek van het CBS naar voren dat het beroep software- en applicatieontwikkelaar het sterkst is gegroeid onder hoogopgeleiden in de afgelopen jaren (CBS, 2022c).

5.3 In- en uitstroom in de bedrijfstak gezondheids- en welzijnzorg

Werknemers die tussen september 2018 en september 2019 vanuit een andere bedrijfstak doorstroomden naar de gezondheids- en welzijnszorg kwamen vooral uit de handel en uit de verhuur en overige zakelijke diensten. Van de instromers uit die bedrijfstak werkte ruim de helft (51,5 procent) in september 2018 als uitzendkracht. Ruim een kwart van de uitstromers kwam terecht in de verhuur en overige zakelijke diensten. Van hen ging de helft (49,7 procent) als uitzendkracht werken. Ruim 1 op de 7 uitstromers ging in de handel werken en bijna 1 op de 8 in het onderwijs.