4. Roken, alcohol, drugs en corona
4.1 Eerder gepubliceerde CBS-cijfers over roken, alcohol- en drugsgebruik
In maart 2021 heeft het CBS cijfers over roken, alcohol- en drugsgebruik over verslagjaar 2020 gepubliceerd (CBS, 2021i; CBS, 2021bf).
Het aantal volwassen rokers was in 2020 gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor. In 2019 rookte nog bijna 22 procent van de volwassenen; in 2020 was dit gedaald naar 20 procent.
Ook het overmatige drankgebruik4) daalde. In 2019 dronk 8,5 procent van de volwassenen overmatig, in 2020 was dat 7 procent. Het aantal zware drinkers5) bleef gelijk en bedraagt 8 procent.
Het aantal volwassenen dat in de maand voor de enquête cannabis gebruikte is tussen 2019 en 2020 niet veranderd (5 procent in beide jaren). Het percentage dat zei in de maand voor de enquête andere drugs te hebben gebruikt is in 2020 wel licht afgenomen.
4.2 Ervaren impact van corona op roken, alcohol- en drugsgebruik
Meer roken, minder alcoholgebruik en evenveel cannabisgebruik door corona
Van de rokers van 15 jaar of ouder zei 19 procent door de coronamaatregelen meer te zijn gaan roken. Daar staat tegenover dat 9 procent minder was gaan roken en 4 procent zei te zijn gestopt. Het alcoholgebruik is over het algemeen afgenomen: 9 procent is meer6) gaan drinken, 17 procent minder en 1 procent is gestopt. Bij cannabisgebruik weegt het percentage gebruikers dat meer is gaan blowen (25 procent) ongeveer op tegen het percentage dat minder is gaan blowen (18 procent) of is gestopt (4 procent). Het gebruik van andere drugs nam fors af: 11 procent gebruikte meer, 36 procent gebruikte minder en 4 procent is gestopt.
Impact corona grootst bij alcoholgebruik
Een ruime meerderheid van de 15-plussers drinkt weleens alcohol, terwijl een minderheid tabak, cannabis of andere drugs gebruikt. In absolute zin raakt corona daarom bij alcoholgebruik meer mensen: van de totale 15-plus bevolking zei 12 procent minder te zijn gaan drinken of ermee gestopt te zijn, en 6 procent zei meer te zijn gaan drinken dan vóór de crisis.
| Meer (% personen van 15 jaar of ouder) | Evenveel (% personen van 15 jaar of ouder) | Minder (% personen van 15 jaar of ouder) | Gestopt (% personen van 15 jaar of ouder) | Gebruikte het al niet (% personen van 15 jaar of ouder) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Van gebruikers (15-plus): | |||||
| Roken | 19,5 | 67,4 | 9,2 | 4,0 | 0,0 |
| Alcoholgebruik | 8,5 | 73,6 | 17,4 | 0,6 | 0,0 |
| Cannabisgebruik | 24,6 | 53,6 | 17,6 | 4,3 | 0,0 |
| Drugsgebruik anders dan cannabis | 11,4 | 48,5 | 35,8 | 4,3 | 0,0 |
| Van totale bevolking (15-plus): | |||||
| Roken | 3,5 | 12,3 | 1,7 | 0,7 | 81,8 |
| Alcoholgebruik | 5,5 | 47,6 | 11,2 | 0,4 | 35,2 |
| Cannabisgebruik | 1,6 | 3,6 | 1,2 | 0,3 | 93,3 |
| Drugsgebruik anders dan cannabis | 0,4 | 1,8 | 1,3 | 0,2 | 96,3 |
| 1) De vraag of men meer of minder is gaan roken, drinken, en cannabis of andere drugs is gaan gebruiken door de coronamaatregelen is alleen gesteld aan de personen van 15 jaar of ouder die deze middelen in de 12 maanden voorafgaand aan de enquêtering zeggen weleens gebruikt te hebben. Er is dus niet bekend wie er in de coronaperiode begonnen is met het gebruik van middelen. Wel is bekend wie in deze periode is gestopt. De cijfers die betrekking hebben op de gebruikers van 15 jaar of ouder zijn ook omgerekend naar de totale bevolking van 15 jaar of ouder. | |||||
Jongvolwassenen meldden sterkste daling alcoholgebruik door corona
Bij 18- tot 25-jarigen is het alcoholgebruik het meest gedaald: 36 procent van degenen die weleens dronken gaf aan door de coronamaatregelen minder te zijn gaan drinken; dit komt overeen met 25 procent van alle 18- tot 25-jarigen. 12 procent van de drinkers in deze leeftijdscategorie daarentegen is meer gaan drinken; dit is 8 procent van alle jongvolwassenen. Bij 65-plussers waren de veranderingen door corona het kleinst: 9 procent van de alcoholgebruikers is minder gaan drinken sinds de crisis.
Voor 25- tot 65-jarigen geldt dat alleenstaanden door corona vaker meer zijn gaan drinken dan niet-alleenstaanden: 14 tegen 9 procent. Hoogopgeleiden zijn vaker minder gaan drinken dan lageropgeleiden. Mannen zijn vaker minder gaan drinken dan vrouwen. Van werkenden bij wie de werksituatie niet veranderd is, is ook het drinkgedrag het minst veranderd: slechts 4 procent is meer gaan drinken.
| Meer (% alcoholgebruikers) | Evenveel (% alcoholgebruikers) | Minder (% alcoholgebruikers) | Gestopt (% alcoholgebruikers) | |
|---|---|---|---|---|
| 18 tot 25 jaar | 12,0 | 51,7 | 36,3 | 0,0 |
| 25 tot 40 jaar | 13,3 | 64,4 | 21,4 | 0,9 |
| 40 tot 65 jaar | 8,3 | 78,0 | 13,3 | 0,4 |
| 65 jaar of ouder | 1,2 | 89,3 | 9,0 | 0,5 |
| Alleen voor 25- tot 65-jarigen: | ||||
| Alleenstaand | 13,7 | 66,5 | 19,2 | 0,5 |
| Niet alleenstaand | 9,3 | 74,6 | 15,5 | 0,6 |
| Laag opgeleid | 7,7 | 76,6 | 14,6 | 1,1 |
| Middelbaar opgeleid | 9,2 | 78,3 | 12,2 | 0,3 |
| Hoog opgeleid | 12,0 | 67,0 | 20,3 | 0,7 |
| Man | 9,4 | 72,0 | 17,9 | 0,8 |
| Vrouw | 11,0 | 74,3 | 14,3 | 0,4 |
| Heeft geen werk | 12,3 | 72,6 | 15,0 | 0,0 |
| Geen verandering in werksituatie | 4,2 | 79,4 | 15,4 | 1,0 |
| Werkte (deels) thuis | 13,8 | 68,6 | 16,8 | 0,7 |
| Werkte minder | 13,3 | 68,0 | 18,7 | 0,0 |
| Bij 15 tot 18-jarigen zijn te weinig alcoholgebruikers ondervraagd. | ||||
4.3 Ontwikkeling roken, alcohol- en drugsgebruik in jaarcijfers
Bij jongvolwassenen sterkste afname roken en alcoholgebruik
Het aandeel rokers onder de 18- tot 25 jarigen daalde van 28 procent in 2019 naar 23 procent in 2020, terwijl dat onder de 25-plussers niet wezenlijk veranderde. Hetzelfde geldt voor het overmatige alcoholgebruik: dit is alleen onder de jongvolwassenen duidelijk gedaald, namelijk van 15 naar 10 procent.
Met name het alcoholgebruik is onder jongvolwassenen wel nog steeds hoger dan onder oudere leeftijdsgroepen. Zo drinken jongvolwassenen vaker overmatig dan 25-plussers.
| 2019 (%) | 2020 (%) | |
|---|---|---|
| Totaal | 21,1 | 19,6 |
| 15 tot 18 jaar | 8,8 | 7,0 |
| 18 tot 25 jaar | 28,1 | 23,2 |
| 25 tot 40 jaar | 27,5 | 26,1 |
| 40 tot 65 jaar | 22,5 | 21,2 |
| 65 jaar of ouder | 11,5 | 11 |
| 1) Weergegeven is het percentage dat zegt weleens te roken. | ||
| 2019 (%) | 2020 (%) | |
|---|---|---|
| Totaal | 8,2 | 6,8 |
| 15 tot 18 jaar | 3,0 | 4,6 |
| 18 tot 25 jaar | 14,5 | 9,6 |
| 25 tot 40 jaar | 7,4 | 6,5 |
| 40 tot 65 jaar | 8,2 | 6,5 |
| 65 jaar of ouder | 7,3 | 6,9 |
| 1) Onder overmatig alcoholgebruik wordt verstaan het drinken van meer dan 21 glazen per week (voor mannen) of meer dan 14 glazen per week (voor vrouwen). | ||
Cannabisgebruik jongvolwassenen vrijwel gelijk gebleven, gebruik andere drugs gedaald
Cannabis wordt het vaakst gebruikt door jongvolwassenen: in 2019 zei 14 procent van de 18- tot 25-jarigen in de maand voorafgaand aan het onderzoek cannabis te hebben gebruikt; 3 procent gaf aan dit vrijwel dagelijks te hebben gedaan. Dit is in 2020 ongeveer gelijk gebleven. Het aantal cannabisgebruikers in de ondervraagde groep is te klein om betrouwbaar te kunnen onderzoeken of jongeren die in 2020 al gebruikten meer joints per dag zijn roken dan in het jaar ervoor.
Het gebruik van andere drugs is afgenomen onder de jongvolwassenen, namelijk van 7 procent in 2019 naar 4 procent in 2020 (zie maatwerktabel).
| 2019 (%) | 2020 (%) | |
|---|---|---|
| Totaal | 4,9 | 5,0 |
| 15 tot 18 jaar | 6,0 | 8,1 |
| 18 tot 25 jaar | 13,7 | 14,9 |
| 25 tot 40 jaar | 7,9 | 7,6 |
| 40 tot 65 jaar | 3,5 | 3,3 |
| 65 jaar of ouder | 0,4 | 0,6 |
| 1) Weergegeven is het percentage dat zegt in de maand voor enquêtering weleens cannabis te hebben gebruikt. | ||
4) Overmatig drankgebruik: meer dan 21 glazen per week (voor mannen) of meer dan 14 glazen per week (voor vrouwen).
5) Zwaar drankgebruik: minstens 1 keer per week 6 of meer glazen alcohol op één dag (voor mannen) of 4 of meer glazen alcohol op één dag (voor vrouwen).
6) Meer alcoholgebruik is: vaker en/of meer per gelegenheid. Minder alcoholgebruik is: minder vaak en/of minder per gelegenheid. Evenveel alcoholgebruik is: even vaak en evenveel per gelegenheid, of: vaker en minder per gelegenheid, of: minder vaak en meer per gelegenheid.