3. Resultaten

3.1 Emigratie naar migratieachtergrond

Tweede generatie emigreert relatief vaak

Emigratie komt vaker voor bij de tweede generatie dan bij personen met een Nederlandse achtergrond. Personen van de tweede generatie met een Somalische achtergrond vertrokken met 80 procent het vaakst uit Nederland. Binnen de tweede generatie was het aandeel emigranten met ruim 10 procent het laagst onder personen met een Surinaamse achtergrond. Personen met een Nederlandse achtergrond emigreerden het minst vaak: zo’n 6 procent emigreerde ten minste één keer gedurende de onderzoeksperiode.

3.2 Emigratie als kind of volwassene

Somalische tweede generatie emigreert vooral als kind

Tussen 1995 en 2017 emigreerde de tweede generatie met een Somalische achtergrond in de onderzoekspopulatie met 96 procent vrijwel uitsluitend als kind. Hoewel emigratie verreweg het meest voorkomt onder personen met een Somalische achtergrond, maakt dus slechts een klein deel binnen deze groep zelfstandig de beslissing om uit Nederland te vertrekken. Daarnaast is het aannemelijk dat slechts een klein deel van de Somalische tweede generatie in Nederland volwassen wordt, aangezien 80 procent van de Somalische tweede generatie uit Nederland vertrekt. Het is echter mogelijk dat een deel van deze kinderen later alsnog terugkomt naar Nederland, al dan niet als meerderjarige.

Surinaamse, Turkse en Marokkaanse tweede generatie emigreert vooral als volwassene

Onder emigranten met een Surinaamse, Turkse of Marokkaanse achtergrond van de tweede generatie emigreerde de ruime meerderheid op volwassen leeftijd (tussen de 60 en 70 procent). Het aandeel dat als kind én volwassene emigreerde, is het hoogst onder personen van de tweede generatie met een Antilliaanse achtergrond. Dit wijst er mogelijk op dat een deel van de Antilliaanse tweede generatie zijn of haar jeugd (gedeeltelijk) doorbrengt in Caribisch Nederland. Vergeleken met de tweede generatie emigreren personen met een Nederlandse achtergrond vaker wanneer ze 18 jaar of ouder zijn.

3.3 Emigratie naar geboorteland ouders, buurland of ander land

Somalische tweede generatie naar Verenigd Koninkrijk, Marokkaanse naar België

De meest populaire migratiebestemming is niet altijd het herkomstland van de ouders.Onder de tweede generatie met een Marokkaanse achtergrond is België bijvoorbeeld het meest voorkomende land van bestemming. Hierbij dient wel de kanttekening te worden geplaatst dat personen met een Marokkaanse achtergrond hun emigratie minder vaak melden bij een Nederlandse gemeente, waardoor het land van bestemming voor deze groep minder vaak bekend is. Zoals al bleek uit eerder onderzoek, is het Verenigd Koninkrijk verreweg de meest populaire bestemming voor Somaliërs. De overige groepen emigreren meestal wel naar het herkomstland van hun ouders (zie tabel in de bijlage).

Veel emigratie naar de buurlanden

Voor alle groepen blijken de buurlanden van Nederland, dat wil zeggen België en Duitsland, maar ook het Verenigd Koninkrijk, veel gekozen bestemmingen. Emigratie naar deze landen is relatief eenvoudig door de korte afstanden, culturele overeenkomsten met Nederland en het vrije verkeer van personen binnen de Europese Unie. Toch zijn er subtiele verschillen naar migratieachtergrond zichtbaar, waarbij de aanwezigheid van groepen met dezelfde achtergrond in het land waarnaar men vertrekt een rol lijkt te spelen. Zo woont er door de werving van gastarbeiders in de jaren zeventig een grote Marokkaanse gemeenschap in Frankrijk, wat mogelijk verklaart waarom de Marokkaanse tweede generatie relatief vaak naar Frankrijk vertrekt. Hetzelfde geldt voor de keuze van de Turkse tweede generatie voor Duitsland. De Britse en Antilliaanse tweede generatie kiest relatief vaak voor de Verenigde Staten, waarbij taal mogelijk een belangrijke overweging is.

Vooral als kind emigratie naar geboorteland ouders

Afgezien van personen met een Somalische of een Chinese achtergrond, emigreert de tweede generatie als kind voornamelijk naar het herkomstland van de ouders. Dit wijst erop dat een deel van de eerste-generatie-migranten terugkeert naar het land van herkomst met hun in Nederland geboren kinderen. Cijfers over de bestemming, voor zover deze bekend is, van personen van de tweede generatie die ná hun 18^e emigreren tonen een ander beeld. Volwassenen emigreren binnen alle groepen minder vaak naar het herkomstland van hun ouders dan kinderen. Onder volwassen emigranten van de Turkse tweede generatie is Turkije wel een relatief populaire bestemming; voor ongeveer de helft van de emigraties waarvan de bestemming bekend is, was dit Turkije. De Antilliaanse tweede generatie emigreert als kind en als volwassene vaak naar de Antillen, mogelijk omdat er weinig juridische belemmeringen zijn om zich daar (tijdelijk) te vestigen (zie kader 2). Volwassenen van de tweede generatie met een Surinaamse of Marokkaanse achtergrond vertrekken echter veel minder vaak naar het land van herkomst van hun ouders. Een mogelijke verklaring voor dit verschil is de economische situatie in deze landen(Çelik en Notten, 2014). Turkije maakte de afgelopen decennia economische groei door; in Suriname en Marokko was veel minder sprake van een dergelijke ontwikkeling. Voor de twee laatstgenoemde groepen is de bestemming daarnaast relatief vaak onbekend. Het is dus mogelijk dat het aandeel emigraties van de volwassen Marokkaanse en Surinaamse tweede generatie naar het herkomstland van de ouders in werkelijkheid hoger ligt.

3.4 Terugkeer naar Nederland en herhaaldelijke emigratie

Emigratie van de tweede generatie vaak tijdelijk

Emigratie hoeft niet definitief te zijn: een aanzienlijk deel van de volwassen emigranten blijkt enkele jaren na vertrek weer ingeschreven te staan in Nederland. Net als personen met een Nederlandse achtergrond is de tweede generatie geboren en al dan niet gedeeltelijk opgegroeid in Nederland. Deze connectie met Nederland verklaart mogelijk waarom een vertrek uit Nederland vaak tijdelijk van aard is. Van alle groepen keerde minstens de helft van de volwassen emigranten binnen vijf jaar weer terug naar Nederland. Bijna 90 procent van de Surinaamse en 80 procent van de Marokkaanse tweede generatie die Nederland verliet op 18-jarige leeftijd of ouder keerde binnen zes jaar na vertrek terug naar Nederland. Personen van de tweede generatie met een Britse, Belgische of Duitse achtergrond lijken het minst snel terug te keren naar Nederland. De verblijfsduur in het buitenland is ook relatief lang voor de Turkse tweede generatie.

Antilliaanse, Surinaamse en Marokkaanse tweede generatie meest mobiel

Van alle emigranten met een tweede generatie migratieachtergrond in de onderzoekspopulatie vertrok de meerderheid slechts één keer uit Nederland tussen 1995 en 2017. Personen met een Antilliaanse, Surinaamse en Marokkaanse achtergrond zijn het meest mobiel: binnen deze groepen is het vaakst sprake van herhaaldelijke emigratie vanuit Nederland. Voor de Antilliaanse tweede generatie wordt dit mogelijk verklaard door het feit dat er weinig belemmeringen zijn om heen en weer te verhuizen tussen Nederlanden de voormalig Nederlandse Antillen en Aruba (zie kader 2). Daarnaast blijkt uit deze cijfers dat emigratie van de Antilliaanse, Surinaamse en Marokkaanse tweede generatie niet alleen vaak tijdelijk van aard is (zie vorige alinea), maar ook dat deze groepen na terugkeer in Nederland relatief vaak opnieuw emigreren.