2. Methode

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van gegevens over welzijn uit de onderzoeken POLS en S&W voor de jaren 1997 tot en met 2018. In deze periode heeft een aantal veranderingen plaatsgevonden in de meting van welzijn, waardoor de cijfers tot nu toe niet voor alle jaren vergelijkbaar waren. Hieronder worden de onderzoeksdesigns en de vraagstellingen van POLS en S&W kort toegelicht, evenals de veranderingen die daarin hebben plaatsgevonden. Details over het tijdreeksmodel dat is gebruikt om voor de verschillen in onderzoeksdesign en vraagstellingen te corrigeren zodat langetermijntrends in kaart kunnen worden gebracht, worden beschreven in de Technische toelichting.

Metingen van welzijn

— 1997–2009: POLS is in 1997 gestart om gegevens over de gezondheid, leefstijl en leefsituatie van de Nederlandse bevolking in kaart te brengen. Respondenten van 12 jaar of ouder kregen onder andere vragen over geluk en tevredenheid met het leven voorgelegd. De gegevens werden door middel van persoonlijke interviews verzameld. 2010: in 2010 vond de eerste verandering in de meting van welzijn plaats. In dat jaar werd overgestapt van dataverzameling door middel van persoonlijke interviews naar een mixed-mode aanpak waarbij respondenten de mogelijkheid kregen om ook via internet of telefoon mee te doen aan het onderzoek. Vanwege deze aanpassing in het onderzoeksdesign is er een zogenaamd ‘dubbeldraaitraject’ gedaan, waarbij een deel van de respondenten volgens de oude methode werd bevraagd, en een deel met de nieuwe mixed-mode methode. Daarmee kunnen verschillen in welzijnsbeleving tussen de oude en nieuwe methode gekwantificeerd worden. Voor de tijdreeksanalyses is gebruik gemaakt van de oude dataverzameling waardoor de breuk mede veroorzaakt wordt door de andere manier van data verzamelen. Additionele analyse laat zien dat de grootte van de breuken vergelijkbaar is als in 2010 de nieuwe mixed-mode dataverzameling gebruikt wordt voor de tijdreeks, de veranderde dataverzameling heeft dus geen grote impact op de breuken.
— 2011: in 2011 is er geen meting van welzijn geweest.
— 2012–heden: in 2012 is het onderzoek S&W opgestart, waarbij gegevens over welzijn, participatie en vertrouwen worden verzameld onder mensen van 15 jaar of ouder. De cijfers over welzijn worden alleen vastgesteld voor de bevolking van 18 jaar of ouder. Dit nieuwe S&W-onderzoek is opgezet volgens de hierboven beschreven mixed-mode aanpak. Toch is er na de designverandering in 2010 voor de tweede keer sprake van een verandering in de meting van welzijn: de vraagstellingen over geluk en tevredenheid met het leven zijn aangepast. Hieronder komen de oude en nieuwe vragen in detail aan bod. Om een vergelijking tussen de antwoorden op beide vraagstellingen te kunnen maken, is de steekproef van 2012 in twee willekeurige delen verdeeld, waarbij een deel van de respondenten de oude vraagstellingen en een ander deel van de respondenten de nieuwe vraagstellingen kregen voorgelegd. Voor de tijdreeks is het deel met de nieuwe vraagstellingen gebruikt.

Vraagstellingen

De oorspronkelijke vragen uit POLS naar geluk en tevredenheid met het leven hebben beide een antwoordschaal bestaande uit een vijfpuntsschaal met verbale labels; dat houdt in dat er vijf antwoordcategorieën zijn gebruikt die met woorden worden omschreven. In 2012 zijn deze schalen in S&W op basis van aanbevelingen van de OECD (OECD, 2013) veranderd in tienpuntsschalen met numerieke labels: respondenten konden vanaf dan op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven hoe gelukkig of tevreden met het leven ze waren. Alleen de extreme categorieën (1 en 10) werden met een verbaal label aangeduid. Met deze schalen wordt beter aangesloten bij het type schaal dat internationaal gebruikelijk is voor het meten van welzijn (Van Beuningen, Van der Houwen en Moonen, 2014).

De oorspronkelijke vraagstellingen en antwoordcategorieën uit POLS zijn als volgt:

Tevredenheid met het leven
In welke mate bent u tevreden met het leven dat u op dit moment leidt?
1. Buitengewoon tevreden
2. Zeer tevreden
3. Tevreden
4. Tamelijk tevreden
5. Niet zo tevreden

Geluk
In welke mate vindt u zichzelf een gelukkig mens?
1. Erg gelukkig
2. Gelukkig
3. Niet gelukkig en niet ongelukkig
4. Niet zo gelukkig
5. Ongelukkig

De vernieuwde vraagstellingen en antwoordcategorieën uit S&W zijn als volgt:

Tevredenheid met het leven
Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven in welke mate u tevreden bent met het leven dat u nu leidt? Een 1 staat voor volledig ontevreden en 10 voor volledig tevreden.

Geluk
Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven in welke mate u zichzelf een gelukkig mens vindt? Een 1 staat voor volledig ongelukkig en 10 voor volledig gelukkig.

Een score van 7 of hoger wordt geclassificeerd als ‘gelukkig’ dan wel ‘tevreden met het leven’, een score van 5 of 6 als ‘niet gelukkig, niet ongelukkig’ dan wel ‘niet tevreden, niet ontevreden’ en een score van 1 tot en met 4 als ‘ongelukkig’ dan wel ‘ontevreden’ (Van Beuningen et al., 2014). In de POLS-vraagstellingen zijn de scores 1 en 2 als ‘gelukkig’ bestempeld en de scores 1, 2 en 3 als ‘tevreden met het leven’.