Auteur: Jacqueline van Beuningen, Linda Moonen Publicatiedatum: 19-7-2019 00:00

Trends in geluk en tevredenheid

Over deze publicatie

Het subjectief welzijn van de Nederlandse bevolking is de afgelopen twee decennia weinig veranderd. Al sinds eind jaren negentig is de overgrote meerderheid van de volwassenen naar eigen zeggen gelukkig en tevreden met het leven. Er zijn echter wel verschuivingen in welzijn als wordt ingezoomd op bevolkingsgroepen. Het verschil in welzijn tussen laag- en hoogopgeleiden is de afgelopen twintig jaar groter geworden, terwijl het verschil tussen mensen met een Nederlandse en met een niet-westerse achtergrond juist kleiner werd. Toch ervaart die laatste groep ook in 2018 nog steeds een relatief laag welzijn.

1. Inleiding

Het welzijn van de bevolking komt de laatste jaren steeds vaker aan bod in het maatschappelijk debat (CBS, 2019; Schreuder, 2017; VWS, 2018). Er zou, naast objectieve indicatoren die weergeven hoe het met een land gesteld is, ook aandacht moeten zijn voor hoe mensen hun leven ervaren. Door deze belangstelling voor cijfers over het subjectief welzijn van mensen is er ook behoefte aan tijdreeksen die in beeld kunnen brengen hoe het welzijn zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. Eén van de bekendste theorieën over de ontwikkeling van het welzijn van mensen over de tijd is de ‘set point’ theorie (Brickman, Coates en Janoff-Bulman, 1978; Lykken, 1999). Deze theorie stelt dat het welzijn van mensen na positieve of negatieve levensgebeurtenissen voor korte tijd kan veranderen,maar daarna weer teruggaat naar het oude niveau omdat men verwachtingen bijstelt en zich aanpast aan de nieuwe situatie. Dit zou betekenen dat er geen langetermijnveranderingen van welzijn plaatsvinden. Als levensomstandigheden en -gebeurtenissen er niet toe doen, zouden er ook geen verschillen tussen landen moeten bestaan. Deze verschillen bestaan echter wel (Veenhoven en Hagerty, 2006) en suggereren dat levensomstandigheden wel degelijk van invloed kunnen zijn op ons welzijn. Diener, Diener en Diener (1995) bijvoorbeeld tonen aan dat mensenrechten en het welvaartsniveau in een land sterke voorspellers zijn van welzijn op nationaal niveau. Daarnaast blijkt uit studies dat mensen zich na levensgebeurtenissen inderdaad kunnen aanpassen, maar dat hun welzijn niet altijd terugkeert naar het oude niveau (Fujita en Diener, 2005; Lucas et al.,2003). Deze bevindingen laten zien dat er wel degelijk ontwikkelingen in welzijn op lange termijn verwacht mogen worden als de omstandigheden in een land of voor een individu veranderen, in tegenstelling tot wat de set point theorie beweert.

Het CBS meet het subjectief welzijn van de Nederlandse bevolking vanaf 2012 in het onderzoek Sociale samenhang & Welzijn (S&W) onder andere middels een vraag over geluk en een vraag over de tevredenheid met het leven. Daarvòòr kwamen geluk en tevredenheid met het leven sinds halverwege de jaren zeventig aan bod in verschillende leefsituatieonderzoeken. Subjectief welzijn omvat volgens de theorie drie aspecten en is te beschrijven vanuit een cognitief, affectief en eudemonisch perspectief (OECD, 2013). De cognitieve component van welzijn betreft een afweging tussen goede en slechte kanten van het leven en wordt gemeten door de tevredenheid met het leven (Diener, Oishi en Lucas, 2009). De affectieve component betreft het ervaren van positieve en negatieve emoties en gaat bijvoorbeeld om gevoelens van geluk (Diener et al., 2009). De eudemonische component gaat over een leven kunnen leiden dat voldoening geeft en heeft pas later aandacht gekregen in de literatuur (Deci en Ryan, 2008). Dit aspect is door het CBS voor het eerst in 2016 gemeten middels een vraag over de zinvolheid van het leven en wordt daarom in dit artikel over langjarige trends in welzijn buiten beschouwing gelaten.

Van 1997 tot 2011 heeft het CBS welzijn gemeten in het Permanent Onderzoek Leefsituatie(POLS). Verschillen in de onderzoeksopzet en de vraagstellingen tussen POLS en S&W makende onderzoeksresultaten niet goed vergelijkbaar. Daardoor was het tot nu toe niet mogelijk om lange trends voor geluk en tevredenheid met het leven te publiceren. Onlangs heeft het CBS de breuk in de uitkomsten van beide onderzoeken gerepareerd. Hierdoor is het nu wel mogelijk om de ontwikkelingen in subjectief welzijn vanaf 1997 te laten zien. De tijdreeksen zijn niet alleen voor de volwassen bevolking als geheel gemaakt, maar ook voor een aantal bevolkingsgroepen, namelijk op basis van geslacht, leeftijd, hoogst behaald onderwijsniveau en migratieachtergrond.

In het vervolg van dit artikel gaat paragraaf 2 eerst in op de methodebreuken in de datareeksen van geluk en tevredenheid met het leven. Daarna schetst paragraaf 3 de ontwikkelingen in de trends van geluk en tevredenheid met het leven, zowel voor de volwassen Nederlandse bevolking in zijn geheel als voor bevolkingsgroepen. Bij de ontwikkelingen in welzijn onder bevolkingsgroepen is het de vraag in welke mate deze verschuivingen komen door andere veranderingen die in deze periode impact hadden op deze groepen. Met de beschikbare data kan niet empirisch worden onderzocht of en in welke mate deze veranderingen een rol spelen in de verklaring van de ontwikkelingen in welzijn. De gelijktijdige veranderingen die zullen worden besproken, zijn echter gerelateerd aan welzijn en worden daarom toch in dit artikel meegenomen. Tot slot volgen in paragraaf 4 de conclusies van het onderzoek.

2. Methode

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van gegevens over welzijn uit de onderzoeken POLS en S&W voor de jaren 1997 tot en met 2018. In deze periode heeft een aantal veranderingen plaatsgevonden in de meting van welzijn, waardoor de cijfers tot nu toe niet voor alle jaren vergelijkbaar waren. Hieronder worden de onderzoeksdesigns en de vraagstellingen van POLS en S&W kort toegelicht, evenals de veranderingen die daarin hebben plaatsgevonden. Details over het tijdreeksmodel dat is gebruikt om voor de verschillen in onderzoeksdesign en vraagstellingen te corrigeren zodat langetermijntrends in kaart kunnen worden gebracht, worden beschreven in de Technische toelichting.

Metingen van welzijn

— 1997–2009: POLS is in 1997 gestart om gegevens over de gezondheid, leefstijl en leefsituatie van de Nederlandse bevolking in kaart te brengen. Respondenten van 12 jaar of ouder kregen onder andere vragen over geluk en tevredenheid met het leven voorgelegd. De gegevens werden door middel van persoonlijke interviews verzameld. 2010: in 2010 vond de eerste verandering in de meting van welzijn plaats. In dat jaar werd overgestapt van dataverzameling door middel van persoonlijke interviews naar een mixed-mode aanpak waarbij respondenten de mogelijkheid kregen om ook via internet of telefoon mee te doen aan het onderzoek. Vanwege deze aanpassing in het onderzoeksdesign is er een zogenaamd ‘dubbeldraaitraject’ gedaan, waarbij een deel van de respondenten volgens de oude methode werd bevraagd, en een deel met de nieuwe mixed-mode methode. Daarmee kunnen verschillen in welzijnsbeleving tussen de oude en nieuwe methode gekwantificeerd worden. Voor de tijdreeksanalyses is gebruik gemaakt van de oude dataverzameling waardoor de breuk mede veroorzaakt wordt door de andere manier van data verzamelen. Additionele analyse laat zien dat de grootte van de breuken vergelijkbaar is als in 2010 de nieuwe mixed-mode dataverzameling gebruikt wordt voor de tijdreeks, de veranderde dataverzameling heeft dus geen grote impact op de breuken.
— 2011: in 2011 is er geen meting van welzijn geweest.
— 2012–heden: in 2012 is het onderzoek S&W opgestart, waarbij gegevens over welzijn, participatie en vertrouwen worden verzameld onder mensen van 15 jaar of ouder. De cijfers over welzijn worden alleen vastgesteld voor de bevolking van 18 jaar of ouder. Dit nieuwe S&W-onderzoek is opgezet volgens de hierboven beschreven mixed-mode aanpak. Toch is er na de designverandering in 2010 voor de tweede keer sprake van een verandering in de meting van welzijn: de vraagstellingen over geluk en tevredenheid met het leven zijn aangepast. Hieronder komen de oude en nieuwe vragen in detail aan bod. Om een vergelijking tussen de antwoorden op beide vraagstellingen te kunnen maken, is de steekproef van 2012 in twee willekeurige delen verdeeld, waarbij een deel van de respondenten de oude vraagstellingen en een ander deel van de respondenten de nieuwe vraagstellingen kregen voorgelegd. Voor de tijdreeks is het deel met de nieuwe vraagstellingen gebruikt.

Vraagstellingen

De oorspronkelijke vragen uit POLS naar geluk en tevredenheid met het leven hebben beide een antwoordschaal bestaande uit een vijfpuntsschaal met verbale labels; dat houdt in dat er vijf antwoordcategorieën zijn gebruikt die met woorden worden omschreven. In 2012 zijn deze schalen in S&W op basis van aanbevelingen van de OECD (OECD, 2013) veranderd in tienpuntsschalen met numerieke labels: respondenten konden vanaf dan op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven hoe gelukkig of tevreden met het leven ze waren. Alleen de extreme categorieën (1 en 10) werden met een verbaal label aangeduid. Met deze schalen wordt beter aangesloten bij het type schaal dat internationaal gebruikelijk is voor het meten van welzijn (Van Beuningen, Van der Houwen en Moonen, 2014).

De oorspronkelijke vraagstellingen en antwoordcategorieën uit POLS zijn als volgt:

Tevredenheid met het leven
In welke mate bent u tevreden met het leven dat u op dit moment leidt?
1. Buitengewoon tevreden
2. Zeer tevreden
3. Tevreden
4. Tamelijk tevreden
5. Niet zo tevreden

Geluk
In welke mate vindt u zichzelf een gelukkig mens?
1. Erg gelukkig
2. Gelukkig
3. Niet gelukkig en niet ongelukkig
4. Niet zo gelukkig
5. Ongelukkig

De vernieuwde vraagstellingen en antwoordcategorieën uit S&W zijn als volgt:

Tevredenheid met het leven
Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven in welke mate u tevreden bent met het leven dat u nu leidt? Een 1 staat voor volledig ontevreden en 10 voor volledig tevreden.

Geluk
Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven in welke mate u zichzelf een gelukkig mens vindt? Een 1 staat voor volledig ongelukkig en 10 voor volledig gelukkig.

Een score van 7 of hoger wordt geclassificeerd als ‘gelukkig’ dan wel ‘tevreden met het leven’, een score van 5 of 6 als ‘niet gelukkig, niet ongelukkig’ dan wel ‘niet tevreden, niet ontevreden’ en een score van 1 tot en met 4 als ‘ongelukkig’ dan wel ‘ontevreden’ (Van Beuningen et al., 2014). In de POLS-vraagstellingen zijn de scores 1 en 2 als ‘gelukkig’ bestempeld en de scores 1, 2 en 3 als ‘tevreden met het leven’.

3. Resultaten

In 2018 was 86 procent van de volwassenen in Nederland naar eigen zeggen tevreden met het leven. Dat aandeel is iets hoger dan in 1997, toen 84 procent tevreden was. Dit percentage schommelt de afgelopen twintig jaar tussen de 84 en 86 procent; er is geen sprake van een stijgende trend. Het percentage dat gelukkig is, schommelde in deze periode tussen 87 en 89 procent. Hoewel het percentage dat tevreden is met het leven lager ligt dan het percentage dat zegt gelukkig te zijn, laten de ontwikkelingen over de tijd grotendeels hetzelfde patroon zien.

Door een hogere werkloosheid en een hogere kans op baanverlies tijdens de economische crises in de perioden 2004–2005 en 2008–2013 zou het welzijn in deze perioden tijdelijk gedaald kunnen zijn. Werkloosheid is namelijk een bekende oorzaak van een lager welzijn (Diener et al., 1999; McKee-Ryan, Song, Wanberg en Kinicki, 2005).Er waren echter geen duidelijke dips in het welzijn van de Nederlandse bevolking in deze perioden. Daarom kan niet geconcludeerd worden dat de crises een negatieve impact op het welzijn van de bevolking in het algemeen hebben gehad.

3.1 Subjectief welzijn
Periode	Tevreden met het leven (% van volwassen bevolking)	Gelukkig (% van volwassen bevolking)	BI bovengrens tevredenheid (% van volwassen bevolking)	BI ondergrens tevredenheid (% van volwassen bevolking)	BI bovengrens geluk (% van volwassen bevolking)	BI ondergrens geluk (% van volwassen bevolking)
1997	84,14	88,23	84,53386897	83,73729584	88,60509109	87,84572163
1998	85,45	89,05	85,67887243	85,21436947	89,27159223	88,82296954
1999	84,78	88,41	85,11223442	84,44622928	88,73048248	88,08645883
2000	85,83	89,06	86,17464085	85,48673175	89,39453091	88,72082734
2001	85,89	89,26	86,3436806	85,43185864	89,7051028	88,81760324
2002	84,39	87,96	84,87348134	83,90304215	88,42867507	87,48710833
2003	84,52	87,75	84,9859302	84,04545417	88,21189071	87,28895617
2004	84,28	87,84	84,78496142	83,7832397	88,32531535	87,35247821
2005	83,86	87,45	84,62489023	83,09306541	88,19248974	86,70430191
2006	84,41	88,76	85,18649848	83,63787138	89,49383776	88,03367899
2007	84,89	88,25	85,69203849	84,08569792	89,03036188	87,46072826
2008	85,83	88,74	86,57914376	85,08071899	89,47945973	87,99390317
2009	85,12	89,04	85,90134967	84,34164247	89,78800079	88,29888124
2010	83,8	87,66	85,03605475	82,56068886	88,84672033	86,46426158
2011	84,7	88,06
2012	85,07	89,01	86,2184421	83,9156749	90,01435122	87,99667518
2013	83,58	87,52	84,44674377	82,71031017	88,29747031	86,74716531
2014	84,59	87,94	85,42625984	83,75946755	88,69204706	87,18790253
2015	83,92	87,4	84,77191555	83,0733571	88,16413303	86,62797681
2016	85,18	88,3	86,00957556	84,35063537	89,04592481	87,54559645
2017	85,42	87,46	86,23872121	84,61037701	88,22677165	86,69796181
2018	85,7	87,7	86,50611951	84,89388049	88,45649788	86,94350212

3.1 Subjectief welzijn
Periode	Tevreden met het leven (% van volwassen bevolking)	Gelukkig (% van volwassen bevolking)	BI bovengrens tevredenheid (% van volwassen bevolking)	BI ondergrens tevredenheid (% van volwassen bevolking)	BI bovengrens geluk (% van volwassen bevolking)	BI ondergrens geluk (% van volwassen bevolking)
1997	84,14	88,23	84,53386897	83,73729584	88,60509109	87,84572163
1998	85,45	89,05	85,67887243	85,21436947	89,27159223	88,82296954
1999	84,78	88,41	85,11223442	84,44622928	88,73048248	88,08645883
2000	85,83	89,06	86,17464085	85,48673175	89,39453091	88,72082734
2001	85,89	89,26	86,3436806	85,43185864	89,7051028	88,81760324
2002	84,39	87,96	84,87348134	83,90304215	88,42867507	87,48710833
2003	84,52	87,75	84,9859302	84,04545417	88,21189071	87,28895617
2004	84,28	87,84	84,78496142	83,7832397	88,32531535	87,35247821
2005	83,86	87,45	84,62489023	83,09306541	88,19248974	86,70430191
2006	84,41	88,76	85,18649848	83,63787138	89,49383776	88,03367899
2007	84,89	88,25	85,69203849	84,08569792	89,03036188	87,46072826
2008	85,83	88,74	86,57914376	85,08071899	89,47945973	87,99390317
2009	85,12	89,04	85,90134967	84,34164247	89,78800079	88,29888124
2010	83,8	87,66	85,03605475	82,56068886	88,84672033	86,46426158
2011	84,7	88,06
2012	85,07	89,01	86,2184421	83,9156749	90,01435122	87,99667518
2013	83,58	87,52	84,44674377	82,71031017	88,29747031	86,74716531
2014	84,59	87,94	85,42625984	83,75946755	88,69204706	87,18790253
2015	83,92	87,4	84,77191555	83,0733571	88,16413303	86,62797681
2016	85,18	88,3	86,00957556	84,35063537	89,04592481	87,54559645
2017	85,42	87,46	86,23872121	84,61037701	88,22677165	86,69796181
2018	85,7	87,7	86,50611951	84,89388049	88,45649788	86,94350212

Weinig verschil tussen mannen en vrouwen in subjectief welzijn

Mannen en vrouwen verschillen weinig van elkaar op het gebied van subjectief welzijn:ze zijn gemiddeld genomen even vaak gelukkig en ook qua tevredenheid met het leven verschillen zij in 2018 niet van elkaar. Twintig jaar geleden was het aandeel tevredenen nog iets hoger onder vrouwen. Mannen zijn in de loop der jaren echter wat tevredener geworden, waardoor er anno 2018 geen verschil in welzijn meer bestaat tussen mannen en vrouwen (zie tabellen 1 en 2 in de tabellenbijlage).

Aandeel gelukkigen onder laagopgeleiden gedaald

Hoogopgeleiden zijn vaker tevreden met het leven dan laagopgeleiden. In 2018 gaf 89 procent van de hoogopgeleiden aan tevreden te zijn, terwijl dat aandeel onder laagopgeleiden op 81 procent lag. Middelbaar opgeleiden zaten daar met 86 procent tussenin. Twintig jaar geleden was dit patroon ook al zichtbaar, al waren de verschillen tussen de drie groepen toen beduidend kleiner: in 1997 was het verschil in tevredenheid tussen laag- en hoogopgeleiden afgerond 2 procentpunten. Dat verschil is in 2018 opgelopen tot 8 procentpunten. Dat het verschil in tevredenheid tussen de onderwijsniveaus in de afgelopen decennia groter is geworden, komt vooral doordat het aandeeltevredenen onder hoogopgeleiden is gestegen, namelijk van 85 procent 89 procent. Het aandeel tevredenen onder laagopgeleiden is in deze periode niet significant veranderd.

3.2 Tevredenheid met het leven naar onderwijsniveau
Perioden	Laagopgeleid (% tevredenen van volwassen bevolking)	Middelbaar opgeleid (% tevredenen van volwassen bevolking)	Hoogopgeleid (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens laag (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens laag (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens midden (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens midden (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens hoog (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens hoog (% tevredenen van volwassen bevolking)
1997	82,44	84,13	84,67	81,81139635	83,07672991	83,46541026	84,79533033	83,80557112	85,52532008
1998	83,52	85,59	86,57	83,13246696	83,9007874	85,18294014	86,00163253	86,05690774	87,08452014
1999	82,6	85,32	85,26	82,045164	83,14631341	84,7807715	85,860563	84,56607845	85,95369757
2000	83,96	85,92	86,34	83,39533274	84,53315671	85,35455832	86,48799802	85,63201116	87,04375386
2001	84,39	85,77	86,49	83,6315109	85,14568619	85,00570103	86,52564631	85,58687268	87,38962595
2002	81,36	84,96	86,47	80,52282177	82,20167645	84,16394368	85,76348129	85,58538755	87,36254224
2003	81,12	84,48	87,15	80,27962891	81,95081696	83,69661463	85,25978069	86,3158518	87,97768238
2004	80,44	83,82	86,28	79,39657356	81,48240812	83,02278095	84,61260788	85,44208926	87,11240678
2005	80,33	83,2	87,65	78,98996325	81,66604797	81,88473019	84,51135912	86,33402521	88,96148457
2006	80,57	83,78	87,96	79,18009845	81,96606034	82,46453302	85,09339156	86,65651154	89,27076644
2007	81,27	84,42	87,88	79,81615911	82,72577403	83,0668383	85,77002046	86,51323533	89,25227687
2008	82,58	85,57	87,89	81,19564054	83,96347718	84,32567994	86,81003802	86,59787652	89,1758892
2009	81,61	83,82	88,37	80,12148399	83,0928082	82,50209798	85,12904015	87,09242018	89,63957855
2010	81,11	82,98	86,22	78,86250028	83,34885568	80,98863485	84,9799354	84,07552152	88,36550289
2011	81,35	83,79	88,29
2012	81,95	84,44	89,67	79,63996653	84,26558293	82,64181922	86,24355846	87,78224964	91,55823145
2013	80,23	82,7	88,86	78,44102351	82,02000804	81,34145492	84,05201654	87,47121684	90,24222204
2014	80,55	84,82	88,7	78,79383106	82,31203398	83,55632119	86,09355558	87,33945652	90,05214461
2015	79,98	84,3	87,68	78,24195614	81,72700687	82,98213765	85,62559643	86,28033841	89,07716572
2016	81,38	85,13	89,6	79,65758578	83,09959621	83,8198209	86,44817053	88,30267711	90,89008683
2017	81,26	85,26	89,57	79,49526595	83,02331458	83,96290999	86,54787423	88,32340039	90,82008669
2018	81,4	85,92	89,17	79,65778428	83,14996847	84,65291262	87,17710794	87,90595	90,43965415

3.2 Tevredenheid met het leven naar onderwijsniveau
Perioden	Laagopgeleid (% tevredenen van volwassen bevolking)	Middelbaar opgeleid (% tevredenen van volwassen bevolking)	Hoogopgeleid (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens laag (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens laag (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens midden (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens midden (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens hoog (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens hoog (% tevredenen van volwassen bevolking)
1997	82,44	84,13	84,67	81,81139635	83,07672991	83,46541026	84,79533033	83,80557112	85,52532008
1998	83,52	85,59	86,57	83,13246696	83,9007874	85,18294014	86,00163253	86,05690774	87,08452014
1999	82,6	85,32	85,26	82,045164	83,14631341	84,7807715	85,860563	84,56607845	85,95369757
2000	83,96	85,92	86,34	83,39533274	84,53315671	85,35455832	86,48799802	85,63201116	87,04375386
2001	84,39	85,77	86,49	83,6315109	85,14568619	85,00570103	86,52564631	85,58687268	87,38962595
2002	81,36	84,96	86,47	80,52282177	82,20167645	84,16394368	85,76348129	85,58538755	87,36254224
2003	81,12	84,48	87,15	80,27962891	81,95081696	83,69661463	85,25978069	86,3158518	87,97768238
2004	80,44	83,82	86,28	79,39657356	81,48240812	83,02278095	84,61260788	85,44208926	87,11240678
2005	80,33	83,2	87,65	78,98996325	81,66604797	81,88473019	84,51135912	86,33402521	88,96148457
2006	80,57	83,78	87,96	79,18009845	81,96606034	82,46453302	85,09339156	86,65651154	89,27076644
2007	81,27	84,42	87,88	79,81615911	82,72577403	83,0668383	85,77002046	86,51323533	89,25227687
2008	82,58	85,57	87,89	81,19564054	83,96347718	84,32567994	86,81003802	86,59787652	89,1758892
2009	81,61	83,82	88,37	80,12148399	83,0928082	82,50209798	85,12904015	87,09242018	89,63957855
2010	81,11	82,98	86,22	78,86250028	83,34885568	80,98863485	84,9799354	84,07552152	88,36550289
2011	81,35	83,79	88,29
2012	81,95	84,44	89,67	79,63996653	84,26558293	82,64181922	86,24355846	87,78224964	91,55823145
2013	80,23	82,7	88,86	78,44102351	82,02000804	81,34145492	84,05201654	87,47121684	90,24222204
2014	80,55	84,82	88,7	78,79383106	82,31203398	83,55632119	86,09355558	87,33945652	90,05214461
2015	79,98	84,3	87,68	78,24195614	81,72700687	82,98213765	85,62559643	86,28033841	89,07716572
2016	81,38	85,13	89,6	79,65758578	83,09959621	83,8198209	86,44817053	88,30267711	90,89008683
2017	81,26	85,26	89,57	79,49526595	83,02331458	83,96290999	86,54787423	88,32340039	90,82008669
2018	81,4	85,92	89,17	79,65778428	83,14996847	84,65291262	87,17710794	87,90595	90,43965415

De cijfers over geluk voor de verschillende onderwijsgroepen laten een soortgelijk beeld zien: de verschillen tussen laag- en hoogopgeleiden zijn in de loop der jaren groter geworden. In 2018 was 83 procent van de laagopgeleiden gelukkig, tegen 92 procent van de hoogopgeleiden. Dat is een verschil van 9 procentpunten. In 1997 was dit verschil aanzienlijk kleiner, namelijk 4 procentpunten. Het aandeel dat zich gelukkig voelt, is onder laagopgeleiden gedaald. In 1997 was nog 87 procent van de laagopgeleiden gelukkig.Onder middelbaar en hoogopgeleiden is het aandeel gelukkigen niet veranderd in de laatste 20 jaar.

3.3 Geluk naar onderwijsniveau
Perioden	Laagopgeleid (% gelukkigen van volwassen bevolking)	Middelbaar opgeleid (% gelukkigen van volwassen bevolking)	Hoogopgeleid (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI ondergrens laag (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI bovengrens laag (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI ondergrens midden (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI bovengrens midden (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI ondergrens hoog (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI bovengrens hoog (% gelukkigen van volwassen bevolking)
1997	87,24	89,19	90,74	86,60277605	87,88038448	88,59618996	89,78701277	89,99052636	91,48735922
1998	88,14	89,89	91,51	87,74855086	88,52895963	89,51245733	90,26178204	91,0455789	91,96901077
1999	87,35	89,2	90,9	86,79571243	87,90882358	88,68893662	89,70115877	90,29196829	91,51474065
2000	88,07	89,92	91,24	87,47917568	88,65400613	89,3944324	90,44479058	90,59875227	91,8736648
2001	88,17	89,7	91,96	87,38051418	88,95920006	88,99059393	90,40637443	91,17682002	92,74978667
2002	85,61	89,04	91,53	84,7487313	86,4654869	88,29789445	89,78631217	90,73247595	92,32118877
2003	85,5	89,02	90,24	84,64571111	86,34772485	88,30472041	89,73427542	89,42444374	91,05813132
2004	84,48	87,99	90,49	83,41350443	85,55275617	87,24864685	88,73473152	89,70914158	91,27232002
2005	85,36	88,5	90,43	84,0210813	86,70653781	87,31948488	89,67350537	89,11779045	91,73825757
2006	86,43	88,95	92,92	85,06092507	87,79992534	87,77810812	90,12992608	91,76596925	94,06544688
2007	85,81	88,14	92,32	84,32677898	87,28598503	86,85300768	89,41981908	91,07614739	93,56782767
2008	86,54	89,12	91,49	85,11288572	87,97069896	87,94112397	90,3013478	90,26276497	92,72375333
2009	86,57	88,6	92,95	85,07420993	88,05894648	87,4067082	89,79777136	91,81352664	94,09191524
2010	84,39	89,28	90,41	82,04207029	86,72802016	87,56783993	90,99084628	88,40237168	92,41876936
2011	84,73	88,32	91,85
2012	86,48	89,2	91,89	84,42249556	88,53421579	87,66260304	90,74044092	90,1957042	93,57579713
2013	84,15	87,19	92,06	82,5075898	85,79289271	85,99700137	88,39220914	90,86661114	93,24922188
2014	83,38	88,21	92,25	81,72967352	85,03383855	87,07114484	89,35371503	91,09915183	93,3925666
2015	82,22	88,13	91,72	80,54814763	83,88446867	86,95770529	89,30912626	90,54245375	92,88916385
2016	84,5	88,02	92,79	82,90377479	86,10060398	86,82652537	89,22326268	91,69580486	93,88774686
2017	83,24	87,36	91,61	81,54564598	84,92897148	86,14517052	88,56677131	90,47601791	92,74144914
2018	82,77	88,03	91,75	81,07485539	84,4713631	86,85288692	89,21021322	90,62825685	92,87868759

3.3 Geluk naar onderwijsniveau
Perioden	Laagopgeleid (% gelukkigen van volwassen bevolking)	Middelbaar opgeleid (% gelukkigen van volwassen bevolking)	Hoogopgeleid (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI ondergrens laag (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI bovengrens laag (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI ondergrens midden (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI bovengrens midden (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI ondergrens hoog (% gelukkigen van volwassen bevolking)	BI bovengrens hoog (% gelukkigen van volwassen bevolking)
1997	87,24	89,19	90,74	86,60277605	87,88038448	88,59618996	89,78701277	89,99052636	91,48735922
1998	88,14	89,89	91,51	87,74855086	88,52895963	89,51245733	90,26178204	91,0455789	91,96901077
1999	87,35	89,2	90,9	86,79571243	87,90882358	88,68893662	89,70115877	90,29196829	91,51474065
2000	88,07	89,92	91,24	87,47917568	88,65400613	89,3944324	90,44479058	90,59875227	91,8736648
2001	88,17	89,7	91,96	87,38051418	88,95920006	88,99059393	90,40637443	91,17682002	92,74978667
2002	85,61	89,04	91,53	84,7487313	86,4654869	88,29789445	89,78631217	90,73247595	92,32118877
2003	85,5	89,02	90,24	84,64571111	86,34772485	88,30472041	89,73427542	89,42444374	91,05813132
2004	84,48	87,99	90,49	83,41350443	85,55275617	87,24864685	88,73473152	89,70914158	91,27232002
2005	85,36	88,5	90,43	84,0210813	86,70653781	87,31948488	89,67350537	89,11779045	91,73825757
2006	86,43	88,95	92,92	85,06092507	87,79992534	87,77810812	90,12992608	91,76596925	94,06544688
2007	85,81	88,14	92,32	84,32677898	87,28598503	86,85300768	89,41981908	91,07614739	93,56782767
2008	86,54	89,12	91,49	85,11288572	87,97069896	87,94112397	90,3013478	90,26276497	92,72375333
2009	86,57	88,6	92,95	85,07420993	88,05894648	87,4067082	89,79777136	91,81352664	94,09191524
2010	84,39	89,28	90,41	82,04207029	86,72802016	87,56783993	90,99084628	88,40237168	92,41876936
2011	84,73	88,32	91,85
2012	86,48	89,2	91,89	84,42249556	88,53421579	87,66260304	90,74044092	90,1957042	93,57579713
2013	84,15	87,19	92,06	82,5075898	85,79289271	85,99700137	88,39220914	90,86661114	93,24922188
2014	83,38	88,21	92,25	81,72967352	85,03383855	87,07114484	89,35371503	91,09915183	93,3925666
2015	82,22	88,13	91,72	80,54814763	83,88446867	86,95770529	89,30912626	90,54245375	92,88916385
2016	84,5	88,02	92,79	82,90377479	86,10060398	86,82652537	89,22326268	91,69580486	93,88774686
2017	83,24	87,36	91,61	81,54564598	84,92897148	86,14517052	88,56677131	90,47601791	92,74144914
2018	82,77	88,03	91,75	81,07485539	84,4713631	86,85288692	89,21021322	90,62825685	92,87868759

Mogelijke verklaringen voor verschuivingen in welzijn bij onderwijsgroepen

Er blijken in de afgelopen twintig jaar dus verschuivingen in welzijn te hebben plaatsgevonden bij onderwijsgroepen. Er zijn hiervoor twee mogelijke verklaringen te geven.Laagopgeleiden waren in 2018 gemiddeld ouder dan in 20031) (CBS StatLine, 2019a).Bovendien ervoer een kleinere groep laagopgeleiden hun gezondheid als goed of zeer goed in 2018 ten opzichte van 2000, terwijl dit aandeel onder hoogopgeleiden stabiel bleef (CBS StatLine, 2016; 2019b). Het aandeel met overgewicht en obesitas is daarnaast sterk toegenomen en is vooral hoog onder ouderen en laagopgeleiden (CBS, 5 april 2016).

Deze ontwikkelingen kunnen samenhangen met de ontwikkelingen in welzijn bij de onderwijsgroepen, aangezien gezondheid een belangrijke voorspeller van welzijn is (Van Beuningen en Kloosterman, 2011; Diener et al., 1999).

Daarnaast verliep het herstel van inkomen na de economische crisis vanaf 2013 minder voorspoedig in huishoudens met een laagopgeleide hoofdkostwinner dan in huishoudens met een hoogopgeleide hoofdkostwinner (CBS, 7 juni 2018). Ook deze omstandigheden kunnen impact hebben op het welzijn, vooral als mensen het idee hebben dat anderen het beter krijgen terwijl zij zelf niets merken van het economisch herstel. Het economisch herstel ging bij laagopgeleiden niet gepaard met een stijging in welzijn, terwijl dit voor hoogopgeleiden wel het geval was.

Tevredenheid met het leven sterkst gestegen onder 25- tot 35-jarigen

Er is geen duidelijk patroon zichtbaar wanneer wordt gekeken naar de tevredenheid met het leven onder de verschillende leeftijdsgroepen. Het percentage dat tevreden is met het leven, is in de afgelopen twintig jaar het sterkst gestegen onder de 25- tot 35-jarigen,namelijk van 79 naar 85 procent. In 1997 was het aandeel tevredenen in deze groep nog het laagst van alle leeftijdsgroepen, terwijl er in 2018 geen verschil meer was met andere leeftijdsgroepen. Onder de 18- tot 25-jarigen, 45- tot 65-jarigen en de 75-plussers is het percentage tevredenen niet significant veranderd ten opzichte van 1997; onder de 35- tot 45-jarigen en de 65- tot 75-jarigen is het licht gestegen.

3.4 Tevredenheid met het leven naar leeftijd
	1997 (% tevredenen)	2018 (% tevredenen)
18 tot 25 jaar	85	84
25 tot 35 jaar	79	85
35 tot 45 jaar	83	87
45 tot 55 jaar	84	84
55 tot 65 jaar	85	87
65 tot 75 jaar	84	87
75 jaar en ouder	83	86

3.4 Tevredenheid met het leven naar leeftijd
	1997 (% tevredenen)	2018 (% tevredenen)
18 tot 25 jaar	85	84
25 tot 35 jaar	79	85
35 tot 45 jaar	83	87
45 tot 55 jaar	84	84
55 tot 65 jaar	85	87
65 tot 75 jaar	84	87
75 jaar en ouder	83	86

Jongeren nu minder vaak gelukkig

Met betrekking tot het geluksgevoel valt bij de leeftijdsgroepen vooral de groep jongvolwassenen op. Zij geven in 2018 minder vaak aan gelukkig te zijn: in 1997 zei 91 procent van de 18- tot 25-jarigen gelukkig te zijn, in 2018 was dit 86 procent. Mensen in de leeftijd van 55 tot 65 jaar daarentegen zijn in deze periode juist vaker gelukkig; dit aandeel steeg van 84 naar 89 procent.

Door deze ontwikkelingen in geluk zijn de verhoudingen tussen de leeftijdsgroepen wat verschoven. Waar in 1997 de jongere groepen doorgaans wat gelukkiger waren dan de oudere groepen, was dat in 2018 niet meer het geval.

3.5 Geluk naar leeftijd
	1997 (% gelukkigen)	2018 (% gelukkigen)
18 tot 25 jaar	91,1	85,8
25 tot 35 jaar	88,5	88,0
35 tot 45 jaar	90,5	89,1
45 tot 55 jaar	88,1	87,4
55 tot 65 jaar	84,2	88,5
65 tot 75 jaar	85,0	88,2
75 jaar en ouder	85,7	86,1

3.5 Geluk naar leeftijd
	1997 (% gelukkigen)	2018 (% gelukkigen)
18 tot 25 jaar	91,1	85,8
25 tot 35 jaar	88,5	88,0
35 tot 45 jaar	90,5	89,1
45 tot 55 jaar	88,1	87,4
55 tot 65 jaar	84,2	88,5
65 tot 75 jaar	85,0	88,2
75 jaar en ouder	85,7	86,1

Mogelijke verklaringen voor veranderingen in welzijn bij leeftijdsgroepen

Er kunnen verschillende ontwikkelingen hebben meegespeeld bij de veranderingen in welzijn bij leeftijdsgroepen. Zo is het hoogst behaalde onderwijsniveau de laatste jaren gestegen in alle leeftijdsgroepen (CBS StatLine, 2019a), maar het aandeel hoogopgeleiden is vooral gestegen onder 25- tot 45-jarigen. Opvallend is het kleinere aandeel gelukkigen in de groep 18- tot 25-jarigen. Dit is de enige leeftijdsgroep waar een daling van het aandeel gelukkigen is opgetreden de afgelopen twintig jaar. Er zijn indicaties dat toegenomen werk- en prestatiedruk onder jongeren in de afgelopen jaren een rol kunnen spelen (Dopmeijer et al., 2018; Stevens et al., 2017).

Onder ouderen zijn verschillende relevante ontwikkelingen te zien in de afgelopen twintigjaar. Allereerst nam de arbeidsparticipatie toe, vooral onder 55- tot 75-jarigen (CBS StatLine,2019c). Mede door de hogere arbeidsdeelname van vooral oudere vrouwen is ook hun inkomen en pensioenopbouw in deze periode gestegen (CBS, 1 juli 2019). Ouderen leven daarnaast langer in goede gezondheid dan vroeger, al hebben ze tegenwoordig wel vaker overgewicht en zijn ze nog steeds minder vaak gezond dan jongeren en de 25- tot 55-jarigen (CBS, 7 maart 2017).
Al deze factoren – een hoger onderwijsniveau, meer arbeidsdeelname en een daarmee samenhangend hoger inkomen en een betere gezondheid – zijn gerelateerd aan een hogerwelzijn (Van Beuningen en Kloosterman, 2011; Diener et al., 1999), en hangen mogelijk samen met de gemeten veranderingen in welzijn bij 55- tot 75-jarigen. Het gemiddelde gestandaardiseerde huishoudensinkomen van huishoudens met een hoofdkostwinner van 75 jaar of ouder is in de periode sinds 2000 minder sterk gestegen dan het gemiddelde inkomen in huishoudens met een hoofdkostwinner tussen de 55 en 75 (CBS StatLine, 2017;2019e). Dat komt vooral doordat vrouwen van 75 jaar en ouder minder (vaak) aanvullend pensioen hebben opgebouwd dan jongere vrouwen (CBS, 1 juli 2019). Dit kan deelsv erklaren dat 75-plussers geen stijging in welzijn hebben ervaren.

Niet-westersen nu vaker tevreden met het leven dan voorheen

Mensen met een niet-westerse migratieachtergrond zijn naar eigen zeggen minder vaak tevreden met het leven dan mensen met een Nederlandse of westerse achtergrond. In 2018 zei 79 procent van de niet-westersen tevreden te zijn, tegen 87 procent van degenen met een Nederlandse achtergrond; een verschil van 8 procentpunten. Dit verschil is beduidend kleiner geworden in de afgelopen twintig jaar: in 1997 bedroeg het nog 23 procentpunten. Dat dit verschil zoveel kleiner is geworden, komt vooral doordat het percentage tevredenen onder personen met een niet-westerse achtergrond relatief sterkg estegen is, namelijk van 62 naar 79 procent. Het aandeel tevredenen onder mensen meteen Nederlandse achtergrond is in deze periode licht gestegen en onder mensen met een westerse achtergrond is het aandeel tevredenen stabiel gebleven.

3.6 Tevredenheid met het leven naar migratieachtergrond
Perioden	Nederlands (% tevredenen van volwassen bevolking)	Westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	Niet-westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens Nederlands (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens Nederlands (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens Westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens Westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens Niet-westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens Niet-westers (% tevredenen van volwassen bevolking)
1997	85,48	83,4	62,32	85	86	82	85	60	65
1998	86,45	85,93	68,67	86	87	85	87	67	70
1999	86,09	84,97	64,53	86	86	84	86	63	67
2000	87,04	85,48	69,06	87	87	84	87	67	71
2001	87,48	84,78	66,61	87	88	83	87	64	69
2002	85,91	84,18	64,75	85	86	82	86	62	67
2003	85,95	84,01	66,37	85	86	82	86	64	69
2004	85,93	84,08	64,41	85	86	82	86	62	67
2005	85,38	84,23	64,86	85	86	82	87	61	69
2006	86,22	83,6	64,43	85	87	81	86	61	68
2007	86,08	83,11	72,82	85	87	80	86	69	76
2008	87,08	84,26	73,23	86	88	81	87	70	77
2009	86,76	82,99	68,09	86	88	80	86	64	72
2010	85,63	81,92	69,49	84	87	78	86	65	74
2011	86,36	83,07	70,66
2012	87,02	84,12	72	86	88	80	88	68	76
2013	85,55	83,11	68,79	85	86	80	86	65	72
2014	86,45	80,41	74,5	86	87	78	83	71	78
2015	85,96	83,22	69,22	85	87	80	86	66	73
2016	86,63	83,36	76,4	86	88	81	86	73	79
2017	86,82	85,19	75,71	86	88	83	88	73	79
2018	86,82	84,72	79,12	86	88	82	87	76	82

3.6 Tevredenheid met het leven naar migratieachtergrond
Perioden	Nederlands (% tevredenen van volwassen bevolking)	Westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	Niet-westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens Nederlands (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens Nederlands (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens Westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens Westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI ondergrens Niet-westers (% tevredenen van volwassen bevolking)	BI bovengrens Niet-westers (% tevredenen van volwassen bevolking)
1997	85,48	83,4	62,32	85	86	82	85	60	65
1998	86,45	85,93	68,67	86	87	85	87	67	70
1999	86,09	84,97	64,53	86	86	84	86	63	67
2000	87,04	85,48	69,06	87	87	84	87	67	71
2001	87,48	84,78	66,61	87	88	83	87	64	69
2002	85,91	84,18	64,75	85	86	82	86	62	67
2003	85,95	84,01	66,37	85	86	82	86	64	69
2004	85,93	84,08	64,41	85	86	82	86	62	67
2005	85,38	84,23	64,86	85	86	82	87	61	69
2006	86,22	83,6	64,43	85	87	81	86	61	68
2007	86,08	83,11	72,82	85	87	80	86	69	76
2008	87,08	84,26	73,23	86	88	81	87	70	77
2009	86,76	82,99	68,09	86	88	80	86	64	72
2010	85,63	81,92	69,49	84	87	78	86	65	74
2011	86,36	83,07	70,66
2012	87,02	84,12	72	86	88	80	88	68	76
2013	85,55	83,11	68,79	85	86	80	86	65	72
2014	86,45	80,41	74,5	86	87	78	83	71	78
2015	85,96	83,22	69,22	85	87	80	86	66	73
2016	86,63	83,36	76,4	86	88	81	86	73	79
2017	86,82	85,19	75,71	86	88	83	88	73	79
2018	86,82	84,72	79,12	86	88	82	87	76	82

Ook geluk toegenomen onder niet-westersen

Het patroon voor geluk is vergelijkbaar: mensen met een niet-westerse achtergrond zijn minder vaak gelukkig dan mensen met een Nederlandse of westerse achtergrond. Het aandeel gelukkigen onder mensen met een Nederlandse of westerse migratieachtergrond is sinds 1997 stabiel gebleven, terwijl het aandeel gelukkigen onder personen met een niet-westerse achtergrond is gestegen (zie tabel 2 in de tabellenbijlage). Deze stijging is echter minder sterk dan die bij de tevredenheid met het leven: het aandeel gelukkigen onder niet-westersen steeg van 73 procent in 1997 naar 80 procent in 2018. Daarmee zijnde ontwikkelingen op het gebied van geluk in de afgelopen twintig jaar minder groot dan die bij de tevredenheid met het leven.

Mogelijke verklaringen voor toegenomen welzijn niet-westerse migranten

De verhouding tussen eerste- en tweede generatiemigranten is veranderd: tussen 1997 en 2017 is het aandeel van de tweede generatie onder de groep met een niet-westerse migratieachtergrond met 9 procentpunten gestegen (CBS StatLine, 2018b). Tweede generatiemigranten hebben vaker betaald werk, een hoger inkomen en zijn gemiddeld gezonder dan eerste generatiemigranten, en het ligt voor de hand dat dit een verklaring is voor het toegenomen welzijn van de groep niet-westerse migranten (CBS, 2018). In de periode van 2013 tot en met 2018 zijn tweede generatie niet-westerse migranten inderdaad vaker gelukkig en tevreden met hun leven dan eerste generatie niet-westerse migranten, dit blijkt uit cijfers uit S&W. Tegelijkertijd is de tweede generatie jonger dan de eerste generatie, maar de sterke afname in het percentage gelukkigen onder de 18- tot 25-jarigen heeft blijkbaar geen of minder invloed op deze groep van wie een deel in deze leeftijdscategorie valt.

Verder is het van belang om op te merken dat qua herkomstland de samenstelling van de groep met een niet-westerse migratieachtergrond tussen 1997 en 2018 veranderd is (CBS,2018). Ten opzichte van 1997 zijn er in 2018 relatief minder personen met een Surinaamse,Turkse of Marokkaanse achtergrond, terwijl het percentage met een overige niet-westerse achtergrond vooral door de instroom van vluchtelingen sterk is gestegen (CBS StatLine, 2018a). Deze overige niet-westerse groepen waren in de periode van 2013 tot en met2018 echter niet vaker of minder vaak gelukkig of tevreden dan de mensen met een Marokkaanse, Turkse, Surinaamse of Antilliaanse achtergrond. Dit suggereert dat de ontwikkelingen in welzijn niet door deze veranderingen in samenstelling van de groep zijn veroorzaakt.

4. Conclusies

In dit artikel kwamen de ontwikkelingen in het welzijn van de Nederlandse bevolking over de laatste twintig jaar aan bod. Over het algemeen zijn deze ontwikkelingen op landelijk niveau minimaal. Nederland kent steevast een relatief hoog aandeel dat zegt gelukkig of tevreden met het leven te zijn, en daarmee scoort Nederland ook hoog ten opzichte van andere landen (Veenhoven, 2019). Er is weinig stijging van welzijn mogelijk:veel mensen in Nederland hebben al een hoog welzijn en hierdoor is sprake van een‘plafondeffect’, omdat zij al (bijna) de maximale score geven.

In specifieke bevolkingsgroepen zijn er wel ontwikkelingen in welzijn zichtbaar. Het verschil in welzijn tussen onderwijsgroepen is voor zowel geluk als tevredenheid met het leven groter geworden tussen 1997 en 2018. Hieraan liggen uiteenlopende ontwikkelingen ten grondslag: vooral laagopgeleiden zijn in 2018 minder vaak gelukkig dan twintig jaar geleden, terwijl met name de hoogopgeleiden vaker tevreden zijn dan vroeger. Binnen leeftijdsgroepen bestaan er ook ontwikkelingen in welzijn tussen 1997 en 2018, maar deze zijn niet voor alle groepen gelijk. Het meest opvallend is dat jongeren van 18 tot 25 jaar tegenwoordig minder vaak gelukkig zijn dan vroeger.

Mensen met een niet-westerse migratieachtergrond hebben een inhaalslag in welzijn gemaakt: hoewel zij tegenwoordig nog steeds minder welzijn ervaren dan mensen meteen Nederlandse of westerse achtergrond, is het verschil met deze groepen in de afgelopen twintig jaar veel kleiner geworden. Dit geldt zowel voor de tevredenheid met het leven als – weliswaar in iets minder mate – voor geluk. De verschillen tussen mannen en vrouwen in welzijn zijn klein en laten in de afgelopen decennia geen duidelijke ontwikkeling zien.

In dit onderzoek is niet gevraagd naar de redenen voor het geluks- of tevredenheidsgevoel.Ook zijn mensen niet in de tijd gevolgd. Daardoor is het niet mogelijk om de gevonden ontwikkelingen in welzijn bij de verschillende bevolkingsgroepen op basis van de onderzoeksgegevens te verklaren. Wel kunnen mogelijke verklaringen hiervoor worden aangedragen vanuit ontwikkelingen in de leefsituatie en achtergrondkenmerken van mensen. Zo is bekend dat het welzijn van mensen in sterke mate samenhangt met hun gezondheid, opleidingsniveau, het hebben van betaald werk en daarmee samenhangend inkomen, en het hebben van een partner (Van Beuningen en Kloosterman, 2011; CBS,19 maart 2016). Op deze gebieden zijn er tijdens de afgelopen twintig jaar ontwikkelingen geweest die kunnen samenhangen met de ontwikkelingen in welzijn.

Technische toelichting

Gegevensbronnen

In dit onderzoek is gebruik gemaakt van het Permanent Onderzoek Leefsituatie (POLS) en Sociale samenhang en Welzijn (S&W).

POLS

Het doel van het onderzoek is het doorlopend verzamelen van hoogwaardige en coherente gegevens over de leefsituatie van de Nederlandse bevolking. De vragen over geluk en tevredenheid werden gesteld aan personen in particuliere huishoudens van 12 jaar of ouder. Voor dit artikel zijn personen van 18 jaar of ouder geselecteerd.

Het onderzoek werd uitgevoerd middels persoonlijke interviews bij mensen thuis (CAPI– Computer Assisted Personal Interviewing). Ter correctie van verschillen tussen de samenstelling van de steekproef en de totale bevolking is jaarlijks een wegingsfactor toegepast,gebaseerd op de kenmerken geslacht, leeftijd, burgerlijke staat, stedelijkheid, provincie,huishoudgrootte en enquêtemaand.

S&W

Het onderzoek bevat onderwerpen gerelateerd aan sociale samenhang en welzijn. Bij sociale samenhang gaat het bijvoorbeeld om de sociale, maatschappelijke en politieke participatie van de Nederlandse bevolking en om het vertrouwen in anderen en in instellingen. Bij welzijn gaat het om geluk en de tevredenheid met het leven en verschillende aspecten van de leefsituatie. Personen van 15 jaar en ouder in particuliere huishoudens in Nederland zijn bevraagd. De vragen over politieke participatie zijn aan personen van 18 jaar en ouder gesteld. Het onderzoek wordt uitgevoerd met een ‘mixed mode-design’: steekproefpersonen worden eerst in een brief gevraagd om via internetdeel te nemen (CAWI – Computer Assisted Web Interviewing). Non-respondenten worden telefonisch opnieuw benaderd (CATI – Computer Assisted Telephone Interviewing). Is er geen telefoonnummer bekend, dan worden zij door een interviewer persoonlijk benaderd (CAPI - Computer Assisted Personal Interviewing). De steekproefomvang bedraagt jaarlijks circa 7 500 personen. Voor verschillen tussen de samenstelling van de steekproef en de totale bevolking wordt een correctie toegepast met een wegingsfactor. Deze is gebaseerd op de kenmerken geslacht, leeftijd, herkomst, burgerlijke staat, stedelijkheid, provincie,landsdeel, huishoudgrootte, inkomen en enquêtemaand.

Tijdreeksmodel

De correcties voor de breuken in de welzijn trends zijn berekend met behulp van tijdreeksanalyses. Hierbij wordt een model gebruikt om een reeks over de tijd te beschrijven. Het model bestaat in dit geval uit een trendcomponent, een regressiecomponent en een storingsterm. De trendcomponent beschrijft de ontwikkeling over de tijd, de regressiecomponent neemt verklarende variabelen mee als die er zijn, en de storingsterm bevat de steekproefruis. In dit geval bevat de regressiecomponent een interventievariabele waarmee de perioden waarin sprake is van een breuk worden aangeduid. Deze variabele heeft de vorm van een dummyvariabele en heeft de waarde ‘0’ voor alle waarnemingen tot en met 2010 (oude methode) en waarde ‘1’ voor alle waarnemingen vanaf 2012(nieuwe methode). De coëfficiënt die het model schat voor deze variabele geeft de grootte van de breuk weer en kan worden gebruikt om de correctie te berekenen die nodig is om de breuk te repareren. Daarbij worden beide wijzigingen – van 2010 en 2012 – dus als één breuk gemodelleerd. Daarnaast is met het model een schatting gemaakt voor geluk en tevredenheid in 2011, omdat er in dat jaar geen waarneming is geweest. Zie Willems(2019) voor een meer gedetailleerde beschrijving van de gehanteerde methode.

Betrouwbaarheidsintervallen

In de lijndiagrammen worden middels kleurvlakken ook betrouwbaarheidsintervallengegeven met een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent. Dit betekent dat bij herhaald uitvoeren van het onderzoek het werkelijke percentage in 95 van de 100 steekproeven zal liggen tussen de grenzen van de intervallen weergegeven rondom de percentages.

In 2011 heeft geen dataverzameling plaatsgevonden. Daarom zijn er voor dit jaar geen betrouwbaarheidsintervallen beschikbaar. De schatting voor 2011 is gemaakt met behulp van het model voor tijdreeksanalyse.

Referenties

Beuningen, J. van, K. van der Houwen en L. Moonen (2014). Measuring well-being. Ananalysis of different response scales. CBS discussion paper.

Beuningen, J. van, en R. Kloosterman (2011). Subjectief welzijn: welke factoren spelen eenrol? Bevolkingstrends, 59 (4e kwartaal), blz. 85–92.

Brickman P., D. Coates en R. Janoff-Bulman (1978). Lottery winners and accident victims: Is happiness relative? Journal of Personality and Social Psychology, 36, blz. 917−927.

CBS (2016, 5 april). Kwart van laagst opgeleiden heeft obesitas. CBS-nieuwsbericht 5 april 2016.

CBS (2016, 19 maart). Gezondheid, relaties en werk belangrijker voor geluk dan geld. CBS-nieuwsbericht 19 maart 2016.

CBS (2017, 7 maart). 65-plusser gezonder maar zwaarder dan 20 jaar geleden. CBS nieuwsbericht 7 maart 2017.

CBS (2018). Jaarrapport Integratie 2018. Den Haag/ Heerlen, Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2018, 7 juni). Inkomensverschillen onder laagopgeleiden het kleinst. CBS nieuwsbericht 7 juni 2018.

CBS (2019). Monitor brede welvaart en SDG’s 2019. Den Haag/ Heerlen, Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2019, 1 juli). Vrouwen hebben steeds vaker aanvullend pensioen. CBS-nieuwsbericht, 1 juli 2019.

CBS StatLine (2016). Gezondheid, leefstijl, zorggebruik: 2000–2009.

CBS StatLine (2017). Gemiddeld inkomen; particuliere huishoudens, kenmerken, 2000–2014.

CBS StatLine (2018a). Bevolking; kerncijfers.

CBS StatLine (2018b). Bevolkingsontwikkeling; migratieachtergrond en generatie.

CBS StatLine (2019a). Bevolking; hoogst behaald onderwijsniveau en onderwijsrichting.

CBS StatLine (2019b). Gezondheid en zorggebruik; persoonskenmerken.

CBS StatLine (2019c). Arbeidsdeelname; kerncijfers.

CBS StatLine (2019d). Bevolking; onderwijsniveau; geslacht, leeftijd en migratieachtergrond.

CBS StatLine (2019e). Inkomen van huishoudens; inkomensklassen, huishoudenskenmerken.

Deci, E. L. en R. M. Ryan (2008). Hedonia, eudaimonia, and well-being: an introduction. Journal of Happiness Studies, 9 (1), blz. 1–11.

Diener, E., M. Diener en C. Diener (1995). Factors predicting the subjective well-being of nations. Journal of Personality and Social Psychology, 69 (5), blz. 851–864.

Diener, E., R. E. Lucas en C. N. Scollon (2006). Beyond the hedonic treadmill : revising the adaptation theory of well-being. American Psychologist, 61 (4), blz. 305–314.

Diener, E., S. Oishi en R. E. Lucas (2009). Subjective well-being: the science of happiness and life satisfaction. In: Lopez, S. J. en C. R. Snyder (Eds.). The Oxford handbook of positive psychology. New York: Oxford University Press, blz. 187–194.

Diener, E., E. M. Suh, R. E. Lucas en H. L. Smith (1999). Subjective well-being: three decades
of progress. Psychological Bulletin, 125 (2), blz. 276–302.

Dopmeijer, J., et al. (2018). Actieplan studentenwelzijn. Netwerk studentenwelzijn.

Fujita, F. en E. Diener (2005). Life satisfaction set point: stability and change. Journal of Personality and Social Psychology, 88 (1), blz. 158–164.

Lucas, R. E., A. E. Clark, Y. Georgellis en E. Diener (2003). Reexamining adaptation and the set point model of happiness: Reactions to changes in marital status. Journal of Personality and Social Psychology, 84 (3), blz. 527–539.

Lykken, D. (1999). Happiness: What studies on twins show us about nature, nurture, and the happiness set-point. New York, Golden Books.

McKee-Ryan, F. M., Z. Song, C. R. Wanberg en A. J. Kinicki (2005). Psychological and physical well-being during unemployment: a meta-analytic study. Journal of Applied Psychology, 90 (1), blz. 53–76.

Schreuder, A. (2017). De gelukkigste mensen wonen in Ede en niet in Rotterdam. NRC.

OECD (2013). OECD guidelines on measuring well-being. Parijs, OECD Publishing.

Stevens, G., et al. (2017). HBSC 2017; Gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland. Utrecht, universiteit Utrecht, Trimbos instituut, Sociaal en Cultureel Planbureau.

Veenhoven, R. en M. Hagerty (2006). Rising happiness in nations 1946–2004: a reply to Easterlin. Social Indicators Research, 79, blz. 421–436.

Veenhoven, R. (2019). Happiness in Netherlands (NL), World Database of Happiness. Rotterdam, Erasmus University Rotterdam. Geraadpleegd op 12 juni 2019.

VWS (2018). Aanpak eenzaamheid onder ouderen. Den Haag, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Willems, R. (2019). Methodebreukcorrectie Welzijnscijfers. Den Haag/ Heerlen, Centraal Bureau voor de Statistiek, nog te publiceren.

Tabellenbijlage

Tabel 1. Aandeel personen van 18 jaar en ouder dat tevreden is met het leven en standaardfout naar achtergrondkenmerken (in %), 1997-2018
		1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011¹⁾	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Totaal	Personen 18 jaar en ouder	84,1	85,4	84,8	85,8	85,9	84,4	84,5	84,3	83,9	84,4	84,9	85,8	85,1	83,8	84,7	85,1	83,6	84,6	83,9	85,2	85,4	85,7
Geslacht: Man	Personen 18 jaar en ouder	82,6	83,9	83,1	84,4	84,8	83,3	83,2	82,9	82,1	83,2	83,4	84,4	83,9	82,8	83,8	85,8	82,1	84,2	83,4	85,6	86,5	85,1
Geslacht: Vrouw	Personen 18 jaar en ouder	84,7	86,0	85,5	86,3	86,1	84,6	84,9	84,7	84,7	84,7	85,5	86,3	85,4	83,9	84,9	84,3	85,0	85,0	84,5	84,8	84,4	86,3
Leeftijd: 18 tot 25 jaar	Personen 18 jaar en ouder	84,8	84,9	84,6	85,5	85,7	81,4	84,6	84,1	82,8	85,0	87,2	86,5	84,6	84,7	85,0	85,8	85,6	82,6	86,2	85,5	85,3	83,8
Leeftijd: 25 tot 35 jaar	Personen 18 jaar en ouder	79,1	81,0	79,4	81,0	80,6	79,6	80,0	79,0	78,4	78,9	79,4	81,5	80,5	80,5	81,5	82,6	81,1	84,5	83,2	86,7	85,9	85,2
Leeftijd: 35 tot 45 jaar	Personen 18 jaar en ouder	83,5	84,8	84,3	85,3	84,9	83,2	83,8	83,5	84,0	83,8	83,9	83,9	84,1	81,5	83,6	84,1	82,9	84,9	83,4	84,5	86,8	86,6
Leeftijd: 45 tot 55 jaar	Personen 18 jaar en ouder	83,8	85,2	84,3	85,0	85,0	84,5	83,7	82,7	81,9	83,3	83,4	85,1	83,0	83,5	83,3	84,8	81,7	83,3	81,8	84,0	84,7	84,4
Leeftijd: 55 tot 65 jaar	Personen 18 jaar en ouder	84,7	86,3	85,8	87,7	88,1	86,5	86,1	85,8	84,4	84,3	86,8	87,3	87,7	83,9	85,7	85,8	84,7	84,6	82,8	84,1	83,1	86,5
Leeftijd: 65 tot 75 jaar	Personen 18 jaar en ouder	84,4	85,7	86,0	85,8	86,8	87,1	85,0	85,7	88,4	86,7	85,9	87,4	87,5	86,3	87,6	87,8	86,8	88,1	88,4	88,4	88,9	87,5
Leeftijd: 75 jaar en ouder	Personen 18 jaar en ouder	83,4	84,3	84,8	85,9	86,7	83,7	84,0	87,0	84,6	87,5	84,7	86,7	85,7	83,7	85,1	85,9	84,2	84,4	83,6	83,0	82,9	86,2
Onderwijsniveau: Laag	Personen 18 jaar en ouder	82,4	83,5	82,6	84,0	84,4	81,4	81,1	80,4	80,3	80,6	81,3	82,6	81,6	81,1	81,4	82,0	80,2	80,6	80,0	81,4	81,3	81,4
Onderwijsniveau: Middelbaar	Personen 18 jaar en ouder	84,1	85,6	85,3	85,9	85,8	85,0	84,5	83,8	83,2	83,8	84,4	85,6	83,8	83,0	83,8	84,4	82,7	84,8	84,3	85,1	85,3	85,9
Onderwijsniveau: Hoog	Personen 18 jaar en ouder	84,7	86,6	85,3	86,3	86,5	86,5	87,1	86,3	87,6	88,0	87,9	87,9	88,4	86,2	88,3	89,7	88,9	88,7	87,7	89,6	89,6	89,2
Migratieachtergrond: Nederlands	Personen 18 jaar en ouder	85,5	86,5	86,1	87,0	87,5	85,9	86,0	85,9	85,4	86,2	86,1	87,1	86,8	85,6	86,4	87,0	85,5	86,5	86,0	86,6	86,8	86,8
Migratieachtergrond: Westers	Personen 18 jaar en ouder	83,4	85,9	85,0	85,5	84,8	84,2	84,0	84,1	84,2	83,6	83,1	84,3	83,0	81,9	83,1	84,1	83,1	80,4	83,2	83,4	85,2	84,7
Migratieachtergrond: Niet-westers	Personen 18 jaar en ouder	62,3	68,7	64,5	69,1	66,6	64,8	66,4	64,4	64,9	64,4	72,8	73,2	68,1	69,5	70,7	72,0	68,8	74,5	69,2	76,4	75,7	79,1
Totaal	Standaardfout (%)	0,2	0,1	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,6		0,6	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4
Geslacht: Man	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,2	0,2	0,3	0,3	0,3	0,4	0,6	0,5	0,6	0,5	0,6	0,9		0,8	0,7	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6
Geslacht: Vrouw	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,2	0,3	0,3	0,4	0,3	0,4	0,6	0,6	0,6	0,5	0,6	0,9		0,8	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6
Leeftijd: 18 tot 25 jaar	Standaardfout (%)	0,5	0,3	0,5	0,5	0,6	0,8	0,7	0,7	1,1	1,1	1,0	1,0	1,1	1,7		1,7	1,3	1,3	1,2	1,3	1,3	1,3
Leeftijd: 25 tot 35 jaar	Standaardfout (%)	0,4	0,2	0,4	0,4	0,5	0,5	0,5	0,6	0,9	0,9	1,0	0,9	1,0	1,5		1,6	1,2	1,1	1,1	1,0	1,0	1,0
Leeftijd: 35 tot 45 jaar	Standaardfout (%)	0,5	0,3	0,4	0,4	0,5	0,5	0,5	0,6	0,8	0,9	0,9	0,9	0,9	1,5		1,4	1,1	1,0	1,1	1,1	1,0	1,0
Leeftijd: 45 tot 55 jaar	Standaardfout (%)	0,5	0,3	0,4	0,4	0,6	0,6	0,6	0,6	1,0	1,0	1,0	0,9	1,0	1,5		1,4	1,1	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
Leeftijd: 55 tot 65 jaar	Standaardfout (%)	0,6	0,3	0,5	0,5	0,6	0,6	0,6	0,7	1,0	1,0	1,0	0,9	0,9	1,6		1,4	1,1	1,1	1,1	1,1	1,1	1,0
Leeftijd: 65 tot 75 jaar	Standaardfout (%)	0,7	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,8	0,8	1,1	1,2	1,3	1,2	1,2	1,8		1,5	1,1	1,1	1,1	1,0	1,0	1,1
Leeftijd: 75 jaar en ouder	Standaardfout (%)	0,9	0,5	0,7	0,7	1,0	1,0	1,0	1,0	1,5	1,4	1,6	1,5	1,5	2,4		2,0	1,5	1,4	1,5	1,5	1,5	1,3
Onderwijsniveau: Laag	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,4	0,5	0,7	0,7	0,7	0,7	0,8	1,1		1,2	0,9	0,9	0,9	0,9	0,9	0,9
Onderwijsniveau: Middelbaar	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,7	0,7	0,7	0,6	0,7	1,0		0,9	0,7	0,6	0,7	0,7	0,7	0,6
Onderwijsniveau: Hoog	Standaardfout (%)	0,4	0,3	0,4	0,4	0,5	0,5	0,4	0,4	0,7	0,7	0,7	0,7	0,6	1,1		1,0	0,7	0,7	0,7	0,7	0,6	0,6
Migratieachtergrond: Nederlands	Standaardfout (%)	0,2	0,1	0,2	0,2	0,2	0,3	0,2	0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,7		0,6	0,5	0,5	0,5	0,5	0,4	0,5
Migratieachtergrond: Westers	Standaardfout (%)	0,8	0,4	0,6	0,7	0,9	0,9	0,9	0,9	1,4	1,4	1,6	1,5	1,6	2,2		1,9	1,4	1,5	1,4	1,4	1,3	1,3
Migratieachtergrond: Niet-westers	Standaardfout (%)	1,3	0,7	1,0	1,0	1,3	1,3	1,3	1,3	2,0	2,0	1,9	1,7	1,9	2,5		2,2	1,7	1,6	1,7	1,5	1,5	1,4
¹⁾ In 2011 heeft geen waarneming plaatsgevonden. Het aandeel tevredenen is op basis van het tijdreeksmodel (zie Technische toelichting) geschat, hierbij kan geen standaardfout worden berekend.

Tabel 2. Aandeel personen van 18 jaar of ouder dat gelukkig is en standaardfout naar achtergrondkenmerken (in %), 1997-2018
		1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011¹⁾	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Totaal	Personen van 18 jaar of ouder	88,2	89,0	88,4	89,1	89,3	88,0	87,8	87,8	87,4	88,8	88,2	88,7	89,0	87,7	88,1	89,0	87,5	87,9	87,4	88,3	87,5	87,7
Geslacht: Man	Personen van 18 jaar of ouder	88,1	88,7	88,3	88,9	89,0	88,2	87,2	87,7	86,8	89,2	87,9	87,5	89,2	88,2	87,9	89,4	86,4	87,9	87,0	88,1	88,0	87,2
Geslacht: Vrouw	Personen van 18 jaar of ouder	88,4	89,3	88,5	89,1	89,5	87,7	88,3	88,0	88,1	88,4	88,6	89,9	88,9	87,1	88,2	88,6	88,6	88,0	87,8	88,5	86,9	88,2
Leeftijd: 18 tot 25 jaar	Personen van 18 jaar of ouder	91,1	90,9	89,8	90,8	90,9	88,7	90,7	90,6	87,6	90,5	89,8	91,4	90,0	88,8	89,4	90,4	90,0	89,6	88,7	88,5	87,5	85,8
Leeftijd: 25 tot 35 jaar	Personen van 18 jaar of ouder	88,5	89,6	88,3	89,6	89,3	87,8	87,7	87,2	88,0	89,5	87,6	90,2	88,3	89,9	88,5	89,9	86,2	89,7	87,7	88,4	88,3	88,0
Leeftijd: 35 tot 45 jaar	Personen van 18 jaar of ouder	90,5	90,9	90,1	90,2	90,3	88,7	89,6	89,3	89,4	89,9	90,4	88,5	90,1	89,0	89,0	88,9	87,7	89,8	87,3	89,3	88,9	89,1
Leeftijd: 45 tot 55 jaar	Personen van 18 jaar of ouder	88,1	88,8	88,2	88,5	89,0	88,2	86,5	87,1	86,7	87,4	86,7	87,9	88,7	87,5	87,1	88,2	86,5	84,9	87,2	87,4	86,4	87,4
Leeftijd: 55 tot 65 jaar	Personen van 18 jaar of ouder	84,2	85,6	85,4	86,3	86,4	86,9	85,5	85,6	84,3	86,0	86,7	85,8	88,2	85,2	86,7	87,6	87,1	86,7	85,7	88,6	86,5	88,5
Leeftijd: 65 tot 75 jaar	Personen van 18 jaar of ouder	85,0	86,4	87,2	88,0	88,8	88,3	88,6	87,3	90,3	89,3	88,6	90,9	90,2	88,4	89,9	91,4	89,5	89,1	89,4	90,7	90,2	88,2
Leeftijd: 75 jaar en ouder	Personen van 18 jaar of ouder	85,7	87,1	87,0	87,5	89,1	85,0	83,8	87,8	84,7	90,0	88,5	88,7	88,2	84,0	86,7	86,7	86,8	86,5	86,0	84,0	83,4	86,1
Onderwijsniveau: Laag	Personen van 18 jaar of ouder	87,2	88,1	87,4	88,1	88,2	85,6	85,5	84,5	85,4	86,4	85,8	86,5	86,6	84,4	84,7	86,5	84,2	83,4	82,2	84,5	83,2	82,8
Onderwijsniveau: Middelbaar	Personen van 18 jaar of ouder	89,2	89,9	89,2	89,9	89,7	89,0	89,0	88,0	88,5	89,0	88,1	89,1	88,6	89,3	88,3	89,2	87,2	88,2	88,1	88,0	87,4	88,0
Onderwijsniveau: Hoog	Personen van 18 jaar of ouder	90,7	91,5	90,9	91,2	92,0	91,5	90,2	90,5	90,4	92,9	92,3	91,5	93,0	90,4	91,8	91,9	92,1	92,2	91,7	92,8	91,6	91,8
Migratieachtergrond: Nederlands	Personen van 18 jaar of ouder	89,1	89,6	89,3	89,8	90,4	89,1	89,1	89,1	88,9	89,7	89,5	89,9	89,9	89,1	89,4	90,5	89,1	89,3	89,2	89,5	88,8	89,0
Migratieachtergrond: Westers	Personen van 18 jaar of ouder	86,2	89,8	89,3	89,3	88,7	88,7	85,9	88,8	85,8	89,2	86,8	87,6	90,1	87,3	87,7	89,4	88,6	85,0	85,9	87,2	88,5	86,5
Migratieachtergrond: Niet-westers	Personen van 18 jaar of ouder	73,2	76,1	71,6	75,5	73,9	70,9	71,0	70,7	70,5	77,0	73,8	75,8	77,4	75,5	76,1	77,8	74,2	80,6	74,9	80,6	76,7	80,3
Totaal	Standaardfout (%)	0,2	0,1	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,6		0,5	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4
Geslacht: Man	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,2	0,2	0,3	0,3	0,3	0,3	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,8		0,7	0,6	0,5	0,6	0,5	0,5	0,6
Geslacht: Vrouw	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,2	0,3	0,3	0,4	0,3	0,4	0,5	0,6	0,6	0,5	0,6	0,9		0,7	0,5	0,5	0,5	0,5	0,6	0,5
Leeftijd: 18 tot 25 jaar	Standaardfout (%)	0,5	0,3	0,4	0,4	0,6	0,7	0,6	0,6	1,1	1,0	1,1	0,9	1,0	1,6		1,5	1,1	1,1	1,1	1,1	1,2	1,2
Leeftijd: 25 tot 35 jaar	Standaardfout (%)	0,4	0,2	0,3	0,3	0,4	0,5	0,5	0,5	0,8	0,8	0,9	0,8	0,9	1,2		1,2	1,1	0,9	1,0	1,0	1,0	1,0
Leeftijd: 35 tot 45 jaar	Standaardfout (%)	0,4	0,2	0,3	0,4	0,5	0,5	0,5	0,5	0,8	0,8	0,8	0,9	0,8	1,3		1,2	1,0	0,9	1,0	0,9	0,9	0,9
Leeftijd: 45 tot 55 jaar	Standaardfout (%)	0,5	0,3	0,4	0,4	0,5	0,6	0,6	0,6	0,9	0,9	1,0	0,9	0,9	1,4		1,2	0,9	1,0	0,9	0,9	0,9	0,9
Leeftijd: 55 tot 65 jaar	Standaardfout (%)	0,6	0,4	0,5	0,5	0,7	0,6	0,6	0,7	1,0	1,0	1,0	1,0	0,9	1,5		1,4	1,0	1,0	1,0	0,9	1,0	0,9
Leeftijd: 65 tot 75 jaar	Standaardfout (%)	0,7	0,4	0,6	0,6	0,8	0,8	0,8	0,9	1,2	1,3	1,4	1,2	1,2	2,0		1,3	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
Leeftijd: 75 jaar en ouder	Standaardfout (%)	1,0	0,6	0,8	0,8	1,1	1,1	1,1	1,1	1,8	1,6	1,7	1,7	1,7	2,7		2,0	1,4	1,3	1,4	1,5	1,4	1,3
Onderwijsniveau: Laag	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,4	0,5	0,7	0,7	0,8	0,7	0,8	1,2		1,0	0,8	0,8	0,9	0,8	0,9	0,9
Onderwijsniveau: Middelbaar	Standaardfout (%)	0,3	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,6	0,6	0,7	0,6	0,6	0,9		0,8	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6
Onderwijsniveau: Hoog	Standaardfout (%)	0,4	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,7	0,6	0,6	0,6	0,6	1,0		0,9	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6	0,6
Migratieachtergrond: Nederlands	Standaardfout (%)	0,2	0,1	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,6		0,5	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4
Migratieachtergrond: Westers	Standaardfout (%)	0,8	0,4	0,6	0,6	0,9	0,9	0,9	0,9	1,4	1,3	1,5	1,5	1,4	2,1		1,6	1,2	1,3	1,3	1,2	1,2	1,2
Migratieachtergrond: Niet-westers	Standaardfout (%)	1,3	0,7	1,0	1,0	1,3	1,3	1,3	1,3	2,0	1,8	2,0	1,9	1,9	2,5		2,0	1,6	1,4	1,6	1,4	1,5	1,4
¹⁾In 2011 heeft geen waarneming plaatsgevonden. Het aandeel gelukkigen is op basis van het tijdreeksmodel (zie Technische toelichting) geschat, hierbij kan geen standaardfout worden berekend.