2. Resultaten

2.1 Opvattingen over ontwikkelingen in samenwonen, trouwen en scheiden

Trouwen niet noodzakelijk

Een ruime meerderheid heeft er dus weinig tot geen moeite mee dat het huwelijk niet meer dezelfde centrale plaats inneemt bij de vorming van relaties en gezinnen als vroeger.Een minderheid van een kleine 15 procent zou nog wel liever zien dat stellen trouwen en eenzelfde aandeel vindt dat zij dat zouden moeten doen voor ze aan kinderen beginnen.Hoewel een directe vergelijking met eerder onderzoek niet goed mogelijk is vanwege verschillen in vraagstelling en onderzoeksmethode, lijkt dit beeld sinds het begin van deze eeuw weinig te zijn veranderd. In het onderzoek naar de Meningen en Opvattingen van de bevolking over Aspecten van het Bevolkingsvraagstuk (MOAB) in 2000 (Esveldt, Beets,Henkens, Liefbroer en Moors, 2001) keurde al een minderheid van 15 procent (voor vrouwen) en 20 procent (voor mannen) het af als kinderen buiten het huwelijk werden geboren (Liefbroer en Billari, 2010). In het European Social Survey van 2006 keurde eveneens 15 procent dit af, terwijl bijna drie kwart dit goed keurde (Rijken en Liefbroer,2011).
Wel lijkt de Nederlandse bevolking nu sterker voorstander van samenwonen voor het huwelijk. In 2000 vond twee derde het goed om direct te trouwen zonder eerst te hebben samengewoond, en keurde een op de tien dat af. In het huidige onderzoek vindt een meerderheid van ruim drie kwart het juist goed dat steeds meer stellen eerst gaan samenwonen voordat ze de stap naar een huwelijk zetten, en vindt slechts 6 procent dat een slechte zaak.

Meer scheidingen geen goede ontwikkeling

2.2 Verschillen naar achtergrondkenmerken

Vrouwen minder vaak moeite met toename aantal kinderen dat buiten het huwelijk opgroeit

Over het algemeen is er weinig verschil tussen mannen en vrouwen in de mening over de voorgelegde ontwikkelingen in de samenleving, al lijken vrouwen tegenover sommige onderwerpen iets toleranter te staan. Vrouwen vinden het wat vaker goed en juist minder vaak slecht dat steeds meer stellen kinderen krijgen zonder dat ze getrouwd zijn. Van de vrouwen vindt 35 procent het goed en 13 procent vindt het slecht, van de mannen vindt 30 procent dit goed en 16 procent slecht. Ook heeft een wat kleiner aandeel van de vrouwen er moeite mee als steeds meer kinderen een deel van hun jeugd in een eenoudergezin doorbrengen. Bijna 62 procent vindt dit slecht, tegenover bijna 68 procent van de mannen.

Ouderen hechten meeste belang aan trouwen

In de oudste leeftijdsgroep is het aandeel dat het slecht vindt dat het huwelijk een steeds minder centrale rol heeft het grootst. Van de 70-plussers vindt bijna een kwart het een slechte ontwikkeling dat steeds meer stellen kinderen krijgen zonder dat ze getrouwd zijn.Ruim 20 procent vindt het niet goed dat steeds meer stellen niet meer trouwen. In de totale bevolking is minder dan 15 procent die mening toegedaan. Meer overeenstemming is er over samenwonen voor het huwelijk, al is de oudste groep ook daar wat terughoudender over.

De jongste groep, van 18 tot 30 jaar, is het vaakst neutraal over de toename in ongehuwd samenwonen. Ruim 60 procent vindt het niet goed, maar ook niet slecht dat stellen niet meer trouwen of dat meer kinderen buiten het huwelijk worden geboren. In de overige leeftijdsgroepen ligt dit aandeel rond de 50 procent. Hierdoor is bij de jongste leeftijden het aandeel dat deze ontwikkelingen goed vindt net als bij de oudsten relatief klein. Ook in ander onderzoek is naar voren gekomen dat de jongste groep soms wat conservatiever is dan degenen die wat ouder zijn (Rijken en Liefbroer, 2012). Hoewel deze late tieners en twintigers zelf doorgaans nog niet gehuwd zijn, en de groep die ongehuwd samenwoont in deze leeftijden naar verhouding groot is, staan zij dus niet uitgesproken positief tegenover een toename van het aantal stellen dat ongehuwd samenwoont. Over het algemeen vinden ongehuwd samenwoners dat juist wel relatief vaak goed, zoals verderop in dit artikel nog zal blijken.

Een ontwikkeling naar meer echtscheidingen en meer kinderen die een deel van hun jeugd in een eenoudergezin doorbrengen wordt ook door zowel de oudste als de jongste leeftijdsgroep relatief vaak negatief beoordeeld. Zo’n 80 procent vindt het slecht dat meer huwelijken stranden. Ongeveer 70 procent is negatief over een toename van eenoudergezinnen. Vooral in de groep van 40 tot 70 jaar zijn meer mensen daar juist neutraal over en ligt het aandeel dat de ontwikkelingen slecht vindt zo’n 10 procentpunten lager.

Hoogopgeleiden minder negatief over ongehuwd samenwonen en scheiden

Hoewel zowel hoog- als laagopgeleiden het in meerderheid geen slechte zaak vinden dat meer stellen samenwonen en er meer kinderen buiten het huwelijk worden geboren,hebben laagopgeleiden daar over het algemeen wat meer moeite mee. Zij vinden deze ontwikkelingen vaker slecht. Hoogopgeleiden zijn er eerder neutraal over. Middelbaar opgeleiden zitten daar tussenin. Van de laagopgeleiden vindt 17 procent het slecht dat meer stellen niet meer trouwen en 19 procent vindt dat van stellen die kinderen krijgen zonder getrouwd te zijn. Onder hoogopgeleiden is dit in beide gevallen 11 procent. Verder vinden hoogopgeleiden het wat vaker dan laagopgeleiden goed (78 procent tegenover 74 procent) en minder vaak slecht (4 procent tegenover 10 procent) dat meer stellen eerst samenwonen voordat ze de stap naar het huwelijk maken.

Hoogopgeleiden zijn wat vaker neutraal over een toename van het aantal huwelijken dat strandt (25 tegenover 19 procent) en vinden het wat minder vaak slecht (74 tegenover 79 procent), maar in alle groepen vindt slechts een klein percentage dit een goede ontwikkeling. Ook de toename van het aantal kinderen dat een deel van hun jeugd in een eenoudergezin doorbrengt vindt een vergelijkbaar aandeel in alle groepen slecht, al zijn hoogopgeleiden nog minder dan laagopgeleiden geneigd om dit goed te vinden.

Vooral gelovigen hechten aan het huwelijk

Religie maakt het grootste verschil in de opvattingen over samenwonen, trouwen en scheiden. Van de mensen die geen geloof aanhangen is een beduidend groter deel positief over een toename van ongehuwd samenwonen dan van degenen die zich wel tot een geloof rekenen. Dit geldt ook voor ongehuwd samenwonen op de langere termijn en als er kinderen komen. Van de niet-gelovigen vindt ruim 40 procent het goed dat steeds meer stellen niet meer trouwen en dat steeds meer stellen kinderen krijgen zonder dat ze getrouwd zijn. Ongeveer 5 procent vindt dat een slechte ontwikkeling. Bij de gelovigen gaat het respectievelijk om een kwart die deze ontwikkelingen goed vindt en eveneens ongeveer een kwart die ze slecht vindt.
Ook binnen de groep gelovigen zijn er verschillen in opvattingen over deze ontwikkelingen. Degenen die zich indelen bij de Rooms-Katholieken zijn positiever dan Protestanten (PKN, hervormd, gereformeerd) en mensen die zich rekenen tot een overig geloof (islam, jodendom, hindoeïsme, boeddhisme of nog weer anders). Van de Katholieken vindt ruim een tiende de toename van het ongehuwd samenwonen en kinderen krijgen buiten het huwelijk slecht. Bij Protestanten is ongeveer 30 procent die mening toegedaan en bij aanhangers van een overig geloof is dat rond de 45 procent. Toch is er ook onder deze gelovigen dus een meerderheid die hier niet negatief over is, maar die neutraal of zelfs positief is over deze ontwikkelingen.

Met een Nederlandse achtergrond vaker positief over toename ongehuwd samenwonen

Het huwelijk is belangrijker voor mensen met een niet-Nederlandse migratieachtergrond dan voor degenen die een Nederlandse herkomst hebben. Vooral bij een niet-westerse achtergrond is een kleiner deel positief en een groter deel negatief of neutraal over het toenemende aantal stellen dat kiest voor ongehuwd samenwonen. Dat meer stellen samenwonen voor het huwelijk vindt bijna 80 procent van de mensen met een Nederlandse achtergrond goed, tegenover 55 procent van de niet-westers groep. Het verschil is 36 tegenover 16 procent bij de stelling over de toename van stellen die niet meer trouwen, en 35 tegenover 22 procent bij de stelling over het grotere aantal stellen dat kinderen krijgt zonder getrouwd te zijn. Hierbij speelt een rol dat het aandeel met een overig geloof relatief groot is onder degenen met een niet-westerse achtergrond, terwijl het aandeel dat geen geloof aanhangt juist klein is. De gevonden verschillen worden kleiner, maar blijven wel bestaan als hiervoor gecorrigeerd wordt (zie tabel B.2).

De opvattingen van mensen met een westerse migratieachtergrond over de rol van het huwelijk liggen dichter bij die van mensen met een Nederlandse achtergrond. Dat is met name het geval bij samenwonen voor het huwelijk, waar de twee groepen niet van elkaar verschillen. De westerse groep vindt het echter wat minder vaak goed dat meer stellen ervoor kiezen om niet te trouwen (31 procent) of om kinderen te krijgen zonder te trouwen(28 procent).

Gehuwden positiever over huwelijk en negatiever over scheiden

Het soort relatie dat iemand zelf heeft, hangt ook samen met de mening over het belang van het huwelijk. Ongehuwd samenwoners zijn vaker positief over de toename in ongehuwd samenwonen; gehuwden zijn daar juist vaker negatief over. Als het gaat om een groter aantal stellen dat niet meer trouwt, vindt 44 procent van de samenwoners dit een goede ontwikkeling en 29 procent van de gehuwden. Bij kinderen krijgen buiten het huwelijk gaat het om 48 tegenover 28 procent. En waar 4 procent van de samenwoners deze laatste ontwikkeling slecht vindt, is dat 17 procent onder gehuwden. Waarschijnlijk kiezen mensen die het huwelijk belangrijk vinden er eerder voor om te trouwen, en gaan mensen die dat niet vinden eerder ongehuwd samenwonen. Daarnaast kan de ervaring van getrouwd zijn of ongehuwd samenwonen tot een positiever oordeel over de eigen relatievorm leiden.
De verschillen tussen samenwoners en gehuwden in de mening over een toename van samenwonen voor het huwelijk vallen weg als gecorrigeerd wordt voor andere kenmerken. Vooral religie speelt dan een rol. Ongehuwd samenwoners hangen minder vaak een geloof aan, gehuwden vaker wel.

Mensen die ooit een echtscheiding hebben meegemaakt zijn net als ongehuwd samenwoners duidelijker voorstander van samenwonen voor het huwelijk dan anderen.Van hen vindt 86 procent dat een goede ontwikkeling, tegenover drie kwart van de rest.Onder samenwoners is het aandeel dat ooit gescheiden is groter dan onder gehuwden.Toch blijven gescheiden en positiever, ook als hiervoor en voor andere kenmerken gecorrigeerd wordt.

Weinig verschil tussen stedelingen en niet-stedelingen

De opvattingen van stedelingen en mensen die buiten de stad wonen verschillen nauwelijks van elkaar, zeker als ook rekening gehouden wordt met verschillen in de bevolkingssamenstelling. Wel is in steden de houding ten opzichte van een toename van het aantal echtscheidingen minder negatief. Van de stedelingen vindt 72 procent dit een slechte ontwikkeling, in de weinig en niet stedelijke gebieden is dat zo’n 80 procent.