6. Burgers en politie

Dit hoofdstuk gaat over de relatie tussen burger en politie, meer in het bijzonder over contacten tussen burgers en politie en het oordeel van de burgers over het functioneren van de politie. Mensen hebben om verschillende redenen contact met de politie. Zij kunnen een delict aangeven of melden, verkeerszaken regelen, vragen om hulp, overlast melden of het kan om veiligheidskwesties gaan. Het eerste deel van dit hoofdstuk gaat over dit soort contacten tussen burgers en politie. Ook komt aan de orde hoe burgers controles door de politie ervaren. Vervolgens wordt beschreven wat mensen vinden van het functioneren van de politie, in de eigen woonbuurt en in het algemeen. Ten slotte wordt ingegaan op de zichtbaarheid van de politie in de buurt. Meer cijfers over burgers en politie, uitgesplitst naar regio en persoonskenmerken, zijn beschikbaar op StatLine.

6.1 Contact met politie en tevredenheid over contact

In 2023 geeft een kwart van de Nederlanders aan in de afgelopen 12 maanden eens of meer keren contact te hebben gehad met de politie. Dit is vergelijkbaar met 2021. Het gaat bij deze contacten bijvoorbeeld om een waarschuwing of bekeuring, een melding of aangifte van een delict, of zo maar een praatje met een agent op straat.

Van degenen die in het afgelopen jaar contact hebben gehad met de politie hadden bijna 6 op de 10 het laatste contact met de politie in de eigen buurt. Ongeveer 2 op de 10 hadden het laatste contact elders in de eigen gemeente. Bij een vergelijkbaar deel was dit contact buiten de eigen gemeente. Dit beeld komt nagenoeg overeen met dat van 2021.
De tevredenheid over het laatste contact met de politie verschilt weinig naar de plaats waar dit plaatsvond. Net als in 2021, zijn ongeveer twee op de drie (zeer) tevreden over dit contact, zowel in de eigen buurt, elders in de eigen gemeente als daarbuiten.

Redenen voor ontevredenheid over laatste contact

Van degenen die niet tevreden waren over het laatste contact dat ze met de politie in hun gemeente hadden zeggen de meesten dat dit komt doordat de problemen niet opgelost werden (44 procent) of doordat de politie hen niet serieus nam of niet geïnteresseerd was (39 procent). Bijna 20 procent gaf als reden voor hun mindere tevredenheid op dat de politie hen te lang liet wachten, te laat was of niet kwam, of dat de politie hen achteraf niet of onvoldoende op de hoogte heeft gehouden.

6.2 Controles door politie

In de Veiligheidsmonitor 2023 is voor het eerst gevraagd naar ervaringen met controles door de politie. 8 procent van de Nederlanders geeft aan dat zij in de afgelopen 12 maanden gecontroleerd zijn door de politie; 6 procent is één keer gecontroleerd en 2 procent meerdere keren. Mannen worden twee keer zo vaak gecontroleerd als vrouwen, en 15- tot 25-jarigen ruim vijf keer zo vaak als 65-plussers.

Door politie aangeven van de reden voor de controle

86 procent van de personen die zijn gecontroleerd door de politie is (de laatste keer) verteld wat de reden voor de controle was. Voor een meerderheid van hen (89 procent) was deze reden (zeer) duidelijk. Bij de gecontroleerde mensen met een herkomst buiten Nederland liggen deze percentages relatief laag: 78 procent is verteld wat de reden voor controle was, 84 procent vond die duidelijk.

15- tot 25-jarigen die zijn gecontroleerd geven minder vaak aan dat hen de reden voor de controle is verteld dan gecontroleerde 65-plussers, namelijk 81 tegen 90 procent. Het percentage voor wie de reden (zeer) duidelijk was, verschilt niet naar leeftijd. De verschillen naar geslacht zijn beperkt.

Manier waarop door de politie behandeld

De meerderheid van de mensen die zijn gecontroleerd zegt dat de politie hen bij de laatste controle rustig, respectvol en correct heeft behandeld (80 procent). Ouderen zeggen dit iets vaker dan jongeren, namelijk 82 procent van de 65-plussers tegen 77 procent van de 15- tot 25-jarigen. Tussen mannen en vrouwen is er geen verschil.

Afkomst, huidskleur of uiterlijk als vermoede reden voor controle

Bijna een op de tien (9 procent) mensen die in de afgelopen 12 maanden zijn gecontroleerd door de politie denkt dat hun afkomst, huidskleur of uiterlijk (de laatste keer) een reden was voor de controle. Van de mensen met Nederlandse herkomst denkt 4 procent dit. Van de mensen die in Nederland zijn geboren, maar hun ouder(s) in Marokko, is dat 35 procent, en van de mensen geboren in Nederland, maar hun ouder(s) in Turkije of Suriname, 31 procent. Deze percentages veranderen nagenoeg niet na controle voor geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en stedelijkheid van de woongemeente.

6.3 Tevredenheid met functioneren politie

Functioneren politie in buurt

In de Veiligheidsmonitor is aan alle respondenten gevraagd hoe tevreden of ontevreden ze zijn over het functioneren van de politie in de buurt. Ruim een op de drie (36 procent) is (zeer) tevreden, 8 procent is (zeer) ontevreden en 29 procent is niet tevreden en niet ontevreden. 28 procent geeft aan dit niet te kunnen beoordelen. Wanneer de groep die geen oordeel heeft buiten beschouwing wordt gelaten, is met 49 procent ongeveer de helft (zeer) tevreden over het functioneren van de politie in de buurt en 11 procent (zeer) ontevreden.

Functioneren politie in algemeen

Naast het oordeel over het functioneren van de politie in de buurt is ook het oordeel over het functioneren van de politie in het algemeen onderzocht. Daarvoor is aan alle respondenten gevraagd hoe tevreden of ontevreden ze zijn over het functioneren van de politie in het algemeen. Bijna de helft (47 procent) is hierover (zeer) tevreden, 10 procent is (zeer) ontevreden en 29 procent is niet tevreden en niet ontevreden, 13 procent zegt dit niet te kunnen beoordelen. Wanneer deze laatsten buiten beschouwing worden gelaten is 55 procent (zeer) tevreden over het functioneren van de politie in het algemeen en 12 procent (zeer) ontevreden.

Functioneren politie nader onderzocht

De tevredenheid over het functioneren van de politie in de buurt en in het algemeen is meer in detail onderzocht door de respondenten een aantal stellingen over specifieke onderdelen van het functioneren van de politie voor te leggen. Zo zijn ruim 3 op de 10 het er (helemaal) mee eens dat de politie de burgers in de eigen buurt bescherming biedt, bijna 2 op de 10 onderschrijven de stelling dat de politie problemen in de buurt goed aanpakt. Relatief veel mensen (bijna 4 op de 10) vinden dat de politie weinig contact heeft met de bewoners uit de buurt.

Als het gaat om het functioneren van de politie in het algemeen zegt de helft dat de politie er alles aan zal doen om je te helpen als je ze echt nodig hebt. Ruim 4 op de 10 vinden de politie makkelijk te benaderen en vinden dat zij rechtvaardig handelt. Het minst (door minder dan 3 op de 10) wordt gevonden dat de politie de burgers informeert en dat de politie de criminaliteit goed aanpakt.

Trends tevredenheid contact en functioneren politie

De tevredenheid over het contact met de politie in de gemeente is tussen 2010 en 2019 gestegen, daarna is ze min of meer gelijk gebleven. Ook de tevredenheid over het functioneren van de politie in de buurt is tussen 2010 en 2019 – zij het iets minder sterk – gestegen, daarna is ze afgenomen. Over de hele periode 2005-2023 gezien is de tevredenheid over het contact met de politie in de gemeente met 20 procent toegenomen en de tevredenheid over het functioneren van de politie in de buurt met 6 procent.

Tevredenheid functioneren politie naar stedelijkheid

Zowel de tevredenheid over het functioneren van de politie in de buurt als de tevredenheid over het functioneren van de politie in het algemeen verschilt weinig naar stedelijkheid. In meer verstedelijkte gebieden is de tevredenheid over het functioneren van de politie iets hoger dan in minder verstedelijkte gebieden.

Tevredenheid functioneren politie in buurt naar politieregio

Op het schaalniveau van de tien regionale eenheden varieert het percentage inwoners dat (zeer) tevreden is over het functioneren van de politie in de buurt van 31 in Limburg tot 39 in Den Haag. Vooral de regionale eenheid Limburg laat een relatief grote daling zien ten opzichte van twee jaar eerder. Op het niveau van de basisteams lopen de uitkomsten uiteen van 24 procent in Roosendaal tot 52 procent in Wassenaar.

Tevredenheid functioneren politie in buurt in 70-duizend-plus-gemeenten

De inwoners van de 70-duizend-plus-gemeenten zijn met 36 procent even tevreden over het functioneren van de politie in de buurt als gemiddeld in het land. In de G4 zijn mensen hierover met 38 procent iets positiever, in de G40 is de tevredenheid 36 procent en in de overige 70-duizend-plus-gemeenten eveneens 36 procent.

Op het niveau van de 55 afzonderlijke 70-duizend-plus-gemeenten varieert het aandeel inwoners dat tevreden is met het functioneren van de politie in de buurt van 26 procent in Roosendaal tot 42 procent in Amstelveen.

In tabellenbijlage III is weergegeven in welke 70-duizend-plus-gemeenten de tevredenheid met het totale functioneren van de politie in de buurt – rekening houdend met de betrouwbaarheidsintervallen rond de uitkomsten – in 2023 hoger of lager is dan het gemiddelde van deze 70-duizend-plus-gemeenten, en hoger of lager is dan in 2021.

Zichtbaarheid politie in de buurt

Behalve het oordeel over het functioneren van de politie in de buurt is ook het oordeel over de zichtbaarheid van de politie in de buurt onderzocht. 9 procent zegt de politie vaak in de eigen buurt te zien, 35 procent ziet de politie soms, 42 procent zelden en 14 procent nooit. Een meerderheid (van afgerond 57 procent) geeft dus aan de politie zelden of nooit in de eigen buurt te zien. Dit percentage is iets hoger dan in 2021.

Tevredenheid zichtbaarheid politie in buurt

Bijna een op de drie is (zeer) tevreden over de zichtbaarheid van de politie in de eigen buurt, een op de vijf is (zeer) ontevreden hierover. De anderen zijn niet tevreden en niet ontevreden (35 procent) of hebben geen oordeel over de zichtbaarheid van de politie in de buurt (11 procent). De tevredenheid over de zichtbaarheid van de politie in de buurt is in 2023 iets lager dan twee jaar eerder.

Zichtbaarheid politie in buurt naar stedelijkheid

In meer verstedelijkte buurten zeggen relatief meer inwoners dat de politie vaak zichtbaar is in de eigen buurt dan in minder verstedelijkte buurten: de percentages lopen uiteen van 18 in zeer sterk stedelijke buurten tot 3 in niet-stedelijke buurten.

Ook de tevredenheid over de zichtbaarheid van de politie in de buurt is groter in meer verstedelijkte buurten, maar de verschillen zijn kleiner dan bij de zichtbaarheid. Het percentage dat (zeer) tevreden is over de zichtbaarheid van de politie in de buurt verschilt van 37 in zeer sterk stedelijke buurten tot 29 in weinig stedelijke buurten.