1. Inleiding

Een belangrijke bijdrage aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving komt uit de installatie van warmtepompen als alternatief voor het stoken van aardgas. (Monitor Verduurzaming Gebouwde Omgeving 2023 (rvo.nl)) Warmtepompen benutten omgevingswarmte uit de buitenlucht of bodem om woningen te verwarmen en verbruiken daarbij elektriciteit als hulpenergie. Eind 2022 waren in Nederland naar schatting ruim vierhonderdduizend warmtepompen geïnstalleerd in de gebouwde omgeving (StatLine - Warmtepompen; aantallen, thermisch vermogen en energiestromen (cbs.nl)). Een jaar eerder waren dat er nog ruim honderdduizend minder.

Deze statistiek over warmtepompen is afgeleid uit verkoopcijfers van leveranciers. Daarbij is niet bekend waar de verkochte warmtepompen terechtkomen. Voor diverse statistische doeleinden is het belangrijk om op woningniveau te weten waar warmtepompen zijn geïnstalleerd. Met die informatie kunnen we bijvoorbeeld de cijfers over warmtepompen regionaliseren, in beeld brengen of warmtepompen ook in oudere woningen worden geïnstalleerd, of nagaan hoe het energieverbruik van woningen met een warmtepomp zich verhoudt tot het verbruik van woningen zonder warmtepomp.

Registers van energielabels en aanvragen van de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE), beide beheerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), zijn tot nu toe de belangrijkste bron om warmtepompen op individueel niveau in kaart te brengen. CBS gebruikt deze informatie in de statistiek hoofdverwarmingsinstallaties van woningen per regio (StatLine - Woningen; hoofdverwarmingsinstallaties, regio (cbs.nl)). Voor deze statistiek wordt ook informatie over gas- en elektriciteitsverbruik op jaarbasis per woning gebruikt. Helaas is een groot aantal warmtepompen zonder registratie geïnstalleerd, waardoor deze niet goed gelokaliseerd kunnen worden. Op basis van een ontbrekend of een laag gasverbruik zijn woningen met een niet-geregistreerde warmtepomp mogelijk te onderscheiden van woningen met een cv-ketel, maar niet van woningen met blok- of stadsverwarming.

Met medewerking van de netbeheerders heeft het CBS recent toegang gekregen tot slimme-meterdata, met informatie over elektriciteitsleveringen en -terugleveringen van huishoudens op maandbasis. In dit pilotonderzoek gebruiken we die gegevens om seizoenspatronen in het huishoudelijk elektriciteitsverbruik van individuele woningen te karakteriseren. Woningen met een warmtepomp of een andere elektrische verwarmingsinstallatie verbruiken veel elektriciteit in koude wintermaanden en veel minder elektriciteit in warmere maanden. Het elektriciteitsverbruik van woningen met een niet-elektrische hoofdverwarmingsbron is veel minder seizoensafhankelijk. De nieuwe data met het maandelijkse elektriciteitsverbruik is waardevol omdat het inzicht geeft in het elektriciteitsverbruik voor ruimteverwarming van woningen met een geregistreerde warmtepomp. Daarmee kunnen vervolgens ook woningen met een niet-geregistreerde elektrische hoofdverwarmingsinstallatie worden herkend op basis van hun sterk seizoensafhankelijke verbruik. De resultaten van deze pilot worden gebruikt als een belangrijke bron om de statistiek van hoofdverwarmingsinstallaties (StatLine - Woningen; hoofdverwarmingsinstallaties, regio (cbs.nl)) te verbeteren.