1. Inleiding
De handel, goed voor 13 procent van het Nederlandse bruto toegevoegde waarde in 2023 behoorde vanaf 1995 tot en met 2023 tot de snelst groeiende bedrijfstakken van Nederland. De toegevoegde waarde van de handel groeide in volume in 28 jaar tijd met 123 procent. De winstgevendheid, het netto-exploitatieoverschot als aandeel van de bruto toegevoegde waarde, steeg in diezelfde periode van 29 naar 43 procent.
De stijging van de winstgevendheid is deels het gevolg van de gestegen multifactorproductiviteit (MFP). Dit is het deel van de productiviteitsgroei dat niet wordt veroorzaakt door een hogere inzet van machines en andere kapitaalgoederen, of door beter opgeleid of meer ervaren personeel. MFP kan voornamelijk groeien door schaalvoordelen en technische vooruitgang. De productiviteit van een bedrijfstak als geheel kan ook groeien doordat het aandeel van bedrijven met een relatief hoge productiviteit in deze bedrijfstak stijgt. Van de gemiddelde jaarlijkse volumegroei van 3,1 procent in de handel tussen 1995 en 2022, was 1,7 procent het gevolg van een stijgende MFP; dit is veel hoger dan in andere bedrijfstakken binnen de commerciële sector (zie figuur 1.1).1)
In 2023 bestaat de handel bestaat uit de autohandel en -reparatie (met een toegevoegde waarde van 13 miljard euro), de groothandel en handelsbemiddeling (80 miljard euro) en de detailhandel (34 miljard euro). Vanwege het dominante aandeel in de toegevoegde waarde van 63 procent en de internationale oriëntatie wordt in dit artikel ingezoomd op de groothandel en handelsbemiddeling, voortaan groothandel genoemd.
| Variabele | Gemiddelde bijdrage arbeid (%-punt) | Gemiddelde bijdrage kapitaal (%-punt) | Gemiddelde bijdrage multifactor-productiviteit (%-punt) |
|---|---|---|---|
| Commerciële economie | 1,1 | 0,4 | 0,7 |
| Handel | 1 | 0,5 | 1,7 |
| 1) Vanwege afrondingsverschillen tellen de verschillende onderdelen niet op tot de gemiddelde volumegroei van de toegevoegde waarde. 2) In 2024 heeft het CBS een revisie doorgevoerd van de nationale rekeningen. Op het moment van schrijven zijn de cijfers van de groeirekeningen nog niet herzien. Daardoor kunnen de berekende gemiddelden nog veranderen. Een nieuwe reeks is eind oktober 2024 beschikbaar. | |||
Hoe is die sterke toename van de winstgevendheid en productiviteitsgroei tot stand gekomen? Allereerst wordt in paragraaf 2 teruggeblikt op de belangrijkste ontwikkelingen in de groothandel. Daarna volgt een analyse van de belangrijkste handelsactiviteiten in de groothandel en de bijdragen daarvan aan de productie, met als hamvraag wat de groothandel zo winstgevend maakte. Het artikel sluit af met enkele conclusies.