6. Strategische samenwerking

6.1 Algemeen

Samenwerking met overheden en wetenschap is cruciaal voor het CBS om zijn wettelijke taken zo adequaat mogelijk uit te kunnen voeren. Het CBS werkt echter niet alleen samen met veel partners om een zo hoog mogelijke kwaliteit van de bestaande statistische dienstverlening te creëren, maar ook om kennis en kunde met kennispartners uit te wisselen en op een hoger niveau te brengen of om te werken aan innovatieve methoden van dataverzameling en –verwerking. Daarbij dient deze samenwerking altijd het doel om stappen te zetten op het gebied van toekomstbestendige, relevante en onafhankelijke statistiek. Samenwerking is voor het CBS dus geen doel maar een middel. Grofweg onderscheidt het CBS samenwerking met leveranciers van data, zoals beheerders van overheidsregisters of bedrijven, samenwerking met academische en kennisinstituten, thematische samenwerking rond innovatieve methoden en internationale samenwerking. Bij de samenwerking worden de Beleidsregel taakuitoefening CBS vanzelfsprekend geëerbiedigd.

In dit hoofdstuk worden enkele voorbeelden genoemd van samenwerkingsverbanden. Meer concrete samenwerkingsprojecten zijn elders in dit jaarplan te vinden, bijvoorbeeld in hoofdstuk 2.

6.2 Diverse samenwerkingsrelaties

Kennisinstituten 
In 2023 zet het CBS de samenwerking met het SCP, PBL, Centraal Planbureau (CPB), TNO, NIDI en het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM) voort. De samenwerking met deze partijen vindt onder meer plaats bij (methodologisch) onderzoek, analyse en publicaties, bij steekproeftrekking en bij enquêtering. Dit leidt in 2023 tot een aantal nieuwe en herhaalde onderzoeken. Hiermee bewerkstelligen de samenwerkingspartners een doelmatige inzet van publieke middelen. De onderzoeksterreinen van het CBS, SCP, PBL, CPB, RIVM, NIDI en TNO overlappen immers deels. Daarnaast bestaan er lacunes in de informatievoorziening die met de samenwerking kunnen worden voorkomen. Verder kan de samenwerking de eenduidigheid van cijfers bevorderen.

De samenwerking met het SCP gaat over het sociaal en cultureel terrein en is bekrachtigd in een convenant. Het SCP en het CBS streven door middel van deze samenwerking naar verbetering van de informatieverzameling en –voorziening op de wederzijdse werkterreinen.

Met het CPB wordt samengewerkt op diverse thema’s, waaronder macro-economie, inflatie, globalisering, inkomens en werkgelegenheid. In 2023 worden bijeenkomsten tussen het CPB en het CBS georganiseerd waarin kennis wordt uitgewisseld en de werkprogramma’s van het CPB en het CBS op de diverse thema’s worden besproken.

De samenwerking met het PBL op het brede domein leefomgeving betreft diverse thema’s, zoals natuur, energie, klimaatadaptatie, circulaire economie en emissies. Dit komt terug in onder andere de jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning, de tweejaarlijkse Integrale Circulaire Economie Rapportage en het Compendium voor de Leefomgeving. Daarnaast werkt het CBS bij het thema bevolking intensief met het PBL en het NIDI samen, vooral op het gebied van (regionale) bevolkingsprognoses.

De samenwerking met TNO is al jaren intensief rondom het thema arbeid. Ook wordt ingezet op samenwerking op andere thema’s zoals gezondheid, mobiliteit, duurzaamheid, veiligheid en energie. Daarnaast wordt samengewerkt op het gebied van Artificial Intelligence (AI), waar CBS en TNO in 2019 gezamenlijk het CBS-TNO-partnership Trusted AI hebben opgezet. In dit kader werken CBS en TNO bijvoorbeeld, op verzoek van de Nederlandse AI Coalitie en de Stichting AiNed, aan het opzetten van een systeem om ontwikkeling en gebruik van AI in Nederland te monitoren. In 2023 wordt op basis van beschikbare bronnen en methodieken verder gewerkt aan in 2022 gestarte activiteiten. Het gaat daarbij om het meten van het effect dat deelname door bedrijven aan de activiteiten vanuit de AI Coalitie heeft op hun ontwikkeling in vergelijking tot bedrijven die niet deelnemen aan die activiteiten. Het moment van publiceren over resultaten verloopt in nauw overleg met TNO en de Stichting AiNed. Naar verwachting worden in 2023 al wel eerste beelden gedeeld. Daarnaast heeft TNO met het CBS op verzoek van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gewerkt aan een AI-model om bereidheid om mee te werken aan energietransitie op wijkniveau in te schatten. De pilot is succesvol afgerond. In 2023 worden de mogelijkheden voor een vervolg onderzocht. Aan verschillende AI-gerelateerde onderzoeken werken studenten als gemeenschappelijke CBS-TNO-stagiaires mee. Dat blijkt een goed middel om de onderlinge relaties verder te versterken.

Met het RIVM kijkt het CBS naar onder andere gezondheid en leefstijlonderzoek. De samenwerking met RIVM wordt in 2023 verder verbreed en verdiept op het gebied van onderzoek op het terrein van COVID-19, preventie en voeding. Met het ministerie van VWS gaan het RIVM en het CBS na welke mogelijkheden er zijn om vaccinatiedata beschikbaar te stellen voor wetenschappelijk onderzoek en vanuit de eigen rol en taak bij te dragen aan pandemische paraatheid en een toegankelijke data-infrastructuur in Nederland. De samenwerking tussen het CBS en het RIVM wordt voortgezet in 2023 zowel op thema’s gerelateerd aan gezondheid als aan milieu en duurzaamheid. Om de samenwerking op diverse terreinen tussen het CBS en het RIVM efficiënter te laten verlopen en te borgen, is eind 2021 een raamovereenkomst in werking getreden.

Kadaster
In 2017 sloten het Kadaster en het CBS een strategische alliantie. Dit heeft geresulteerd in een aantal samen ontwikkelde nieuwe producten, zoals een nieuwe landelijke monitor leegstand en informatie over transacties en prijsontwikkelingen van nieuwbouw en commercieel vastgoed. Ook is er een stap gemaakt om de open data van beide organisaties te verbinden. Voor 2023 en verder zal de toegevoegde waarde die de alliantie het maatschappelijk debat oplevert verder worden vergroot. Dit gebeurt onder andere in het VIVET-traject rond de energietransitie, waarin het Kadaster en het CBS samen met andere partners optreden. Er wordt samengewerkt op het gebied van data en innovatieve technieken.

De Nederlandsche Bank
De afgelopen jaren is de samenwerking tussen het CBS en De Nederlandsche Bank (DNB) geïntensiveerd. Het CBS en DNB produceren nu gezamenlijk de cijfers van de Sectorrekeningen en de Betalingsbalans. Hierdoor sluiten de macro-economische statistieken over de relatie van Nederland met het buitenland volledig op elkaar aan. Er zijn afspraken gemaakt over de verdeling van werkzaamheden tussen het CBS en DNB, in het bijzonder over de verzameling van data ten behoeve van elkaars statistieken, de onderlinge uitwisseling van data en de bewerking en integratie daarvan. Als onderdeel van de samenwerking is een gezamenlijk bedrijvenregister opgezet voor het coördineren van de benadering van bedrijven en productie van statistieken. Dit register is gebaseerd op het Algemeen Bedrijven Register (ABR) van het CBS.

Informatie-analyseteam 
Sinds 2019 participeert het CBS in het Informatie-analyseteam (IAT) van de Politie en het Directoraat Generaal Politie en Veiligheidsregio’s (DGP&V) van het ministerie van JenV. Het CBS draagt bij aan de uitvoering van thema-analyses, de door het Informatie-analyseteam opgezette generieke monitor, inzicht in kenmerken van politiepersoneel en de uitvoering van validaties. Daarnaast zijn innovatie en kennisdeling onderwerpen waarop wordt samengewerkt.

Ten behoeve van de generieke monitor van de Politie, getiteld Galileo, stelt het CBS in 2022 maandelijks een datalevering samen met daarin kenmerken van slachtoffers en verdachten van misdrijven. Ook worden twee keer per jaar kenmerken van politiepersoneel in beeld gebracht. In het verlengde daarvan werken het CBS en de Politie samen aan het in beeld brengen van de arbeidsmarkt rondom de politietaken, met Arbeidsmarkt zorg en welzijn (AZW) als inspiratiebron. Bovendien wordt er in 2023 gewerkt aan het aanpassen van de generieke monitor naar aanleiding van samen uitgevoerd verdiepend onderzoek naar kenmerken die samenhangen met crimineel gedrag.

Toerisme-onderzoek  
Er is in Nederland behoefte aan data op het gebied van toerisme, om daarmee beleidsbeslissingen met gebruik van data te ondersteunen en de concurrentiekracht van toerismeondernemers te vergroten. Hiertoe is een Landelijke data alliantie  opgericht waarin het ministerie van EZK, Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH), het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC), Kennisnetwerk Destinatie Nederland (KNDNL), Destinatie Marketing Organisaties (DMO’s), provincies en het CBS participeren. De partijen trekken gezamenlijk op om tot aanvullende, actuele en volledige data te komen over toerisme.

In 2023 werkt het CBS ook samen met NBTC en CELTH binnen het Data en Development Lab (DDL) aan nieuw dataonderzoek op het terrein van toerisme. Via de landelijke data alliantie vinden de kennis en inzichten die uit het Data en Development Lab voortkomen hun weg naar alle relevante stakeholders.

6.3 Academische samenwerking

De bestaande samenwerkingen en relaties met hogescholen en universiteiten worden voortgezet en verder uitgebouwd. Deze samenwerking is op verschillende fronten van essentieel belang voor het CBS. Om te beginnen wordt bevorderd dat het CBS daar waar nodig de meest actuele kennis en kunde in huis krijgt en houdt. Hierbij kan worden gedacht aan ontwikkelingen op het terrein van privacy preserving techniques en veilig data delen, maar ook aan vernieuwingen op methodologisch en statistisch terrein (zoals onderzoek naar mixed-mode waarnemingsstrategieën) en aan meer inhoudelijke thema’s (zoals voor het adequaat meten van de economie, zie 5.2.2). Samenwerking met hogescholen en universiteiten vergroot bovendien de innovatieruimte van het CBS (zie ook hoofdstuk 5) en het is tevens van groot belang voor personeelsontwikkeling en recruitment (zie ook paragraaf 7.1). Niet alleen helpt het bij versterken van het kennisniveau van bestaande medewerkers en bij de uitdaging die (en het werkplezier dat) medewerkers vinden in (en ontlenen aan) hun werk, ook zijn universiteiten en hogescholen een belangrijke bron van nieuw personeel. Het onderhouden van korte lijnen met de hoger onderwijsinstellingen vergemakkelijkt het rekruteren van nieuwe collega’s. Tot slot draagt het CBS, tezamen met de universiteiten en hogescholen, bij aan de totstandkoming van nieuwe (maatschappelijke) inzichten en daarmee aan de wetenschappelijke kennis in Nederland.

Academische samenwerking vindt plaats met verschillende universiteiten en binnen diverse onderzoeksprojecten – groot en klein. Een aantal voorbeelden hiervan wordt hieronder benoemd, waarbij opgemerkt moet worden dat dit zeker geen uitputtend overzicht betreft. Bovendien vindt veel samenwerking plaats in de vorm van personele uitwisseling, bijvoorbeeld door het instellen van bijzondere leerstoelen aan universiteiten. Ook hierop wordt nader ingegaan (zie bijlage D voor een overzicht van de CBS-lector en hoogleraren).

De samenwerking met de Universiteit van Maastricht wordt in 2023 gecontinueerd, onder meer in het kader van de CBS-leerstoelen “Survey Methodology” van prof. dr. Jan van den Brakel, “Sociale statistiek, in het bijzonder de empirische benadering van de sociale samenhang” van prof. dr. Hans Schmeets en “Arbeidsmarktflexibilisering vanuit werkgeversperspectief” van prof. dr. Wendy Smits. Het CBS werkt ook in 2023 samen met het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit van Maastricht. De samenwerking concentreert zich op de impact van technologisering en globalisering op de beroepsloopbanen van (flexibele) werknemers, de opkomst van zzp’ers en de arbeidsmarktpositie van platformwerkers. Tevens wordt samengewerkt met het Instituut voor Grensoverschrijdende Mobiliteit en Samenwerking (ITEM) en met de afdeling Gedragseconomie van de Maastricht University School of Business and Economics. Daarbij wordt onderzoek gedaan naar sociaal kapitaal, integratie, migratie, naturalisatie, (beoordelen van) verkiezingen, vertrouwen, welzijn, risicogedrag, taal, duurzaamheid, genderongelijkheid op werkplekken en sociale cohesie.

De samenwerking met de Universiteit van Amsterdam, die in 2022 weer is bekrachtigd door ondertekening van een vernieuwde raamovereenkomst, wordt in 2023 voortgezet, onder meer in het kader van de CBS-leerstoel “Registeranalyses van Levensloopdynamiek” van prof. dr. Ruben van Gaalen aan de Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen. De focus van deze samenwerking ligt op longitudinaal onderzoek naar gezinnen, generaties en de demografische levensloop.

Ook de samenwerking rond de leerstoel ”Complexiteit voor Officiële Statistiek” van prof. dr. Frank Pijpers aan de Universiteit van Amsterdam wordt in 2023 gecontinueerd. De netwerkstructuur van de samenleving en de bedrijfspopulatie wordt in kaart gebracht. Ook wordt er gewerkt aan een digitale tweeling van Nederland, zodat ‘agent based modelling’²⁾ gebruikt kan worden om de mogelijke mechanismen achter maatschappelijke ongelijkheid, segregatie, en veerkracht te kunnen toetsen. Het doel is om de systeemeigenschappen van de Nederlandse samenleving en economie beter in kaart te brengen en zo het fundament van feiten voor beleid te verdiepen. De lopende samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en het ministerie van EZK om complexiteitstheorie toe te passen op het gebied van energietransitie in industrieclusters zet het CBS voort. Het Institute for Advanced Study (IAS) van de Universiteit van Amsterdam heeft zich afgelopen jaren toegelegd op interdisciplinaire complexiteitswetenschap. Het is de gezamenlijke intentie de kennis en technieken van deze wetenschap in te zetten voor officiële statistiek. Met de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Leiden wordt bovendien het werk voortgezet om een ‘digital infrastructure for population scale network analysis’ te ontwikkelen (POPnet). Het doel hiervan is het beschikbaar maken van longitudinale sociale netwerkdata over de gehele Nederlandse populatie voor wetenschappelijk onderzoek. Een belangrijk onderdeel daarin is nog lopend onderzoek naar verdere verbeteringen in het beveiligen van dergelijke privacygevoelige data. Eveneens in het kader van complexiteitsonderzoek doen meerdere PhD-studenten onderzoek op de door het CBS ontwikkelde experimentele bedrijvennetwerkdataset.

Samenwerking met de Universiteit Leiden (UL) vindt op meerdere fronten plaats. Naast samenwerking binnen POPnet, is prof. dr. Paul Nieuwbeerta, hoogleraar Criminologie aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de UL, sinds het voorjaar van 2022 verbonden aan het CBS als affiliated professor. Met zijn vakinhoudelijke kennis over met name de strafrechtketen en levensloopcriminologie helpt hij in 2023 de inhoudelijke kennis bij het CBS op dit terrein verder verbreden en verdiepen. Daarnaast zal hij een bijdrage leveren aan de vernieuwing en verbetering van statistieken over criminaliteit in Nederland. Paul Nieuwbeerta is de eerste hoogleraar die als affiliated professor bij het CBS aan de slag is.

Met het Leiden-Delft-Erasmus Centre for BOLD Cities en de Erasmus Universiteit Rotterdam (Erasmus School of Social and Behavioural Sciences) loopt sinds 2017 een samenwerking in het kader van de CBS-leerstoel “Stedelijke statistieken” van prof. dr. Marjolijn Das. De werkzaamheden voor dit hoogleraarschap en de CBS-onderzoeken liggen in elkaars verlengde of vallen samen en worden in 2023 voortgezet. Het onderzoek richt zich onder meer op sociale netwerken, verhuisgedrag en ruimtelijke ongelijkheden.

De samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen richt zich in 2023 onder meer op het bundelen van expertise op het gebied van toegang tot microdata op afstand (remote access) en virtuele werkplekken. Ook bij het thema adequaat meten van de economie (zie ook 5.2.2) vindt samenwerking plaats met de Rijksuniversiteit Groningen.

Binnen het ontwikkelprogramma Globalisering (zie ook 2.3.6) heeft het CBS in 2022 prof. dr. Javier Miranda aan zich verbonden als affiliated researcher. Javier Miranda is werkzaam op het gebied van bedrijvendynamiek en productiviteit bij de Friedrich Schiller Universiteit Jena en het Halle Institute for Economic Research. In 2023 wordt een langetermijn-onderzoeksagenda opgesteld op het gebied van bedrijvendynamiek en productiviteit in Nederland.

De samenwerking met Universiteit Utrecht wordt in 2023 voorgezet met onder meer de CBS-leerstoel “Mixed-mode survey technieken” van prof. dr. Barry Schouten. In 2022 is de leerstoel verlengd voor vijf jaar en is de focus aangepast, met meer nadruk op zogenaamde smart surveys (zie paragraaf 5.1). In 2022 is ook een samenwerking en deeltijd-detachering gestart van prof. dr. Barry Schouten bij het GESIS Leibniz Institute for the Social Sciences in Duitsland. Deze zal lopen tot de zomer van 2023. In het kader van de leerstoel vinden drie promotieonderzoeken plaats rond benaderstrategieën en schattingsmethodologie voor surveys met sensoren. Binnen de samenwerking valt het Waarneem Innovatienetwerk (WIN) van het CBS en de universiteit, gericht op innovatie van dataverzameling met nieuwe IT-instrumenten.

Met de CBS-leerstoel “Statistiek en Data Science” van bijzonder lector dr. ir. Kees van Berkel wordt de samenwerking met Zuyd Hogeschool in 2023 voorgezet. In het kader van deze leerstoel wordt onderzoek gedaan naar het samenstellen van relevante statistische informatie door surveys en andere databronnen te combineren.

De samenwerking met Tilburg University wordt in 2023 voorgezet met onder meer de CBS-leerstoel “Data-integratie” van prof. dr. Ton de Waal. In het kader van deze leerstoel zal onder andere promotieonderzoek worden uitgevoerd naar correctiemethoden voor selectiviteit in databestanden. Daarnaast zal, deels in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam, onderzoek worden gedaan naar het meten van de kwaliteit van schattingen, gebaseerd op databestanden die selectief zijn of meetfouten bevatten.

Met de Vrije Universiteit Amsterdam wordt de samenwerking (die in 2022 opnieuw is bekrachtigd door de verlenging van de raamovereenkomst) gecontinueerd met een strategisch onderzoeksprogramma en door de voortzetting van de leerstoel “Methodologie van administratieve en nieuwe databronnen”. De huidige leerstoelhouder, prof. dr. Bart Bakker, gaat in 2023 met emeritaat. Het streven is om in 2023 een nieuwe kandidaat op deze leerstoel te installeren. Het in 2022 gestarte promotieonderzoek naar het ontwikkelen van maten voor de kwaliteit van uitkomsten op basis van (combinaties van) administratieve en Big-Databronnen, evenals het eveneens in 2022 gestarte promotieproject ‘Big data as auxiliary data sources for official statistics’ (mede onder begeleiding van prof. dr. Jan van den Brakel; CBS en Universiteit Maastricht), wordt in 2023 gecontinueerd.

De samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven wordt in 2023 gecontinueerd door onder meer de CBS-leerstoelen “Big Data in Official Statistics” van prof. dr. Piet Daas en “Quantification of Sustainability” van prof. dr. Jan-Pieter Smits. Jan-Pieter Smits heeft van De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een subsidie toegewezen gekregen voor een onderzoeksproject dat analyseert hoe de grote milieudruk die Nederland op de allerarmste landen legt historisch zo is gegroeid. Het is de bedoeling dat dit onderzoek ook belangrijke beleidsvragen adresseert. Dit project zal worden uitgevoerd met andere onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit Utrecht en de Wageningen Universiteit. Gedurende een aantal maanden zal een postdoc-onderzoeker bij het CBS onderzoek doen. Voor het CBS is academische validatie van de Monitor Brede Welvaart van belang en is het doel om door middel van onderwijs en onderzoek de Monitor en het onderliggende meetsysteem breder onder de aandacht te brengen.

In het programma Flexibilisering arbeidsmarkt wordt samen met studenten en promovendi verschillende onderzoeken uitgevoerd als onderdeel van stages, duale trajecten of proefschrifttrajecten. Zo worden er verdiepende artikelen gemaakt in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam, de Universiteit Hasselt en de Universiteit Maastricht over loopbanen en beloning van flexibele werknemers en de relatie tussen de inzet van flexibele werknemers, bedrijfssucces en flexstrategieën van bedrijven en gezondheid van werknemers.

Voorts vindt veel samenwerking met wetenschappelijke faculteiten plaats via ODISSEI (Open Data Infrastructure for Social Science and Economic Innovations), de duurzame wetenschappelijke infrastructuur voor de sociale wetenschappen in Nederland, dat tot stand is gekomen dankzij een gezamenlijk initiatief van CBS, SURF, Centerdata en NWO. Via ODISSEI krijgen onderzoekers in de sociale wetenschappen toegang tot grootschalige en longitudinale dataverzamelingen die in een beveiligde omgeving gekoppeld kunnen worden aan CBS-registerdata. De universiteiten maken veelvuldig gebruik van de door het CBS geboden remote access-faciliteit voor het doen van onderzoek op microdata.

Binnen en buiten de onderzoeksprojecten die plaatsvinden in het kader van bovengenoemde bijzondere leerstoelen lopen bovendien verschillende promotietrajecten. Dit betreffen voor een deel onderzoekers van het CBS, die als buitenpromovendus een deel van hun tijd besteden aan het schrijven van een proefschrift, en voor een deel gaat het om promovendi werkzaam bij een universiteit, die als gastonderzoeker bij onderzoek worden betrokken en die (een deel van) hun proefschrift hieraan ontlenen. Regelmatig worden ook andere externe onderzoekers, zoals postdocs, nauw betrokken bij onderzoek dat binnen het CBS wordt uitgevoerd. Bovendien biedt het CBS jaarlijks aan vele studenten een stage- of afstudeerplaats. Een deel daarvan is in het kader van de European Master in Official Statistics, die de Universiteit Utrecht en de Universiteit Leiden samen met het CBS verzorgen.

6.4 Internationale samenwerking

Europese statistieken
Internationale statistische verplichtingen en toenemende internationale samenwerking maken een onlosmakelijk deel uit van de werkzaamheden van het CBS. Het CBS is op nationaal niveau verantwoordelijk voor de ontwikkeling, productie en verspreiding van Europese statistieken. Deze taak van het CBS op het gebied van de Europese statistiek is vastgelegd in de CBS-wet.

Het CBS maakt deel uit van het Europees statistisch systeem (ESS), een partnerschap tussen de Europese Commissie (Eurostat) en de statistiekbureaus van de EU-lidstaten en van landen van de Europese Economische Ruimte (EER) en de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). Het Europees statistisch systeem kent op diverse niveaus verschillende overlegstructuren en er zijn op jaarbasis ruim 100 Eurostat-vergaderingen waaraan CBS-collega’s deelnemen. Het CBS participeert actief in expertgroepen en task forces van het Europees statistisch systeem.

Het grootste deel van de CBS-begroting wordt besteed aan het maken van Europees verplichte statistieken. Dit onderstreept het belang van een adequate CBS-inbreng bij EU-vergaderingen. Dat begint bij de voorbereiding van nieuwe verordeningen in ESS-expertcomités, voorgezeten door de Europese Commissie (Eurostat) in Luxemburg, waarbij de Europese Commissie handelt vanuit haar recht van initiatief. Uiteindelijk beoordelen de Raad en het Parlement deze voorstellen, doen voorstellen voor wijzigingen en moeten uiteindelijk akkoord gaan. De raadswerkgroep voor de statistiek bestaat uit vertegenwoordigers van de 27 EU-lidstaten en is onderdeel van de Raad in Brussel.

Praktijkcode voor de Europese Statistieken
In 2022 waren het CBS en het nationale statistische systeem voor de derde keer onderwerp van een peer review vanuit het Europees Statistisch Systeem (ESS). Het peer review team heeft diepte-interviews gehouden met CBS senior management en junior collega’s, maar ook met externe stakeholders zoals het ministerie van EZK, gebruikers als ministeries, planbureaus, DNB, universiteiten, media en met dataproducenten. De focus lag ook op het innovatief vermogen en de toegang tot nieuwe databronnen. Het CBS neemt de aanbevelingen uit deze peer review op in een actieplan. Jaarlijks stuurt het CBS een voortgangsrapportage aan Eurostat.

Modernisatie en innovatie
Op Europees niveau is modernisatie en innovatie cruciaal. Het CBS was samen met Eurostat voorzitter van het uitvoerend comité van de ESS-Visie 2020. De resultaten van de ESS-Visie 2020 dragen bij aan betere kwaliteit en een lagere regeldruk. In 2023 wordt verder geïnvesteerd in ESS-brede invoering van de resultaten. Het CBS is actief in de vaste overlegorganen op verschillende managementniveaus, en neemt vaak een voortrekkersrol in Europees gefinancierde innovatieve projecten, waaronder Europese projecten op het gebied van Big Data, het verbeteren van datakwaliteit en –beveiliging. Het CBS heeft ook een actieve rol in ontwikkelingen rond het beschikbaar maken van privately held data, bijvoorbeeld door deelname aan de Task Force Privately Held data for Official Statistics (PDOS). Toegang tot deze data is (nog) niet wettelijk geregeld en zou een enorme meerwaarde hebben in aanvulling op de data uit van overheidswege gefinancierde administraties en registers, waarop wel een wettelijk recht bestaat. Denk bijvoorbeeld aan data van telefoniebedrijven en energieleveranciers.

Onderzoeksprogramma
In het kader van het CBS-onderzoeksprogramma wordt samengewerkt met verschillende internationale partners, soms uit eigen beweging en soms onder de vlag van een Europees programma, zoals Horizon2020, het Europese programma voor fundamenteel onderzoek. Voorbeelden van Horizon2020-activiteiten zijn projecten op het gebied van ziekteverspreiding, meten van luchtkwaliteit en Artificial Intelligence (AI). Het CBS heeft daarnaast samenwerkingsverbanden met externe internationale partners van buiten de wereld van de officiële statistiek. Zo wordt gebruik gemaakt van software van het Zwitserse CERN voor het ontwikkelen van een digital twin van Nederland als onderdeel van het bijzonder hoogleraarschap van Frank Pijpers (zie paragraaf 6.3). Tegelijkertijd is het CBS actief betrokken bij de Europese innovatieagenda. Modernisatie en innovatie zullen zo stevig verankerd blijven in het ESS.

Europese datastrategie
Het CBS continueert ook in 2023, samen met Eurostat en andere ESS-partners, zijn actieve betrokkenheid bij de Europese datastrategie, die door de Europese Commissie voor de komende jaren tot topprioriteit is bestempeld. In de Europese datastrategie heeft de Commissie in 2022 een voorstel voor een Europese gegevenswet (Data Act) gepresenteerd. Dit wetgevingstraject wordt in 2023 voortgezet. Dit voorstel heeft onder andere tot doel toegang tot en het verdere gebruik van datadeling van bedrijven naar overheden “Business-to-Government, B2G” te regelen. Duurzame toegang tot en het gebruik van private databronnen voor de productie van betrouwbare onafhankelijke officiële statistieken is een prioriteit om ervoor te zorgen dat de nationale bureaus voor de statistiek tijdig en op een meer efficiënte en kostenbesparende manier officiële statistieken van betere kwaliteit kunnen produceren. Het CBS zal hierbij betrokken worden. Het CBS zal zich verder inzetten voor een sterkere rol van de officiële statistiek in Europese besluitvormingsprocessen en het beter ontsluiten van statistische informatie.

Herziening rechtskader voor Europese statistiek
De Europese Commissie heeft het voornemen om in 2023 een wetgevingsvoorstel voor de herziening van verordening (EG) 223/2009 betreffende de Europese statistiek te presenteren.

Green deal
Een andere topprioriteit van de Commissie is de Europese Green Deal en de doelstelling de broeikasgasemissies in 2030 met 55% te reduceren. Het CBS spant zich met andere statistiekbureaus in de EU in om ervoor te zorgen dat de indicatoren om voortgang te meten van de doelstellingen van de Europese Green Deal aanwezig zijn.

Verenigde Naties en Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
Ook buiten de Europese Unie is het CBS op verschillende niveaus een actieve speler in intergouvernementele organisaties als de Verenigde Naties (VN), de regionale VN Economische Commissie voor Europa (VNECE) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Deze organisaties spelen een steeds grotere rol in de ontwikkeling en vaststelling van statistische normen, concepten en methoden. Met andere landen worden krachten gebundeld om actieplannen op te zetten en voorstellen uit te werken voor nieuwe ontwikkelingen en innovaties in de statistiek.

Sinds 2021 is de Directeur-Generaal van het CBS lid van het OESO Bureau van het Comité voor Statistiek en Statistisch Beleid. Het Bureau staat momenteel onder voorzitterschap van Canada. Ook de Directeuren-Generaal van Polen, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Mexico, Chili en Eurostat zijn lid van het Bureau. Prioriteiten betreffen onder andere digitalisering, globalisering en klimaat.

Kennisuitwisseling
Evenals in voorafgaande jaren zal het CBS zijn kennis en ervaring inzetten door een bijdrage te leveren aan doelgerichte kennisuitwisseling. Enerzijds investeert het CBS in bilaterale en multilaterale samenwerkingsverbanden, zoals de samenwerking met Korea op het gebied van innovatie en big data en met de Scandinavische landen die vergelijkbaar zijn met Nederland qua toegang tot registers en ontwikkelingsniveau. Ook samenwerking met andere landen onder de vlag van de Verenigde Naties vindt plaats, zoals in de “High Level Group on Modernisation of Official Statistics”. Anderzijds draagt het CBS ook actief bij aan de organisatie van internationale opleidingen en trainingen in het Europees Statistisch Trainingsprogramma (ESTP), waarmee de CBS-methodiek in Europees verband verder wordt uitgerold. Het CBS zal aan een beperkt aantal landen technische assistentie verlenen. De focus ligt met name op de (potentieel) kandidaat-lidstaten van de EU waarvoor pretoetredingssteun vanuit de Europese Unie bestaat.

Sinds 2016 verzorgt het CBS, samen met de Universiteiten van Utrecht en Leiden,  de Europese masteropleiding European Master of Official Statistics (EMOS). De EMOS leidt op voor functies bij officiële statistiekbureaus en overheden.

CAS-eilanden en Dutch Caribbean Statistical System (DCSS)
Het CBS werkt sinds 2017 samen met de statistische bureaus van Curaçao, Aruba en Sint-Maarten (CAS-eilanden) in het Dutch Caribbean Statistical System (DCSS). Het doel van DCSS is door middel van kennisuitwisseling tot kwalitatief nog beter vergelijkbare statistieken te komen. De landen werken daarom op verschillende statistische terreinen samen. Het CBS werkt met Sint-Maarten en Curaçao samen op het gebied van de consumentenprijsindex en met Curaçao op gebied van demografische statistieken.

Daarnaast is het CBS gevraagd om ondersteuning te bieden aan de statistische bureaus van de CAS-eilanden in het kader van de ‘Landspakketten’. Aan die steunpakketten aan de CAS-eilanden zijn ook maatregelen verbonden, waaronder een maatregel gericht op verbetering van het gebruik van statistieken. De ondersteuning bestaat uit het uitvoeren van een peer review of het bieden van voorbeelden van CBS Nederland.

Een ander verzoek, dat uit dezelfde landspakketten voortkomt, is om prijsinformatie tussen alle landen van het Koninkrijk te kunnen vergelijken. Hierbij hoort ook een op eenzelfde manier en gelijktijdig uitgevoerd budgetonderzoek. Het budgetonderzoek wordt mogelijkerwijs in 2023 al uitgevoerd.