3. Communicatie en disseminatie

3.1 Communicatiestrategie

Het CBS heeft de wettelijke taak om de geproduceerde officiële overheidsstatistieken openbaar te maken en te verspreiden (dissemineren) onder alle doelgroepen in de samenleving, van wetenschap en onderwijs, beleid en politiek tot het algemene publiek. Deze taak wordt ingevuld door het ter beschikking stellen van de statistieken als open data. Deze zijn voor iedereen gratis en direct toegankelijk via bijvoorbeeld StatLine (databank van het CBS). Daarnaast worden de nieuwe publicaties van datasets en indicatoren onder de aandacht gebracht en nader toegelicht. Hiervoor wordt een scala aan communicatiemiddelen ingezet, zoals nieuwsberichten, onderzoeksrapporten, multimediale producten, social media en evenementen. In nauwe samenwerking met de Nederlandse nieuwsmedia wordt het algemene publiek ook bereikt.

Het CBS heeft zichzelf tot doel gesteld sneller het juiste antwoord te geven op vragen van gebruikers naar CBS-data, en stelt daarmee de gebruiker centraal. Hieruit vloeit ook de noodzaak voort om de online-omgeving waarop het CBS zijn open data en informatie daaromheen aanbiedt verder te ontwikkelen. Interactie met de eindgebruiker – het luisteren naar de informatievraag, eventueel in (geautomatiseerde) dialoog en daarmee een beter antwoord kunnen genereren – staat daarbij voorop.

Dat zal vaker met geautomatiseerde systemen gebeuren en het vraagt tevens om het actueel houden en verder ontwikkelen van competenties van medewerkers. Hierbij spelen onder andere de volgende ontwikkelingen:

• Van publicatie van losse kerncijfers naar sets van gerelateerde, fenomeengerichte indicatoren, met dynamische vernieuwingen zoals dashboards en visualisaties die permanent beschikbaar zijn en automatisch vernieuwd worden.
• Van eendimensionale rapportages naar informatie die door gebruikers aanpasbaar is aan eigen wensen, zoals een uitsplitsing naar regio of doelgroep. Dashboards zijn hier een voorbeeld van. Ze bieden ruime toegang tot onderwerpen door op het eerste niveau overzichtelijk de belangrijkste kerncijfers in heldere visualisaties te tonen, van waaruit snel naar verdiepende informatie genavigeerd kan worden die daarmee samenhangt.
• Van statische tabellen die niet altijd makkelijk te interpreteren zijn en niet alles laten zien naar rapportages die gebaseerd zijn op interactieve visualisaties van complexe statistische data door de inzet van informatieve illustraties, de zogeheten infographics.

Om bovenstaande ontwikkelingen te kunnen faciliteren voert het CBS het programma “information dialogue” uit. Dit programma omvat diverse methoden om sneller het juiste antwoord te geven aan de gebruiker. In 2023 gaat het CBS verder met de doorontwikkeling en de vernieuwing van de bestaande CBS-website met als focus “de gebruiker centraal”.

De toegang tot de open data wordt voor de meeste eindgebruikers aangeboden via een drietal kanalen:

• voor het algemene publiek de online interface of viewer, StatLine. Daar kan men via zoekopdrachten of thema-onderwerpselectie een relevante tabel opvragen;
• voor grootschalig gebruik is er een rechtstreekse downloadfaciliteit voor tabellen via selectie op het CBS-dataportaal;
• geautomatiseerde opvragingen voor gebruikers die hoogfrequent en actueel datasets willen binnenhalen via de CBS API waarop men kan programmeren.

In 2023 worden de drie kanalen in samenhang op de CBS-website aangeboden. Hierdoor kunnen gebruikers hun data meer intuïtief op één plek vinden en ophalen.

3.2 Toegang tot CBS-gegevens voor onderzoek

Het CBS verzamelt data op persoons-, bedrijfs- en adresniveau door middel van enquêtering of vanuit secundaire bronnen. Het CBS biedt gemachtigde instellingen, zoals Nederlandse universiteiten, wetenschappelijke organisaties, planbureaus en statistische instanties in een EU-land, onder strikte voorwaarden de mogelijkheid om op een veilige manier statistische analyses en wetenschappelijk onderzoek te doen op deze zogenoemde microdata. Daarvoor heeft het CBS de remote access voorziening ontwikkeld. De maatschappelijke vraag naar deze voorziening neemt toe. Het CBS heeft in 2021 het toegangsbeleid herijkt en beleidsregels opgesteld. Daarnaast is de controle van de onderzoeksresultaten op herleidbaarheid verbeterd.

In 2023 werkt het CBS in het kader van privacyborging door aan bovenstaande ontwikkeling. Dat gebeurt vanuit het project Veilig Data Delen. Het doel van dit project is om de fysieke leveringen van data te reduceren door op afstand toegang tot deze data te verlenen. Fysieke leveringen brengen immers meer veiligheidsrisico’s met zich mee dan het werken via toegang op afstand. Het CBS investeert hiertoe reeds in het vergroten van de gebruiksvriendelijkheid en de functionaliteit van de bestaande dienstverlening. Niet voor alle partijen waaraan momenteel microdata worden verstrekt, is een overgang naar het werken via de remote access voorziening op heel korte termijn mogelijk. Met deze partijen kan het CBS voor de korte en middellange termijn afspraken maken over fysieke levering van microdata op basis van een gericht afwegingskader zodat het delen van de data zo veilig mogelijk blijft plaatsvinden. Hierbij minimaliseert het CBS de onthullingsrisico’s door met de ontvangers in gesprek te gaan over het gebruik van de data en door het beoordelen van de maatregelen die de ontvangers hebben getroffen om de privacy- en gegevensbescherming te waarborgen.