5. Innoveren & verbeteren

5.1 Innovaties

Inleiding
Het CBS ontwikkelt doorlopend nieuwe methoden en technieken om op basis van nieuwe en bestaande databronnen statistieken te verbeteren, efficiënter te produceren of maatschappelijke fenomenen op nieuwe manieren inzichtelijk te maken. Dit kan zowel door grootschalige innovatie-trajecten als incrementele verbeteringen van bestaande statistische processen. De Beleidsregel taakuitoefening CBS schrijft daarbij voor dat het CBS in het jaarplan in kaart brengt welke grootschalige innovatieprojecten het CBS verwacht in het komende jaar uit te voeren, hoe marktbelangen daarin zijn meegewogen en waarom een innovatief project door het CBS wordt uitgevoerd.

Alle inspanningen zijn gericht op de ontwikkeling van het CBS als het statistisch bureau van Nederland en de bijbehorende fenomeengerichte betrouwbare statistieken. Ze worden gefinancierd uit de algemene bijdrage van het ministerie van EZK of via specifieke onderzoekssubsidies van bijvoorbeeld Eurostat, het statistische bureau van de Europese Commissie. Uitkomsten van innovatie-inspanningen zijn te vinden op https://www.cbs.nl/innovatie.

In deze paragraaf worden de grote innovatie-inspanningen in 2023 omschreven. In de volgende paragraaf is een selectie van de verbeteringen van bestaande processen en statistieken opgenomen.

Gebruik van apps en sensoren via smart surveys
Het CBS gebruikt heel veel data uit registers, maar daarnaast worden ook nog enquêtes gebruikt. Om personen en bedrijven niet te veel te belasten enquêteert het CBS zo min mogelijk. Er zijn echter gebieden waar primaire waarneming (het uitvragen van statistisch grondmateriaal aan bedrijven en personen via vragenlijsten – via internet, telefonisch of face-to-face) altijd nodig zal zijn. Daarom kijkt het CBS voortdurend of op dat terrein innovatie mogelijk is. Ook in 2023 ligt hierbij de nadruk op zogenaamde smart surveys die gebruik maken van apps op de telefoon en van sensormetingen die mogelijk zijn met de telefoon. Daarmee kunnen personen nadat ze zelf toestemming hebben gegeven automatisch data aan het CBS leveren.

In 2022 lag de focus op het ontwikkelen van een app voor het meten van verplaatsingen in samenwerking met Rijkswaterstaat. Dit betrof vooral het gereed maken van deze app voor een veldtest. In 2023 krijgt dit opvolging door de resultaten van deze veldtest te implementeren. De lessen uit deze test worden gebruikt voor het verder ontwikkelen van een brede visie op het inzetten van apps voor het verzamelen van data.

Eerdere ontwikkelingen rondom smart surveys zijn deels gefinancierd via Europese grants. Het CBS heeft gereageerd op een aanbesteding (call for tender) vanuit Eurostat om meer smart survey projecten te kunnen starten in de periode tot halverwege 2025.

In 2023 werkt het CBS verder aan meer inzicht verkrijgen in het verzamelen van data via sensoren. Daartoe heeft het CBS eerder samenwerking gezocht met (markt)partijen die onderzoek doen waarbij gebruik wordt gemaakt van bijvoorbeeld beweegmeters. Op basis van deze expertise staat voor 2023 een pre-pilot gepland. In deze pre-pilot onderzoekt het CBS hoe interviewers via een bezoek aan huis een bijdrage kunnen leveren door aan personen die mee willen werken aan datadonatie uitleg te geven over hoe het beschikbaarstellen van data in de praktijk werkt. Deze pilot is ter voorbereiding op een grotere studie naar effectiviteit van het meten met beweegmeters in 2024.

Datadonatie
In 2023 continueert het CBS het verkennen van de mogelijkheden van datadonatie, waarbij personen wordt gevraagd of ze bereid zijn om persoonlijke gegevens op te vragen bij derde partijen en deze informatie met het CBS te delen. In 2023 worden ontwikkelingen rondom beweegmeters doorgezet. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden op het gebied van smartmeters, zoals energiemeters, en banktransacties. Deze verkenning is vooral een zoektocht naar de (on)mogelijkheden van datadonatie en voor welke doeleinden datadonatie voor het CBS waardevol kan zijn. Op het moment dat het CBS besluit dit verder te ontwikkelen, wordt overwogen in hoeverre samenwerking met marktpartijen mogelijk is.

Textmining
In 2023 werkt het CBS verder aan methoden om gegevens uit tekst te kunnen verwerken, ook wel textmining genoemd. Voorbeeld van tekstbronnen zijn sociale media en websites. Het CBS onderzoekt bijvoorbeeld of informatie van bedrijfswebsites kan worden gebruikt voor het identificeren van specifieke bedrijfsactiviteiten. Een voorbeeld hiervan is het identificeren van platformeconomiebedrijven voor de CBS-publicatie over online platformen. Hierbij worden onder andere gegevens van een marktpartij gebruikt om vast te stellen welke website bij welk bedrijf hoort.

Een ander voorbeeld is de ontwikkeling van een nieuwe statistiek over gevraagde vaardigheden op de arbeidsmarkt. Deze statistiek is een verdieping van de reeds bestaande vacaturestatistiek en wordt ontwikkeld in een consortium met onder meer UWV, TNO en de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Voor deze innovatie is voor de ontwikkeling zelf bewust géén samenwerking met de markt gezocht omdat de resultaten als open source producten worden opgeleverd. Daarmee zijn ze voor iedereen bruikbaar. Wel is samen met het consortium voortdurend afstemming met de markt gezocht om goed aan te sluiten bij de behoeften in de markt.

Privacy preserving techniques
In de afgelopen jaren is de data-uitwisseling tussen de verschillende onderdelen van de overheid en tussen overheidspartijen en private partijen fors gegroeid. Het komt echter ook voor dat deze data-uitwisseling niet kan of mag plaatsvinden vanwege wettelijke beperkingen, privacy of commerciële overwegingen vanuit de private partij. Privacy preserving technologieën maken het mogelijk dat in deze gevallen analyses op gecombineerde databronnen kunnen worden uitgevoerd zonder dat de betrokken partijen inzicht krijgen in elkaars onderliggende microdata. Het CBS werkt met partners aan de ontwikkeling van deze technieken.

In 2023 zal het CBS ten minste drie onderzoeken uitvoeren/afronden waarbij deze technieken worden ingezet. Twee onderzoeken hiervan zijn reeds in 2022 gestart en worden uitgevoerd in samenwerking met respectievelijk het RIVM en de Zeeuwse Zorg Coalitie. In beide gevallen worden privacy preserving technieken toegepast die door een marktpartij zijn ontwikkeld. Daarnaast voert het CBS een meerjarig onderzoek uit in samenwerking met de Universiteit Maastricht, waarbij het CBS (deels) privacy preserving technieken gebruikt die het CBS zelf ontwikkeld heeft.

Synthetische data
Het CBS wil data op een veilige manier gebruiken en delen. Synthetische data worden steeds vaker gezien als alternatief voor het delen van privacygevoelige data. Binnen het CBS worden synthetische data beschouwd als data die gegenereerd worden uit computersimulaties of algoritmes, waarbij idealiter de analytische waarde die de echte wereld weerspiegelt wordt behouden en het risico op onthulling zo laag mogelijk is. Hoewel het onderwerp synthetische data niet nieuw is, groeit de belangstelling hiervoor en is er ook buiten het CBS al veel vraag naar synthetische data. Het CBS was in 2022 betrokken bij verschillende trajecten met verschillende partners, zoals de Verenigde Naties, TNO en Brightlands.

In 2023 zal het CBS blijven samenwerken met andere partijen om kennis op te doen en onderzoek te doen naar zowel de bruikbaarheid van, als de onthullingsrisico’s bij synthetische data. Daarnaast wil het CBS in 2023 meer praktijkervaring opdoen met het genereren van synthetische data. Het CBS zal ten minste drie onderzoeken uitvoeren met deze techniek. Eén onderzoek betreft de inzet van synthetische data bij het ontwikkelen van testdata en het intern testen van software. Een tweede onderzoek betreft het ontwikkelen van een synthetische dataset voor onderwijsdoeleinden. Ten derde zal het CBS onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om een synthetische dataset voor een remote access-aanvraag als oefenbestand beschikbaar te stellen.

5.2 Verbeteringen

5.2.1 Verbeteren van processen

Statistische processen
Het CBS voert in 2023 een aantal projecten uit ter verdere verbetering van bestaande statistische processen. Bij deze procesverbetering is altijd het uitgangspunt of hergebruik van CBS-materiaal mogelijk is. Daarna wordt er gekeken of er op de markt een open source of volledige marktoplossing beschikbaar is. Als het oordeel negatief is, gaat het CBS over tot eigen ontwikkeling. Ook wanneer er sprake is van gevoelige data, waar alleen het CBS toegang toe heeft of omdat het CBS specifiek hiervoor is gevraagd, gaat het CBS over tot eigen ontwikkeling. Dat laatste geldt bijvoorbeeld voor Eurostat-projecten. Voorbeelden van verbeteringen in 2023 staan hieronder genoemd.

Verwerkingsprocessen economisch domein
Bij de vernieuwing van meerdere verwerkingsprocessen in het economische domein maken standaardisatie en inzet van generieke tools de statistische verwerking efficiënter en flexibeler en de IT beheersbaar. Dit maakt het CBS wendbaarder om te kunnen blijven inspelen op de maatschappelijke informatiebehoefte. Zo kan het CBS nieuwe producten blijven ontwikkelen in aanvulling op bestaande statistieken en op basis van gebruikerswensen.

Verwerking van registers
In 2019 is het CBS met een programma gestart om te komen tot een efficiëntere verwerking van registers en het sneller beschikbaar krijgen van de informatie uit registers voor het samenstellen van statistische output. Dit wordt gerealiseerd door de processen te standaardiseren en meer IT-componenten te hergebruiken.

In 2022 kwamen de eerste generieke IT-componenten beschikbaar en in 2023 zal een verdere groei van deze generieke componenten zichtbaar zijn. Hiermee maakt het CBS de processen efficiënter, wat onder meer tot uitdrukking komt in het sneller beschikbaar krijgen van registerinformatie voor het samenstellen van statistische output.

Ov-data
In overleg met spoorvervoerders werkt het CBS aan het verzamelen en ontsluiten van reizigersinformatie in het openbaar vervoer op basis van ov-(chipkaart)data. De vervoerders verstrekken de benodigde data voor het samenstellen van Europese statistieken over het personenvervoer per spoor, geharmoniseerde indexcijfers van de consumptieprijzen (HICP) en indexcijfers van dienstenprijzen (DPI). In 2022 zijn in samenwerking met Translink en de vervoerders voor het eerst spoorcijfers samengesteld op basis van onder andere de ov-chipkaartdata. Op basis van de bevindingen begint het CBS in 2023 in samenwerking met de vervoerders en Translink met een praktische haalbaarheidtoets (proof of concept) waarbij aan de hand van ov-data enerzijds een methode wordt ontwikkeld en anderzijds het productieproces voor de spoorstatistiek voor personen en de prijsontwikkeling in het ov wordt ingericht.

Linked data en DOI’s
Het CBS kijkt naar de toepassingsmogelijkheden van Linked data en Digital Object Identifiers (DOI’s). Linked data zijn gestructureerde gegevens die door hun structuur eenvoudig gekoppeld (linked) kunnen worden aan andere gegevenssets. Dit maakt het zoeken en combineren van datasets eenvoudiger, zeker als ook metadata - zoals codes waarmee gemeenten worden onderscheiden - beschikbaar worden gesteld als linked data. Daarnaast onderzoekt het CBS of het mogelijk is om de beschikbare datasets te voorzien van DOI’s. Een DOI is een uniek blijvend identificatiemiddel (permalink) voor een bestand of publicatie op het World Wide Web, waardoor de publicatie of dataset altijd eenvoudig gevonden kan worden door mensen en zoekmachines,  ook als er iets verandert in de digitale omgeving van het CBS. Daarmee is altijd vastgelegd welke versie van welke publicatie of dataset is gebruikt.

Nationaal Toegangspunt Mobiliteitsdata
In 2022 is het Nationaal Toegangspunt Mobiliteitsdata (NTM) van start gegaan in de programmafase. Daarbij is gestart met het inrichten van de organisatie. Het doel van het NTM is de vindbaarheid en bereikbaarheid van mobiliteitsdata te vergroten en data-uitwisseling tussen private en publieke partijen mogelijk te maken. Het CBS is partner in dit traject samen met het samenwerkingsverband van decentrale ov-autoriteiten (DOVA) en Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW). In 2023 wordt bezien op welke themagebieden het CBS een bijdrage kan leveren.

Toegang tot nieuwe databronnen
Door maatschappelijke ontwikkelingen, waaronder de opkomst van de internet-economie, digitale gegevensstromen en een teruglopende respons op enquêtes, maar ook door nieuwe statistische behoeftes (zoals sneller, gedetailleerder en fenomeengericht) zijn traditionele databronnen niet altijd toereikend. Data zijn niet volledig en niet altijd actueel. Dat heeft gevolgen voor de kwaliteit van de statistiek. Deze veranderingen en nieuwe Europese verplichtingen vragen om aanvullende informatie, in de vorm van andere databronnen.

Veel bronnen zijn in handen van private partijen. Private partijen zijn (vaak) niet wettelijk verplicht deze gegevens aan het CBS te leveren. Het CBS kan daardoor niet altijd beschikken over deze informatie en is dan ook afhankelijk van vrijwillige medewerking. Dat biedt onvoldoende waarborgen voor de continuïteit en geen zekerheid dat het CBS van alle partijen beschikbare informatie krijgt.

Door de toegang wettelijk te regelen, kan het CBS formeel de beschikking krijgen over deze databronnen en kan de continuïteit van de datavoorziening worden gegarandeerd. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat het CBS ongelimiteerde toegang krijgt tot dergelijke gegevens. Het gaat alleen over die data die noodzakelijk zijn voor het maken van statistieken, het zogenaamde proportionaliteitsbeginsel. Om data veilig te delen worden altijd beveiligingsmaatregelen genomen. In de CBS-wet zijn bovendien bepalingen opgenomen over het gebruik van gegevens. Zo worden gegevens uitsluitend voor statistische doelen gebruikt en worden individuele gegevens nooit aan andere organisaties verstrekt. De gegevens worden zo gepubliceerd dat de informatie niet tot individuele personen of organisaties te herleiden is.

In 2023 werkt het CBS verder aan het toevoegen van bronnen over COVID-19-gerelateerde patiëntendata ten behoeve van gezondheidsstatistieken, zoals NICE (ziekenhuisdata) en OSIRIS (besmette personen).

Daarnaast loopt er een pilot om in samenwerking met John Deere te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor agrarische bedrijven om diverse enquêtes (gedeeltelijk) rechtstreeks en semiautomatisch in te vullen vanuit de administratieve gegevens in hun eigen informatiesystemen. Als deze technologie succesvol is, wordt dit in de toekomst ook voor andere informatiesystemen aangeboden.

Na een eerste inventarisatie in 2022 werkt het CBS in 2023 samen met partijen om toegang tot nieuwe bronnen te krijgen. Het betreft transactiedata van diverse Payment Service Providers en banken voor economische statistieken, vacaturegegevens voor arbeidsmarktstatistieken, gegevens van vervoerders over pakketten voor economische statistieken, en woning- en huurgegevens van makelaars voor statistieken over de woningmarkt.

Referentie GrootboekSchema (RGS)
Om te zorgen voor minder regeldruk heeft het CBS het Referentie GrootboekSchema (RGS) geïmplementeerd in de productiestatistiek-vragenlijst. Deze vragenlijst is een van de enquêtes die bedrijven veel regeldruk oplevert. Hierdoor kunnen bedrijven nu hun gegevens uit de financiële administratie importeren in de vragenlijst, waarna deze voor een groot deel automatisch ingevuld wordt. Dit scheelt veel tijd bij het invullen van de vragenlijst. Na een succesvolle introductie in 2021 voor de sectoren horeca, detailhandel en accountancy lag het accent in 2022 op het verbeteren van de gebruikerservaring van de RGS-functionaliteiten en een uitbreiding naar de branches bouw en groothandel. In 2023 continueert en verbetert het CBS de RGS-methodiek verder. Dit doet het CBS in samenwerking met de verschillende RGS-groepen waarin overheidspartijen, softwareleveranciers, en boekhouders en accountants vertegenwoordigd zijn.

Webscraping
Ook in webscraping - met software op internet zoeken naar informatie - blijft het CBS in 2023 investeren, om (aanvullende) gegevens te verkrijgen die bestaande statistieken versterken en nieuwe statistieken mogelijk maken zonder daarbij extra regeldruk voor het bedrijfsleven te veroorzaken. In 2022 is een centraal webscraping productieproces ingericht om data te verzamelen van bedrijven en de adressen van websites van bedrijven te koppelen aan de betreffende bedrijven in het bedrijvenregister van het CBS. In 2023 realiseert het CBS vervolgens verdere faciliteiten voor webscraping, zoals gestandaardiseerde analyses op geïntegreerde webscrapedata.

Herontwerp proces inkomensstatistiek
De software die wordt gebruikt voor het proces van de inkomensstatistiek voldoet niet meer aan de functionele eisen en past niet meer in de IT-architectuur van het CBS. Uit vooronderzoek is een oplossingsrichting gekomen voor een nieuw productieproces voor de Integrale Inkomens- en Vermogensstatistiek (IIVS). In 2022 wordt een planning gemaakt, worden de acceptatiecriteria opgesteld en worden de functionele wensen verder gespecificeerd. Dit is de basis om in 2023 te starten met de bouw van een nieuw systeem. Het verwerkingsproces van de inkomensstatistiek zal in 2023 stap voor stap worden omgezet naar dit nieuwe systeem.

Datastrategie
De groeiende hoeveelheid beschikbare data en technologische ontwikkelingen hebben geleid tot een beweging die de samenleving geleidelijk transformeert tot een informatiesamenleving. De potentie van het gebruik van data om bij te dragen aan maatschappelijke opgaven wordt ook door de overheid steeds meer erkend. Hierdoor is een trend in gang gezet die heeft geresulteerd in meerdere bestuurlijke initiatieven, rapporten en agenda’s met betrekking tot data. Het doel is om gezamenlijk maatschappelijke opgaven aan te pakken door op een verantwoorde manier gebruik te maken van data. Door samen op te trekken worden kennis en ervaringen gebundeld en kunnen gedeelde belemmeringen sneller worden overkomen. De totstandkoming van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) is hier een onderdeel van. De Interbestuurlijke Datastrategie is een initiatief van rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen. Vanaf 2022 geeft een interbestuurlijk programma concreet invulling aan de Interbestuurlijke Datastrategie.

Om te bepalen wat deze ontwikkelingen voor het CBS kunnen betekenen brengt het CBS in 2023 in kaart wat de (brede) datatrends zijn, wie de spelers zijn en welke bestuurlijke initiatieven al bestaan rondom dit thema. Voor het CBS zijn niet alleen thema´s als het opzetten van overheidsbrede datasystemen, -architecturen, -governance en de ontwikkelingen in Europa van belang, maar ook het actuele debat over de publieke waarden als het gaat om het gebruik van data en Artificial Intelligence (AI). In de Interbestuurlijke Datastrategie wordt bijvoorbeeld gesproken over het opbouwen van een zogenaamd centraal federatief datastelsel. Dit afsprakenstelsel moet voorkomen dat elke organisatie zelf generieke systemen gaat bouwen om te werken met data.

Het CBS vervult een sleutelrol bij de praktische invulling van de Interbestuurlijke Datastrategie, onder andere via zogeheten use-cases (VIVET, woonopgave), via vraagstelling voor juridisch advies van de landadvocaat (Zicht op Ondermijning, toegang tot COVID-19-data) en via overleggen rond bijvoorbeeld het stelsel voor Chief Data Officers. Deze betrokkenheid dient als basis voor de rol die het CBS naar de toekomst kan, wil en mag spelen. Hierbij wordt rekening gehouden met de producten- en dienstenportefeuille en de wettelijke taak van het CBS. Hierbij is het CBS enkel bevoegd gebruik te maken van data voor statistische doeleinden.

Eenvoudig data delen
Het CBS is voortdurend bezig om zijn datalandschap te verbeteren. Een goed georganiseerd datalandschap is van belang om de databronnen efficiënt te kunnen gebruiken binnen het CBS, maar ook om data zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de behoeften in de samenleving. In 2023 verbetert het CBS de metadata en maakt het data gemakkelijker beschikbaar. Dit vormt ook een belangrijk uitgangspunt voor de actualisatie van de CBS-datastrategie.

Agile transitie
Agile werken en continu verbeteren gaan hand in hand. Het CBS heeft enkele jaren geleden werkenderwijs Agile werken geïntroduceerd bij IT en softwareontwikkeling. Dit houdt in dat gewerkt wordt met vaste teams, waarin medewerkers van de statistische afdeling (“business”) en IT nauw samenwerken. Deze teams doen zowel het beheer als de ontwikkeling van maatwerksoftware. De teams werken in sprints van enkele weken om ervoor te zorgen dat resultaten eerder zichtbaar zijn voor de gebruiker en ingezet kunnen worden in de praktijk. Teams pakken de zaken met de grootste meerwaarde voor de organisatie op. Dit alles gebeurt op basis van gezamenlijke doelen en met een mentaliteit die draait om experimenteren en leren. Door deze werkwijze kunnen medewerkers beter omgaan met werkdruk en is er openheid over waar de teams mee bezig zijn.

In 2023 evalueert het CBS de bestaande werkwijze om zicht te krijgen op verbeterpunten. Dat betreft met name de sturing op lange termijn, CBS-brede verbeterdoelen, en onderhoud.

5.2.2 Verbeteren van statistieken

Woononderzoek
Het doel van het verbeterproject WoON is om een woononderzoek op basis van registers en andere integrale gegevensbronnen (Woonbase) te ontwikkelen. In 2022 zijn de eerste resultaten uit 2021 doorontwikkeld en is de Woonbase via de remote accessvoorziening beschikbaar gesteld voor onderzoek door externe onderzoekers. Dit project loopt tot en met 2024. In 2023 zullen onder andere kenmerken worden geharmoniseerd, aandachtsgroepen worden afgebakend en de vragenlijst voor de nieuwe enquêtering van het woningbehoefte-onderzoek worden aangepast. De informatie die uit het register is te halen, hoeft dan niet langer meer uitgevraagd te worden. De Woonbase levert daarmee in 2023 steeds meer bouwstenen voor de informatievoorziening van de woningmarkt.

Mobiliteitsonderzoek
Enkele jaren geleden stelden RWS, Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) en het CBS een samenwerkingsovereenkomst op, om te verkennen of met behoud van kwaliteit de kosten van het mobiliteitsonderzoek Onderweg in Nederland (ODiN) verlaagd en beter beheersbaar konden worden qua ontwikkeling over de jaren heen. In 2023 omvat dit traject twee onderdelen:

• Trendmodellering: er is een robuust model ontwikkeld om plausibele trendschattingen over mobiliteit te maken op basis van gegevens uit ODiN en eerdere mobiliteitsonderzoeken. Voor 2023 worden nieuwe schattingen gemaakt.
• Verplaatsingenapp: de in 2022 ontwikkelde app wordt eind 2022/begin 2023 uitgebreid in het veld getest. Op basis van de bevindingen uit deze test wordt een uitspraak gedaan over de mogelijkheid om dataverzameling met een app onderdeel te laten worden van de benaderstrategie van het reguliere ODiN in de komende jaren.

Cybercrime en cybersecurity
Het CBS verkende in 2022 de mogelijkheden om meer statistieken te maken over de thema’s cybercrime en cybersecurity. In de politiestatistieken en in de cybersecuritymonitor zijn voor de twee thema’s, respectievelijk, al cijfers beschikbaar. Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen en de bestuurlijke prioriteit van dit thema binnen het domein justitie en veiligheid heeft het CBS in 2022 met onder andere de Politie en het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) in een verkenningsonderzoek de beschikbaarheid van data bij Nederlandse organisaties over aanvallen met ransomware en de mogelijkheden voor het samenbrengen van de data in kaart gebracht. In 2023 wordt in overleg met het NCSC de volgende stap in het onderzoek bepaald.

Bedrijvennetwerk
In 2023 worden in samenwerking met universiteiten en andere externe partijen analyses uitgevoerd op de datasets over het bedrijvennetwerk van Nederland die het CBS eind 2021 in de remote acces-omgeving beschikbaar stelde. Daarbij gaat het onder andere om onderzoek naar de weerbaarheid van de economie, de doorwerking van schokken, de flexibiliteit in het kader van bijvoorbeeld de energietransitie, en om het detecteren van relevante ketens en clusters van bedrijven. Ook wordt verder gewerkt aan de ontwikkeling van deze netwerkdatasets (verbreding en verdieping van het netwerk en verbetering van de kwaliteit) en het ontwikkelen van afgeleide publicaties en analysetools in samenwerking met externe partijen. In 2023 probeert het CBS  op dit thema internationale samenwerkingen met buitenlandse statistiekbureaus, universiteiten en dergelijke op te zetten en uit te bouwen, onder andere om internationale vergelijkingen mogelijk te maken. Binnen het CBS worden diverse toepassingen ontwikkeld voor gebruik bij andere statistieken, bijvoorbeeld voor input/output-tabellen van de nationale rekeningen.

Fenomeengericht adequaat meten van de economie
Het CBS wil toonaangevend zijn als het gaat om het signaleren, meten en beschrijven van (nieuwe) economische fenomenen. Om het maatschappelijk debat goed te kunnen blijven voeden is focus nodig, ook om te voorkomen dat de statistische beschrijving (te) versnipperd raakt. In 2023 stelt het CBS voor de economische statistieken drie inhoudelijke thema’s centraal voor het ontwikkelen van nieuwe statistieken en output. Het CBS richt zich daarbij op het nog beter vertellen van het grote, fenomeengerichte verhaal achter de thema’s:

• Klimaat en duurzaamheid
• Digitalisering, kennis en economie
• Globalisering en waardeketens

Binnen de thema’s zoomt het CBS in op de rol van de verschillende actoren in de economie: personen, huishoudens, bedrijven en overheid. Daarnaast kijkt het CBS wat dit betekent voor verdelingsvraagstukken en de link tussen micro- en macrodata. Gebruikers(wensen) staan voor deze thema’s centraal. Leden van de externe expertgroep denken met het CBS mee over de invulling van de thema’s en zullen waar mogelijk en wenselijk samenwerken. Om de economie adequaat te meten en beschrijven werkt het CBS samen met verschillende partijen binnen en buiten Nederland.

Modernisering agrarische statistieken
De werkzaamheden voor de Eurostat-grant Agri-Sisa (Agriculture System Integration and Spatial Analyses) worden in 2023 afgerond. Samen met externe partners onderzoekt het CBS de mogelijkheden van nieuwe databronnen ten behoeve van statistieken over oogsten van gewassen en gewasbescherming, zoals sensordata van landbouwmachines, satellietdata en farm-management informatiesystemen. Zo kan de regeldruk verlaagd worden en kunnen de effecten van droogte geanalyseerd worden.

Vernieuwing visualisatie CBS in uw Buurt
Het CBS ontwikkelt een nieuwe versie van CBS in uw buurt. De visualisatieomgeving wordt gebruiksvriendelijker en is beter te onderhouden dan de huidige versie. In 2023 wordt deze vernieuwde versie gepubliceerd.

In die omgeving kunnen gebruikers snel en eenvoudig een selectie maken van onderwerpen en perioden waarover regionale informatie over gemeentes, wijken en buurten in kaartvorm getoond wordt. Dat wordt ook mogelijk voor andere gebiedsindelingen, zoals postcodegebieden en vierkanten.

De doorzoekbaarheid en vergelijkbaarheid van de onderliggende datasets zijn belangrijke kenmerken van de techniek die gebruikt wordt. De regionale statistische informatie zal met deze aanpak niet alleen makkelijker snel gevisualiseerd kunnen worden, maar de vindbaar van de statistische informatie verbetert voor de gebruiker.De generieke aanpak maakt het bijvoorbeeld ook mogelijk dat in nieuwsberichten eenvoudig naar relevant kaartmateriaal kan worden gelinkt.

Netwerkanalyses persoonsnetwerken
Vanaf 2020 is het CBS bezig met het ontwikkelen van een persoonsnetwerk met behulp van registerdata uit het Stelsel van Sociaal-statistische Bestanden (SSB). Het persoonsnetwerk bevat 1,4 miljard relaties van 17 miljoen Nederlanders: relaties tussen huisgenoten, familie, buren, collega’s en klasgenoten. Het bestand kent een grote belangstelling van buiten. Zo wordt het door externe onderzoekers gebruikt in de beveiligde microdata-omgeving en vindt er op basis van het netwerkbestand statistisch onderzoek plaats.

In 2022 is het bestand verder doorontwikkeld door validatie en verbetering van de afleidingsregels. Daarnaast is begonnen met het opzetten van een proces voor de productie van jaarlijkse netwerkbestanden en het maken van een visuele weergave van regionale segregatiepatronen. Deze werkzaamheden worden in 2023 voortgezet.