Auteur: Jaap Walhout, Hanneke Posthumus, Manon Joosten, Jochem Zweerink Publicatiedatum: 25-5-2022 00:00

Richting een nieuw verdeelmodel voor lwoo

4. Stabiliteit

De stabiliteit van achterstandsbudgetten over de jaren heen is één van de criteria waaraan een geschikte verdeelsleutel voor OCW aan moet voldoen. Het gaat hierbij om de stabiliteit van het totale budget aan lichte ondersteuning per samenwerkingsverband waarbij pro en regionale ondersteuning ook meetellen. Hoe dit budget is vastgesteld, is in onderstaand kader toegelicht.

Berekening budget lichte ondersteuning

Het budget dat samenwerkingsverbanden momenteel voor lichte ondersteuning ontvangen bestaat uit drie onderdelen: regionale ondersteuning, lwoo en pro. Het budget voor lwoo bestaat weer uit twee onderdelen: ondersteuning voor leerlingen met sociaalemotionele problematiek en ondersteuning voor leerlingen met een laag IQ en leerachterstand. In dit onderzoek laten we voor verschillende scenario’s zien hoe dit budget van jaar op jaar (én ten opzichte van de huidige situatie, zie hoofdstuk 5) zou veranderen door:

Voor ondersteuning van leerlingen met sociaalemotionele problematiek 23 procent van het geldende lwoo budget te verdelen naar rato van het aantal vmbo leerlingen in leerjaar 3 en 4 in het samenwerkingsverband. Uit eerder onderzoek van KBA is namelijk gebleken dat de behoefte hieraan landelijk evenredig is verdeeld, en 23 procent van de totale ondersteuningsbehoefte uitmaakt. Het bedrag voor lwoo voor sociaalemotionele ondersteuning is per jaar stabiel in alle door te rekenen scenario’s.
Voor ondersteuning van leerlingen met een laag IQ en leerachterstand 77 procent van het geldende lwoo budget te verdelen naar rato van de achterstandsscore van het samenwerkingsverband (berekent op basis van de onderwijsscores van de leerlingen in leerjaar 3 en 4 van het vmbo in het samenwerkingsverband). De achterstandsscore, en daarmee het bedrag, zal hierbij per scenario en jaar verschillen.
Voor regionale ondersteuning en pro uit te gaan van de geldende budgetten. Deze bedragen zijn per jaar in alle scenario’s stabiel.

4.1 Jaar-op-jaar veranderingen achterstandsbudgetten

De figuren 4.1.1 en 4.1.2 laten voor beide scenario’s hypothetische verschuivingen in de achterstandsbudgetten tussen opvolgende jaren zien: hoe had het budget voor lichte ondersteuning van jaar op jaar gefluctueerd als de nu overwogen nieuwe systematiek al was ingevoerd in de periode 2017 tot en met 2020? De punten in de figuren geven de samenwerkingsverbanden weer. Een punt op de diagonaal geeft aan dat het achterstandsbudget tussen twee jaren gelijk is gebleven. Een punt boven de diagonaal duidt erop dat het budget hoger is in het nieuwe jaar dan in het oude jaar. Een punt onder de diagonaal juist dat het budget in het nieuwe jaar lager is. De figuren voor beide scenario’s laten zien dat nagenoeg alle punten op of tegen de diagonaal liggen. Dit betekent dat de achterstandsbudgetten behoorlijk stabiel zijn over de jaren voor beide scenario’s en dat er qua stabiliteit geen duidelijke verschillen tussen de scenario’s zijn.

Dit beeld wordt bevestigd in de tabellen 4.1.3 en 4.1.4. Deze tabellen tonen per scenario hoeveel samenwerkingsverbanden er van jaar op jaar in absolute en relatieve zin meer of minder op voor- of achteruit zouden zijn gegaan. Bij de keuze voor een doelgroep van 15 procent, zou in de verschillende jaren tussen de 3 en 5 procent van de samenwerkingsverbanden én een absolute (positieve of negatieve) verandering van tenminste 500.000 euro én een percentuele (positieve of negatieve) verandering van tenminste 5 procent hebben gehad. Bij de keuze voor een doelgroep van 20 procent ligt dit percentage tussen de 0 en 4 procent. Het aandeel verbanden dat met absoluut én relatief grotere fluctuaties te maken krijgt is in beide scenario’s dus beperkt.

De oorzaken voor de grootste fluctuaties verschillen van geval tot geval. Wel zijn er wat algemene patronen zichtbaar. Voor grote dalingen is het veelal zo dat grote dalingen van het aantal leerlingen een rol spelen. Aangezien 23 procent van het lwoo budget wordt verdeeld op basis van het aantal vmbo leerlingen in de bovenbouw, heeft een daling van het aantal leerlingen een directe invloed op het budget. De daling van het aantal leerlingen heeft dikwijls ook een negatief effect op het budget via verlaagde achterstandsscores, omdat het aantal leerlingen met een Turkse, Surinaamse of Noord-Afrikaanse herkomst dikwijls disproportioneel sterk krimpt.

Betreffende herkomsten dragen positief bij aan een onderwijsscore en dragen daarmee negatief bij aan de achterstandsscore en het budget. Bij grote stijgingen van het budget speelt de 23 procent van het lwoo budget die wordt verdeeld op basis van het aantal vmbo bovenbouwleerlingen een belangrijke rol. Naarmate er in totaal minder vmbo bovenbouwleerlingen zijn en het totale lwoo budget gelijk blijft, stijgt het lwoo budget per leerling. Vooral voor samenwerkingsverbanden met veel leerlingen zorgt dit voor een sterke stijging van het budget. In deze samenwerkingsverbanden is doorgaans geen sprake van een sterke verschuiving in de leerlingpopulatie, maar is toch sprake van een sterke verandering van het budget. Naast deze hoofdfactoren dragen veranderingen in het opleidingsniveau van de ouders en het aantal geïmputeerde onderwijsscores, deels gedreven door het aantal asielleerlingen, soms ook bij aan zowel grote dalingen als stijgingen in budgetten.

4.1.3a Vergelijking van het absolute en relatief verschil in budget van samenwerkingsverbanden in 2020 ten opzichte van 2019 in een scenario met een doelgroep van 15 procent
	-1 miljoen of minder	-1 miljoen tot -500.000	-500.000 tot -100.000	-100.000 tot 100.000	100.000 tot 500.000	500.000 tot 1 miljoen	1 miljoen of meer	Totaal
-7,5 procent of minder	0	0	0	0	0	0	0	0
-7,5 tot -5 procent	0	0	1	0	0	0	0	1
-5 tot -2,5 procent	1	1	15	0	0	0	0	17
-2,5 tot 2,5 procent	0	0	6	24	10	1	0	41
2,5 tot 5 procent	0	0	0	0	8	1	0	9
5 tot 7,5 procent	0	0	0	0	3	1	0	4
7,5 procent of meer	0	0	0	0	2	1	0	3
Totaal	1	1	22	24	23	4	0	75

4.1.3b Vergelijking van het absolute en relatief verschil in budget van samenwerkingsverbanden in 2019 ten opzichte van 2018 in een scenario met een doelgroep van 15 procent
	-1 miljoen of minder	-1 miljoen tot -500.000	-500.000 tot -100.000	-100.000 tot 100.000	100.000 tot 500.000	500.000 tot 1 miljoen	1 miljoen of meer	Totaal
-7,5 procent of minder	0	2	1	0	0	0	0	3
-7,5 tot -5 procent	0	0	6	0	0	0	0	6
-5 tot -2,5 procent	0	0	5	1	0	0	0	6
-2,5 tot 2,5 procent	0	1	13	23	9	0	0	46
2,5 tot 5 procent	0	0	0	2	8	0	1	11
5 tot 7,5 procent	0	0	0	0	1	1	1	3
7,5 procent of meer	0	0	0	0	0	0	0	0
Totaal	0	3	25	26	18	1	2	75

4.1.3c Vergelijking van het absolute en relatief verschil in budget van samenwerkingsverbanden in 2018 ten opzichte van 2017 in een scenario met een doelgroep van 15 procent (2018 t.o.v. 2017)
	-1 miljoen of minder	-1 miljoen tot -500.000	-500.000 tot -100.000	-100.000 tot 100.000	100.000 tot 500.000	500.000 tot 1 miljoen	1 miljoen of meer	Totaal
-7,5 procent of minder	0	1	0	0	0	0	0	1
-7,5 tot -5 procent	0	1	2	0	0	0	0	3
-5 tot -2,5 procent	0	1	12	0	0	0	0	13
-2,5 tot 2,5 procent	0	1	8	24	12	0	0	45
2.5 tot 5 procent	0	0	0	1	6	2	1	10
5 tot 7,5 procent	0	0	0	0	2	0	0	2
7,5 procent of meer	0	0	0	0	1	0	0	1
Totaal	0	4	22	25	21	2	1	75

4.1.4a Vergelijking van het absolute en relatief verschil in budget van samenwerkingsverbanden in 2020 ten opzichte van 2019 in een scenario met een doelgroep van 20 procent
	-1 miljoen of minder	-1 miljoen tot -500.000	-500.000 tot -100.000	-100.000 tot 100.000	100.000 tot 500.000	500.000 tot 1 miljoen	1 miljoen of meer	Totaal
-7,5 procent of minder	0	0	0	0	0	0	0	0
-7,5 tot -5 procent	0	0	0	0	0	0	0	0
-5 tot -2,5 procent	0	1	15	1	0	0	0	17
-2,5 tot 2,5 procent	1	0	11	18	9	1	0	40
2,5 tot 5 procent	0	0	0	1	13	1	0	15
5 tot 7,5 procent	0	0	0	0	1	1	0	2
7.5 procent of meer	0	0	0	0	0	1	0	1
Totaal	1	1	26	20	23	4	0	75

4.1.4b Vergelijking van het absolute en relatief verschil in budget van samenwerkingsverbanden in 2019 ten opzichte van 2018 in een scenario met een doelgroep van 20 procent
	-1 miljoen of minder	-1 miljoen tot -500.000	-500.000 tot -100.000	-100.000 tot 100.000	100.000 tot 500.000	500.000 tot 1 miljoen	1 miljoen of meer	Totaal
-7,5 procent of minder	0	2	2	0	0	0	0	4
-7,5 tot -5 procent	0	0	5	0	0	0	0	5
-5 tot -2,5 procent	0	0	7	0	0	0	0	7
-2,5 tot 2,5 procent	0	0	14	23	10	0	0	47
2,5 tot 5 procent	0	0	0	1	8	1	1	11
5 tot 7,5 procent	0	0	0	0	0	0	0	0
7,5 procent of meer	0	0	0	0	0	0	1	1
Totaal	0	2	28	24	18	1	2	75

4.1.4c Vergelijking van het absolute en relatief verschil in budget van samenwerkingsverbanden in 2018 ten opzichte van 2017 in een scenario met een doelgroep van 20 procent
	-1 miljoen of minder	-1 miljoen tot -500.000	-500.000 tot -100.000	-100.000 tot 100.000	100.000 tot 500.000	500.000 tot 1 miljoen	1 miljoen of meer	Totaal
-7,5 procent of minder	0	0	0	0	0	0	0	0
-7,5 tot -5 procent	0	0	3	0	0	0	0	3
-5 tot -2,5 procent	0	1	11	0	0	0	0	12
-2,5 tot 2,5 procent	0	0	6	28	12	0	1	47
2,5 tot 5 procent	0	0	0	2	9	0	0	11
5 tot 7,5 procent	0	0	0	0	2	0	0	2
7,5 procent of meer	0	0	0	0	0	0	0	0
Totaal	0	1	20	30	23	0	1	75

4.2 Tussenconclusie

We kunnen op basis van de analyses in dit hoofdstuk concluderen dat jaarlijkse veranderingen in achterstandsbudgetten over het algemeen klein zijn. Dit geldt voor beide scenario’s. Ook zijn de verschillen in stabiliteit tussen de scenario’s zeer beperkt.