5. Slotsom
De natuurlijke leefomgeving is van groot belang voor het niveau van brede welvaart dat mensen ervaren. In dit stuk is die relatie beschreven aan de hand van een select aantal ecosysteemdiensten, die een rechtstreeks verband leggen tussen de bijdragen aan brede welvaart en de ecosysteemtypen die ze genereren. De natuurlijk kapitaalrekeningen laten op verschillende ruimtelijke niveaus zien welke omzettingen in ecosystemen zijn opgetreden en welke ecosysteemdiensten worden aangeboden. Om brede welvaart op basis van natuurlijk kapitaal ook voor komende generaties te waarborgen, is het essentieel dat het niveau van natuurlijk kapitaal, en dus ook het aanbod van ecosysteemdiensten, niet achteruit gaat. Vanuit de natuurlijk kapitaalrekeningen worden indicatoren geïdentificeerd die opgenomen kunnen worden in toekomstige edities van de Monitor Brede Welvaart en SDG’s. Voorbeelden daarvan zijn de groen-blauwe ruimte, het areaal dichtbevolkt gebied, CO2 afvang in de leefomgeving ten opzicht van de IPCC uitstoot, en het aantal natuurwandelingen.
Verreweg de meeste ecosysteemdiensten worden geleverd door bos en andere natuurlijke en half-natuurlijke gebieden. Het totale areaal bos in Nederland nam tussen 2013 en 2018 echter af, vooral door het verdwijnen van niet-beschermd bos. Deze afname stagneerde evenwel tussen 2018 en 2020. Tegelijkertijd was er een groeiende behoefte aan natuur om te recreëren, en ook het meerdaags natuurtoerisme nam toe. De geplande uitbreiding van het NNN kan aan deze groeiende vraag bijdragen. De uitvoering hiervan behoeft echter versnelling om het einddoel in 2027 te kunnen halen; door toenemende ruimtelijke claims en hogere grondprijzen staat deze doelstelling nu al regionaal onder druk. De bossenstrategie voorziet in de ontwikkeling van een aanzienlijke oppervlakte bos. Ook dit kan resulteren in een positieve impact op brede welvaart. Van belang vanuit het perspectief van ecosysteemdiensten is dat dit bos, en ook andere vormen van natuur, ook toegankelijk en aantrekkelijk zijn.
De bevolkingsgroei in de nabije toekomst zal leiden tot een toenemende ruimteclaim voor wonen en energie, transport, werken en andere voorzieningen. De totale omvang van deze en andere claims is op dit moment nog erg onzeker. De afgelopen jaren lieten zien dat tussen 2013 en 2020 met name landbouwgrond en de niet-beschermde natuur is omgezet in bebouwd gebied. Indien in de toekomst uitsluitend landbouwgrond zou worden omgezet, dan resulteert een eerste inschatting van de benodigde ruimte voor natuur, bos en wonen in een claim die ruim 3 maal zo groot is als de geobserveerde omzettingen van landbouwgrond tussen 2013 en 2020.
Door te kijken naar de veranderingen van de omvang van ecosystemen komt een beeld naar voren van natuurlijk kapitaal dat onder druk staat, terwijl de vraag naar de verschillende voordelen die ecosysteem bieden alleen maar toeneemt. De afname van de kwaliteit van veel van deze ecosystemen, door o.a. de stikstofproblematiek en klimaatgerelateerde problemen zoals verdroging, zorgt voor verdere druk op de beschikbaarheid en kwaliteit van natuurlijk kapitaal. De brede welvaart van komende generaties staat daardoor onder grote druk.