2. Klein effect verbruik, groot effect leveringstarieven

De verschillende tarieven voor transport, levering en belastingen en het verbruik bepalen de totale hoogte van de energierekening. Voor het verbruik nemen we een gemiddeld jaarverbruik van woningen, vastgesteld conform de berekeningen van de Klimaat- en energieverkenning (zie toelichting Gemiddeld gas- en elektriciteitsverbruik).

Op basis van de aangeboden leveringstarieven en rekening houdend met een geraamd afnemend jaarverbruik van elektriciteit en gas is de gemiddelde energierekening in januari 2022 1 264 euro hoger dan een jaar eerder (zie figuur 2.1).

Jaarlijks daalt de gemiddelde gas- en elektriciteitslevering aan woningen. Voor het gemak noemen we deze levering in dit artikel het verbruik (zie toelichting Gemiddeld gas- en elektriciteitsverbruik). Volgens de prognoses van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is in 2022 zowel het elektriciteits- als het gasverbruik ongeveer een kwart minder dan in 2012 (zie figuur 2.2). Het gasverbruik is hierbij gecorrigeerd voor buitentemperatuur (zie toelichting Temperatuurcorrectie gasverbruik) en bij het elektriciteitsverbruik wordt de zelf opgewekte stroom met zonnepanelen gesaldeerd met de totale levering; de zonnestroom telt dus niet apart mee in het verbruik. Het energieverbruik van woningen daalt door isolatie, het opwekken van eigen elektriciteit met zonnepanelen en doordat apparaten en lampen steeds energiezuiniger worden. Ook het aantal personen per huishouden daalt en nieuwbouwwoningen zijn de afgelopen decennia energiezuiniger geworden.

Prijs- en verbruikseffecten uitgesplitst

De totale verandering van de energierekening kunnen we uitsplitsen in prijs- en verbruikseffecten (zie toelichting Het berekenen van prijs- en verbruikseffecten). In Tabel 2.1 staat de opbouw van een energierekening in januari 2021 en januari 2022. Ook is aangegeven wat de effecten zijn van de prijsverandering en de verandering in gemiddeld verbruik. De vaste kosten veranderen alleen in prijs, niet in hoeveelheid. Het effect van een lager verbruik heeft daarom geen invloed op de transportkosten en de heffingskorting energiebelasting.

De ontwikkelingen van de kosten voor elektriciteit en gas, op basis van de prijzen die energieleveranciers vragen, verschillen flink. De jaarlijkse gasrekening steeg in januari 2022 met 1 099 euro ten opzichte van een jaar eerder (zie tabel 2.1), vooral door hogere leveringstarieven. De jaarlijkse elektriciteitsrekening steeg met 431 euro, ook vooral door hogere leveringstarieven. Maar doordat de energiebelasting op elektriciteit omlaag ging met 186 euro is de stijging minder groot dan bij gas. De hogere teruggave van energiebelasting (de heffingskorting die via de elektriciteitsrekening wordt verrekend) zorgt ervoor dat de energierekening 266 euro lager uitvalt. Het effect van een lager verbruik is bij elektriciteit en gas respectievelijk 32 euro en 26 euro. Totaal betekent dit dat de energierekening, op basis van de prijzen die energieleveranciers in januari 2022 vragen, 1 264 euro hoger uitvalt dan in januari 2021.

Effect meerjarige contracten met een vaste prijs

De hierboven gehanteerde prijzen zijn de prijzen zoals huishoudens deze gemiddeld betalen bij het afsluiten van een nieuw meerjarig contract en bij contracten met variabele tarieven. Het zijn de gemiddelde prijzen zoals deze aangeboden worden door de energiemaatschappijen op dat moment. In de laatste jaren is het afsluiten van een meerjarig contract met een vaste leveringsprijs per kilowattuur elektriciteit of kuub gas steeds populairder geworden. Het afgelopen jaar had minder dan de helft van de huishoudens een contract met een looptijd van meerdere jaren. Als een consument op tijd een dergelijk contract heeft afgesloten, dan merkt deze nu nog niets van de hogere leveringsprijs. Het is echter onbekend hoeveel huishoudens, welke contracten op welk moment tegen welke prijs hebben afgesloten. Het is wel duidelijk dat de verschillen in de hoogte van de energierekening tussen huishoudens hierdoor dit jaar extra groot worden. In tabel 2.2 staat een voorbeeld waarbij een huishouden in januari 2021 een contract heeft afgesloten met een meerjarige vaste leveringsprijs van 0,2725 euro per kuub gas en 0,0716 euro per kilowattuur elektriciteit. Het huishouden in dit voorbeeld heeft bij een gemiddeld energieverbruik een energierekening van 1 108 euro in januari 2022. Dat is 1 692 euro minder dan op basis van de afsluitprijzen in januari 2022 en 440 euro minder op jaarbasis dan in januari 2021. Dit huishouden heeft dus vooralsnog geen last van stijgende leveringstarieven, maar wel het voordeel van de veel lagere belastingen.

Tot slot zijn de gehanteerde verbruiken van 2021 en 2022 prognoses. Hiervan zijn nog geen definitieve cijfers beschikbaar. Bovendien is het afnemend verbruik niet gelijk verdeeld over de huishoudens. De verbruiken verschillen van jaar tot jaar tussen huishoudens. Sommige huishoudens veranderen niets aan hun gedrag of woning, terwijl anderen ingrijpende woningverbeteringen doorvoeren. Ook kan door bijvoorbeeld gezinsuitbreiding of veranderende leefomstandigheden het energieverbruik toe- of afnemen.