5. De arbeidsmarkt

In 2023 telde Nederland gemiddeld 359 duizend werklozen. Dat is 9 duizend meer dan in 2022. Het werkloosheidspercentage steeg van 3,5 procent in 2022 naar 3,6 procent in 2023. De toename van de werkloosheid in 2023 is vooral toe te schrijven aan jongeren van 15 tot 25 jaar. Ook bij 25- tot 45-jarigen was het aantal werklozen wat groter. Onder 45-plussers was de werkloosheid echter opnieuw lager dan een jaar eerder. Het gaat bij het aantal werklozen om mensen zonder betaald werk die hier recent naar hebben gezocht en direct beschikbaar zijn om aan de slag te gaan. 

Tijdens de eurocrisis in 2014 bereikte de werkloosheid een piek met 762 duizend. Daarna liep tot 2020 het aantal werklozen gestaag terug. In 2020 nam door de coronacrisis de werkloosheid tijdelijk toe. Het steunbeleid van de overheid voorkwam een sterkere stijging van de werkloosheid en met het snelle economische herstel werd in de laatste maanden van 2020 de dalende trend van de werkloosheid weer opgepakt. Hierdoor waren er in 2021 al weer minder werklozen dan in 2019. Aan deze daling kwam in 2023 een eind, maar het aantal werklozen bleef lager dan voor corona.

De netto-arbeidsparticipatie, het deel van de bevolking van 15 tot 75 jaar dat betaald werk heeft, was in 2023 opnieuw hoger dan een jaar eerder. Met 73,1 procent was de netto-arbeidsparticipatie ook op het hoogst sinds de reeks in 2003 is gestart. De toename van de arbeidsdeelname was relatief het sterkst bij 45-plussers en jongeren tot 25 jaar. Bij 25- tot 45-jarigen was de stijging gering.

Ook in 2023 was de arbeidsmarkt krap. In het laatste kwartaal van 2023 stonden tegenover elke 100 werklozen opnieuw 114 vacatures. De spanning op de arbeidsmarkt was in de tweede helft van 2023 wel lager dan in de zes kwartalen daarvoor. Daarnaast lag zowel het aantal banen, het aantal werkzame personen als het aantal gewerkte uren in 2023 hoger dan in 2022. 

De combinatie van een krappe arbeidsmarkt en een hoge inflatie leidde tot hogere loonstijgingen. In 2023 lagen de cao-lonen gemiddeld 6,1 procent hoger dan in 2022. Deze toename is bijna een verdubbeling van de ontwikkeling van het jaar ervoor, toen de lonen nog met 3,2 procent stegen. De cao-loonstijging in 2023 is de grootste in ruim veertig jaar tijd. De reële loonontwikkeling voor heel 2023 was echter negatief (-1,6 procent). Dit betekent dat de lonen minder hard stegen dan de prijzen. 

In het laatste kwartaal van 2023 lagen de cao-lonen 6,9 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Al twee jaar achtereen was de cao-loonstijging elk kwartaal groter. De reële cao-loonontwikkeling was in vierde kwartaal van vorig jaar 3,6 procent. In de eerste drie kwartalen van 2023 was reële cao-loonontwikkeling negatief.