2. Wat is de arbeidsinkomensquote?
De arbeidsinkomensquote (aiq) beschrijft welk deel van het totaal verdiende inkomen van een land als beloning van arbeid terechtkomt bij werknemers en zelfstandigen. Het deel van het inkomen dat niet naar arbeid gaat, het netto exploitatieoverschot (of operationele winst), is per definitie een vergoeding voor inzet van kapitaalgoederen, zoals machines en gebouwen en immateriële activa. Daarmee is de aiq een indicator voor de verdeling van het totaal verdiende inkomen tussen arbeid en kapitaal.
2.1 Opbouw van de arbeidsinkomensquote
De aiq wordt berekend uit het totaal verdiende inkomen van een land. Dit totaal verdiende inkomen wordt in de aiq gelijkgesteld aan de netto toegevoegde waarde, minus het saldo van niet-productgebonden belastingen en subsidies. Het saldo van niet-productgebonden belastingen en subsidies wordt niet meegenomen omdat zij niet valt te verdelen tussen bedrijven en werknemers. Het gaat hier dus om inkomen uit productie en niet om inkomen uit bijvoorbeeld vermogen. Het totaal verdiende inkomen is opgebouwd uit de beloning van werknemers, het gemengd inkomen van zelfstandigen en het netto exploitatieoverschot. De aiq bestaat uit de som van de beloning voor werknemers en het gemengd inkomen uitgedrukt als percentage van het totaal verdiende inkomen.
| Inkomenscomponent | Netto exploitatieoverschot (mld euro) | Netto gemengd inkomen* (mld euro) | Sociale premies* (mld euro) | Lonen* (mld euro) |
|---|---|---|---|---|
| Waarde | 124,443 | 64,348 | 87,998 | 314,737 |
| *Beloning van arbeid | ||||
Beloning van werknemers
De inkomsten uit arbeid zijn opgebouwd uit twee onderdelen, waarvan de beloning van werknemers de grootste is. Het gaat hierbij vooral om de lonen in geld en natura die werknemers ontvangen. Dit kan variëren van reguliere lonen en bonussen, tot aan reisvergoedingen en maaltijden. Daarnaast bestaat de beloning van werknemers uit sociale premies ten laste van werkgevers, zoals werkgeversbijdragen aan pensioenpremies en sociale verzekeringen. Ook loondoorbetaling bij ziekte en sommige ontslagvergoedingen vallen onder de beloning van werknemers.
Gemengd inkomen
Het tweede onderdeel van de inkomsten uit arbeid is het gemengd inkomen. Dit wordt enkel verdiend door huishoudens en beslaat inkomsten van zelfstandigen, inkomsten uit de verhuur van woningen en inkomsten uit de grijze, zwarte en illegale economie. Het wordt het gemengd inkomen genoemd, omdat het zowel een winst- als loonbestandsdeel bevat. Beide componenten zijn lastig van elkaar te scheiden; zelfstandigen betalen zichzelf immers geen loon uit.
Netto-exploitatieoverschot
Het netto-exploitatieoverschot is de vergoeding voor de inzet van kapitaal door bedrijven en wordt ook wel operationele winst genoemd. Het verschil met het bruto exploitatieoverschot zijn de afschrijvingen. Dit zijn waardeverminderingen van kapitaalgoederen als gevolg van hun gebruik. Kapitaalgoederen zijn geproduceerde activa die een jaar of langer in het productieproces meegaan, zoals gebouwen en computers, maar ook bijvoorbeeld software.
Voor het berekenen van de aiq wordt gebruikgemaakt van het netto exploitatieoverschot omdat deze een beter beeld geeft van de inkomsten waaruit kan worden geïnvesteerd of gespaard (Schreyer, Cho & Hwang 2017). Op deze manier wordt immers rekening gehouden met de waardevermindering van kapitaalgoederen en de vervangingsinvesteringen die nodig zijn om de productiecapaciteit op peil te houden.