8. Conjunctuurbeeld

Het CBS bepaalt het conjunctuurbeeld aan de hand van de Conjunctuurklokindicator. Dit is het ongewogen gemiddelde van de indicatoren (exclusief het bbp) in de Conjunctuurklok van het CBS. Hierin zitten enkele vertrouwensindicatoren, bestedingscategorieën en indicatoren over de arbeidsmarkt. De conjunctuurklokindicator wordt elke maand aangevuld en bijgesteld met de nieuwste informatie.

Door de coronacrisis in 2020 raakte Nederland in een diepe laagconjunctuur. Al vrij snel veerde de Nederlandse economie op en in augustus 2021 was het conjunctuurbeeld volgens de conjunctuurklokindicator van het CBS weer positief. De oorlog in Oekraïne leverde opnieuw verstoringen in de economie op, onder meer door een extra druk op de inflatie. Het conjunctuurbeeld kantelde in juli 2022 en was begin 2023 negatief.

De inval van Rusland in Oekraïne had invloed op het vertrouwen en economische gedrag van bedrijven en huishoudens. De oorlog zorgde onder meer voor extra druk op de energieprijzen, bovenop de prijsstijgingen die ontstonden door het snelle herstel van de economie na de coronacrisis. Om de inflatie te beteugelen, verhoogden wereldwijd centrale banken de rente. Dat maakte geld (en hypotheken) duurder. Mede hierdoor koelde de woningmarkt in de loop van 2022 af en daalden de huizenprijzen.

8.1 Conjunctuurklokindicator (ongewogen gemiddelde van de indicatoren in de Conjunctuurklok)
jaar	maand	cyclus (afwijking van de langetermijntrend (=0))
2016	januari	-0,2
2016	februari	-0,18
2016	maart	-0,15
2016	april	-0,13
2016	mei	-0,08
2016	juni	-0,08
2016	juli	-0,04
2016	augustus	0,01
2016	september	0,05
2016	oktober	0,08
2016	november	0,14
2016	december	0,18
2017	januari	0,22
2017	februari	0,29
2017	maart	0,33
2017	april	0,37
2017	mei	0,42
2017	juni	0,45
2017	juli	0,48
2017	augustus	0,54
2017	september	0,58
2017	oktober	0,62
2017	november	0,69
2017	december	0,74
2018	januari	0,78
2018	februari	0,83
2018	maart	0,86
2018	april	0,86
2018	mei	0,87
2018	juni	0,86
2018	juli	0,84
2018	augustus	0,85
2018	september	0,84
2018	oktober	0,82
2018	november	0,82
2018	december	0,78
2019	januari	0,74
2019	februari	0,71
2019	maart	0,67
2019	april	0,64
2019	mei	0,62
2019	juni	0,58
2019	juli	0,55
2019	augustus	0,5
2019	september	0,47
2019	oktober	0,45
2019	november	0,4
2019	december	0,49
2020	januari	0,38
2020	februari	0,31
2020	maart	0,2
2020	april	-0,35
2020	mei	-1,05
2020	juni	-2,01
2020	juli	-2,02
2020	augustus	-1,32
2020	september	-1,16
2020	oktober	-0,95
2020	november	-0,89
2020	december	-0,66
2021	januari	-0,77
2021	februari	-1,02
2021	maart	-0,98
2021	april	-0,84
2021	mei	-0,58
2021	juni	-0,38
2021	juli	-0,07
2021	augustus	0,14
2021	september	0,24
2021	oktober	0,35
2021	november	0,45
2021	december	0,5
2022	januari	0,49
2022	februari	0,18
2022	maart	0,36
2022	april	0,42
2022	mei	0,56
2022	juni	0,56
2022	juli	0,46
2022	augustus	0,42
2022	september	0,28
2022	oktober	0,13
2022	november	0,08
2022	december	-0,02
2023	januari	-0,12

8.1 Conjunctuurklokindicator (ongewogen gemiddelde van de indicatoren in de Conjunctuurklok)
jaar	maand	cyclus (afwijking van de langetermijntrend (=0))
2016	januari	-0,2
2016	februari	-0,18
2016	maart	-0,15
2016	april	-0,13
2016	mei	-0,08
2016	juni	-0,08
2016	juli	-0,04
2016	augustus	0,01
2016	september	0,05
2016	oktober	0,08
2016	november	0,14
2016	december	0,18
2017	januari	0,22
2017	februari	0,29
2017	maart	0,33
2017	april	0,37
2017	mei	0,42
2017	juni	0,45
2017	juli	0,48
2017	augustus	0,54
2017	september	0,58
2017	oktober	0,62
2017	november	0,69
2017	december	0,74
2018	januari	0,78
2018	februari	0,83
2018	maart	0,86
2018	april	0,86
2018	mei	0,87
2018	juni	0,86
2018	juli	0,84
2018	augustus	0,85
2018	september	0,84
2018	oktober	0,82
2018	november	0,82
2018	december	0,78
2019	januari	0,74
2019	februari	0,71
2019	maart	0,67
2019	april	0,64
2019	mei	0,62
2019	juni	0,58
2019	juli	0,55
2019	augustus	0,5
2019	september	0,47
2019	oktober	0,45
2019	november	0,4
2019	december	0,49
2020	januari	0,38
2020	februari	0,31
2020	maart	0,2
2020	april	-0,35
2020	mei	-1,05
2020	juni	-2,01
2020	juli	-2,02
2020	augustus	-1,32
2020	september	-1,16
2020	oktober	-0,95
2020	november	-0,89
2020	december	-0,66
2021	januari	-0,77
2021	februari	-1,02
2021	maart	-0,98
2021	april	-0,84
2021	mei	-0,58
2021	juni	-0,38
2021	juli	-0,07
2021	augustus	0,14
2021	september	0,24
2021	oktober	0,35
2021	november	0,45
2021	december	0,5
2022	januari	0,49
2022	februari	0,18
2022	maart	0,36
2022	april	0,42
2022	mei	0,56
2022	juni	0,56
2022	juli	0,46
2022	augustus	0,42
2022	september	0,28
2022	oktober	0,13
2022	november	0,08
2022	december	-0,02
2023	januari	-0,12

Van alle conjunctuurindicatoren viel onder andere de tegenstelling tussen het vertrouwen van consumenten en producenten in 2022 op. Op een paar maanden na overtreft sinds 2019 het aantal consumenten dat negatief oordeelt over het economisch beeld en de eigen financiën het aantal optimisten. Na de coronaklap in maart 2020 klapte het vertrouwen in elkaar met de sterkste daling in een maand tijd ooit. Vervolgens begon in het laatste kwartaal van 2020 het vertrouwen enigszins te herstellen. Dat hield ongeveer een jaar aan. Per saldo bleven consumenten echter negatief.

Toen de inflatie aan het eind van 2021 begon op te lopen tot boven de 5 procent zette het consumentenvertrouwen opnieuw een daling in. Door de oorlog in Oekraïne steeg de inflatie in 2022 nog verder naar recordhoogtes en daalde het consumentenvertrouwen naar het laagste niveau ooit gemeten. Na oktober 2022 is het vertrouwen vier maanden op rij minder negatief geworden, maar is het nog steeds uitzonderlijk laag.

8.2 Consumentenvertrouwen, seizoengecorrigeerd
jaar	maand	saldo (gemiddelde van de deelvragen)
2019	maart	-3
2019	april	-3
2019	mei	-3
2019	juni	-1
2019	juli	1
2019	augustus	-1
2019	september	-2
2019	oktober	-1
2019	november	-2
2019	december	-2
2020	januari	-2
2020	februari	-2
2020	maart	-3
2020	april	-23
2020	mei	-31
2020	juni	-27
2020	juli	-26
2020	augustus	-29
2020	september	-28
2020	oktober	-30
2020	november	-26
2020	december	-19
2021	januari	-19
2021	februari	-19
2021	maart	-18
2021	april	-14
2021	mei	-9
2021	juni	-3
2021	juli	-4
2021	augustus	-6
2021	september	-5
2021	oktober	-10
2021	november	-20
2021	december	-26
2022	januari	-28
2022	februari	-30
2022	maart	-39
2022	april	-48
2022	mei	-47
2022	juni	-50
2022	juli	-51
2022	augustus	-54
2022	september	-59
2022	oktober	-59
2022	november	-56
2022	december	-52
2023	januari	-49
2023	februari	-44

8.2 Consumentenvertrouwen, seizoengecorrigeerd
jaar	maand	saldo (gemiddelde van de deelvragen)
2019	maart	-3
2019	april	-3
2019	mei	-3
2019	juni	-1
2019	juli	1
2019	augustus	-1
2019	september	-2
2019	oktober	-1
2019	november	-2
2019	december	-2
2020	januari	-2
2020	februari	-2
2020	maart	-3
2020	april	-23
2020	mei	-31
2020	juni	-27
2020	juli	-26
2020	augustus	-29
2020	september	-28
2020	oktober	-30
2020	november	-26
2020	december	-19
2021	januari	-19
2021	februari	-19
2021	maart	-18
2021	april	-14
2021	mei	-9
2021	juni	-3
2021	juli	-4
2021	augustus	-6
2021	september	-5
2021	oktober	-10
2021	november	-20
2021	december	-26
2022	januari	-28
2022	februari	-30
2022	maart	-39
2022	april	-48
2022	mei	-47
2022	juni	-50
2022	juli	-51
2022	augustus	-54
2022	september	-59
2022	oktober	-59
2022	november	-56
2022	december	-52
2023	januari	-49
2023	februari	-44

Bij de industriële ondernemers was het vertrouwen net als in 2021 positief. Na de dip in april 2020 hadden de positieve ondernemers in januari 2021 alweer de overhand. Binnen een jaar tijd was het producentenvertrouwen weer nagenoeg terug op het niveau van voor de coronacrisis. Het producentenvertrouwen bereikte in november 2021 zelfs de hoogste waarde ooit. Ondanks de oorlog in 2022 bleef het vertrouwen van industriële ondernemers in de eerste helft van dat jaar redelijk op peil. Na juli 2022 ging het niveau wel omlaag, maar bleven ondernemers per saldo positief.

8.3 Producentenvertrouwen industrie (seizoengecorrigeerd)
jaar	maand	saldo (gemiddelde van de deelvragen)
2019	februari	6,3
2019	maart	6,1
2019	april	6,7
2019	mei	4,7
2019	juni	3,3
2019	juli	3,9
2019	augustus	3,9
2019	september	3,3
2019	oktober	3,6
2019	november	2,8
2019	december	2,9
2020	januari	2,5
2020	februari	3,7
2020	maart	0,2
2020	april	-28,7
2020	mei	-25,1
2020	juni	-15,1
2020	juli	-8,7
2020	augustus	-5,4
2020	september	-4,8
2020	oktober	-5,6
2020	november	-3,8
2020	december	-0,4
2021	januari	0,6
2021	februari	0,1
2021	maart	3,4
2021	april	6,5
2021	mei	8,8
2021	juni	11,5
2021	juli	12,3
2021	augustus	9,6
2021	september	11,1
2021	oktober	12,3
2021	november	12,7
2021	december	10,2
2022	januari	9
2022	februari	8,5
2022	maart	8,7
2022	april	10,8
2022	mei	9,9
2022	juni	8,1
2022	juli	8,4
2022	augustus	4,6
2022	september	2,6
2022	oktober	2,5
2022	november	3
2022	december	3,3
2023	januari	3,6

8.3 Producentenvertrouwen industrie (seizoengecorrigeerd)
jaar	maand	saldo (gemiddelde van de deelvragen)
2019	februari	6,3
2019	maart	6,1
2019	april	6,7
2019	mei	4,7
2019	juni	3,3
2019	juli	3,9
2019	augustus	3,9
2019	september	3,3
2019	oktober	3,6
2019	november	2,8
2019	december	2,9
2020	januari	2,5
2020	februari	3,7
2020	maart	0,2
2020	april	-28,7
2020	mei	-25,1
2020	juni	-15,1
2020	juli	-8,7
2020	augustus	-5,4
2020	september	-4,8
2020	oktober	-5,6
2020	november	-3,8
2020	december	-0,4
2021	januari	0,6
2021	februari	0,1
2021	maart	3,4
2021	april	6,5
2021	mei	8,8
2021	juni	11,5
2021	juli	12,3
2021	augustus	9,6
2021	september	11,1
2021	oktober	12,3
2021	november	12,7
2021	december	10,2
2022	januari	9
2022	februari	8,5
2022	maart	8,7
2022	april	10,8
2022	mei	9,9
2022	juni	8,1
2022	juli	8,4
2022	augustus	4,6
2022	september	2,6
2022	oktober	2,5
2022	november	3
2022	december	3,3
2023	januari	3,6