8. Conjunctuurbeeld

De Conjunctuurklok van het CBS laat de stand en het verloop van de Nederlandse conjunctuur zien en bestaat uit 12 indicatoren. Het gaat hierbij om investeringen, consumptie, uitvoer, productie industrie, consumentenvertrouwen, producentenvertrouwen, faillissementen, gewerkte uren, vacatures, werkloosheid, omzet uitzendbranche en prijzen bestaande koopwoningen. Het ongewogen gemiddelde hiervan is de Conjunctuurklokindicator. Medio maart stonden acht van de twaalf indicatoren onder hun langjarige trend. Export, productie industrie, huizenprijzen en faillissementen presteerden daarentegen beter dan de langjarige trend. Het gaat hierbij om de stand van de cijfers zoals die in maart 2021 bekend waren. Voor de meeste indicatoren was medio maart informatie bekend over de verslagmaanden december en januari.

Volgens de conjunctuurklokindicator verkeerde de economie tot het voorjaar van 2020 nog in hoogconjunctuur. Die periode startte in het najaar van 2016 en duurde ruim 3,5 jaar. Inmiddels verkeert de Nederlandse economie al bijna een jaar in laagconjunctuur. In de zomer werd het dieptepunt bereikt. Daarna trok de conjunctuur weer wat aan. Het herstel werd echter in de knop gebroken door de steeds strengere maatregelen tegen het coronavirus sinds oktober 2020. De economie lijkt daar deze keer wel iets beter mee om te gaan dan tijdens de lockdown in het voorjaar. Export van goederen en investeringen ondervinden nu minder schade, maar de consumptie wordt opnieuw zwaar geraakt.

De economische vooruitzichten blijven onzeker en hangen onder meer af van de ontwikkeling van de coronapandemie. Op moment van schrijven lopen de besmettingen en ziekenhuisopnames weer op. In Nederland en andere landen gelden daarom nog steeds strenge maatregelen tegen het verspreiden van het virus.

Door de coronacrisis belandde het producentenvertrouwen in april 2020 op het laagste niveau sinds de start van het onderzoek in 1985. Het vertrouwen van de industriële ondernemers ging van 0,2 in maart naar -28,7 in april. Net als bij het consumentenvertrouwen was dit veruit de sterkste afname in een maand ooit. In januari 2021 hadden de positieve ondernemers echter alweer de overhand. Binnen een jaar tijd was het producentenvertrouwen weer nagenoeg terug op het niveau van voor de coronacrisis.

Het snelle herstel van het producentenvertrouwen is ook terug te zien in de productie van de industrie. In maart 2020 lag de gemiddelde dagproductie van de industrie nog op een relatief hoog niveau. Toen daalde de productie door de coronacrisis sterk en in mei 2020 werd een dieptepunt bereikt. Daarna trok de productie weer aan en lag in januari 2021 weer ongeveer op het niveau van voor de coronacrisis.

Het herstel van de productie industrie ging samen met de aantrekkende export van goederen. In januari 2021 was het volume van de goederenexport bijna 4 procent groter dan in januari 2020. Dat was de grootste groei in een jaar tijd.

Waar de internationale handel in goederen en de productie van de industrie weer op peil zijn, werken de onzekerheid en de contactbeperkende maatregelen nog steeds nadelig uit op vooral de consumptie door huishoudens. Zo hebben in januari 2021 consumenten 13,5 procent minder besteed dan in januari 2020. Dat is de op een na grootste krimp ooit gemeten; alleen in april 2020 was de daling van de consumptie groter.