1. Inleiding

1.1 Aanleiding, doel en leeswijzer

Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) heeft aan het CBS gevraagd om de economische vooruitgang van de toerismesector te monitoren in relatie tot de milieuprestaties van deze sector. In 2016¹⁾ heeft het CBS al eens een onderzoek op dit terrein gedaan. Het doel is de uitkomsten van dat onderzoek in dit rapport te updaten voor de jaren 2015-2022. 

Na een korte inleiding over de toerisme- en milieurekening wordt in de methodesectie uiteengezet hoe de cijfers tot stand zijn gekomen. In de resultatensectie worden de indicatoren met betrekking tot economische groei en milieu-impact van de toerismesector gepresenteerd en beschreven. Tenslotte worden er aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek naar de impact van de toerismesector.

1.2 Toerismerekeningen 

De Toerismerekeningen (SRT – Satellietrekening Toerisme) van het CBS zijn gebaseerd op de in 2008 opgestelde definitie van toerisme uit het statistisch raamwerk Tourism Satellite Account: Recommended Methodological Framework 2008²⁾. Het concept toerisme binnen de SRT omvat de activiteiten van personen reizend naar en verblijvend op plaatsen buiten hun normale omgeving voor ontspanning, zakelijk verkeer en andere activiteiten die niet gerelateerd zijn aan activiteiten die beloond worden vanuit de plaats die bezocht wordt. Voor het afbakenen van de normale omgeving is een tijdscriterium gehanteerd. De normale omgeving wordt verlaten als een activiteit inclusief reistijd meer dan twee uur, maar minder dan een jaar in beslag neemt.

De belangrijkste kernindicatoren van de SRT zijn de toeristische bestedingen, toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Toeristische bestedingen worden gedefinieerd als 'de totale bestedingen gedaan door toeristen of ten behoeve van toeristen voor, tijdens en na de reis en het verblijf op de plaats van bestemming'. Bestedingen worden dus toeristische bestedingen zodra de persoon die de besteding verricht een toerist is (of als de besteding ten behoeve van een toerist is). Bij de bestedingen wordt een onderscheid gemaakt tussen toeristische bestedingen die worden gedaan bij Nederlandse bedrijven enerzijds en bedrijven die buiten het Nederlands economisch territorium vallen anderzijds. De toeristische bestedingen bij Nederlandse bedrijven worden vervolgens uitgesplitst naar bestedingen door Nederlands ingezetenen³⁾, bestedingen door niet-ingezetenen en overige bestedingen.

1.3 Milieurekeningen

Net als bij de Toerismerekeningen, zijn de Milieurekeningen consistent met de Nationale Rekeningen. De Milieurekeningen koppelen milieustatistieken aan economische gegevens volgens internationale standaarden vastgelegd in het System of Environmental Economic Accounting (SEEA)⁴⁾. Hierdoor kan de relatie tussen het milieu en de economie op een consistente en verantwoorde manier geanalyseerd worden.

De Milieurekeningen omvatten zowel fysieke als monetaire gegevens⁵⁾. Hieronder vallen de emissierekening en de materiaalstroomrekening. In de emissierekening wordt de uitstoot van schadelijke stoffen naar lucht, water en bodem door verschillende economische sectoren gemonitord. De materiaalstroomrekening, met name de Materiaalmonitor⁶⁾, bevat cijfers over de fysieke (kilo) stromen van natuurlijke hulpbronnen, producten en residuen binnen de economie. 

De Milieurekeningen bieden inzicht in hoe economische activiteiten, zoals die uit de toerismesector, het milieu beïnvloeden en andersom. Ze kunnen daarmee een essentieel instrument voor beleidsmakers en onderzoekers vormen bij het ontwikkelen van duurzaamheidsstrategieën en het evalueren van milieubeleid.

1.4 Milieu-impact toerisme

Om de milieu-impact van de toerismesector te bepalen wordt het economisch belang uit de Toerismerekeningen gecombineerd met de milieu-impact uit de Milieurekeningen. Deze benadering sluit aan bij de richtlijnen van het MST (Measuring the Sustainability of Tourism⁷⁾). Het MST is een internationaal overeengekomen kader dat de belangrijkste concepten, definities en data-organisatiestructuren beschrijft ter ondersteuning van de productie en organisatie van gegevens over de impact en afhankelijkheden van toerisme op de economie, de samenleving en het milieu. Met de richtlijnen uit het MST kan de economische vooruitgang van de toerismesector worden gemonitord in relatie tot de milieuprestaties van de sector. Het MST is in maart 2024 aangenomen door de Statistische Commissie van de Verenigde Naties (UNSC). Het ministerie van EZK onderschrijft het belang om aan te sluiten bij dit internationale raamwerk.