4. AI-onderwijs
4.1 Kerncijfers AI-onderwijs
De kerncijfers van het AI-onderwijs zijn de aantallen ingeschreven studenten en gediplomeerden. Deze zijn opgenomen in tabel 4.1.1, samen met het totaal van alle ingeschrevenen en gediplomeerden in Nederland. In de tabel wordt een onderscheid gemaakt tussen AI-breed en AI-smal. AI-breed betreft een selectie26) van alle opleidingen met een AI-component. AI-smal bestaat uit opleidingen waarbij AI de kern vormt van de opleidingen. AI-smal maakt deel uit van AI-breed.
| 2018/'19 | 2019/'20 | 2020/'21 | 2021/'22 | 2022/'23 | 2023/'24 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ingeschrevenen | Totaal | 1 256 950 | 1 282 500 | 1 339 620 | 1 348 170 | 1 314 010 | 1 283 970 |
| Ingeschrevenen | AI-breed** | 84 780 | 88 930 | 99 520 | 103 940 | 105 780 | 103 960 |
| Ingeschrevenen | AI-smal | 3 430 | 4 100 | 5 030 | 5 740 | 6 410 | 7 130 |
| Gediplomeerden | Totaal | 310 540 | 314 210 | 332 770 | 321 770 | 330 200 | |
| Gediplomeerden | AI breed** | 14 590 | 15 350 | 17 800 | 17 640 | 19 990 | |
| Gediplomeerden | AI-smal | 580 | 790 | 1 020 | 1 060 | 1 350 | |
* Voorlopige cijfers. | |||||||
De aantallen ingeschreven studenten liggen vele malen hoger dan de aantallen gediplomeerden. Dat komt doordat ingeschrevenen alle studenten zijn met een onderwijsinschrijving, zowel eerstejaars als ouderejaars, terwijl gediplomeerden alleen ouderejaars studenten aan het einde van hun studie zijn.
In de tabellenset bij dit hoofdstuk staan meer gegevens dan waar we hier aandacht aan kunnen geven. De belangrijkste bevindingen worden in dit hoofdstuk gepresenteerd.
4.2 Toelichting op gemaakte keuzes
4.2.1 Selectie opleidingen
Voor dit hoofdstuk is een selectie gemaakt van zowel opleidingen met een AI-component als opleidingen waarbij AI de kern van de opleiding vormt. Bij de selectie is uitgegaan van de internationale classificatie voor het indelen van het onderwijs naar richting van de Unesco. Binnen deze indeling worden opleidingen gegroepeerd op basis van inhoudelijke verwantschap. Dit gebeurt op drie niveaus: hoofdgroep, subgroep en detailgroep. Het CBS heeft de detailgroepen verder uitgesplitst naar rubrieken. Sommige rubrieken bevatten opleidingen van één onderwijssoort, andere rubrieken bevatten opleidingen van meerdere onderwijssoorten. De selectie van AI-opleidingen is gemaakt op basis van deze rubrieken. Hiervoor is gekozen omdat het volgen van afzonderlijke opleidingen in de tijd lastig kan zijn. Zo kunnen opleidingen van naam veranderen en opgesplitst worden. Het in kaart brengen van deze wijzigingen is tijdrovend. Daarnaast komen er elk jaar nieuwe opleidingen bij. Deze zouden allemaal bekeken moeten worden om na te gaan of het AI-opleidingen zijn. Door te kiezen voor een selectie op basis van rubrieken zijn deze inspanningen niet nodig. De classificatie van opleidingen in rubrieken heeft namelijk al plaatsgevonden.
Er is gekozen om twee afbakeningen van AI-opleidingen (op basis van rubrieken) te gebruiken. De afbakening ‘AI-smal’ komt overeen met de rubriek ‘kunstmatige intelligentie en kennistechnologie’ en deze bestaat alleen uit opleidingen waarvan AI de kern is. De afbakening ‘AI-breed’ bestaat uit AI-smal, aangevuld met rubrieken van opleidingen waar AI deel uitmaakt van het curriculum, maar niet de kern van de opleiding vormt. In overleg met TNO is door het CBS en TNO een eerste selectie gemaakt van rubrieken voor “AI-onderwijs” (AI-breed). Deze rubrieken zijn daarna aangevuld met opleidingen uit een inventarisatie van AI-opleidingen uit 2022 van de Nederlandse AI coalitie (NLAIC). In overleg met TNO is tot slot uit het totaaloverzicht een selectie gemaakt van rubrieken “waarin AI-gerelateerde vaardigheden een plek hebben.”
De rubrieken en de onderliggende opleidingen die zijn opgenomen in AI-breed staan in deze tabellenset. De keuze van de rubrieken heeft een groot effect op de omvang en ontwikkeling van AI-breed. De selectie voor AI-breed dient voor vervolganalyses nog definitief te worden gemaakt met input van inhoudelijk experts.
4.2.2 Inschrijvingen en gediplomeerden
In dit hoofdstuk is ervoor gekozen om figuren en cijfers te presenteren over de inschrijvingen van studenten in AI-onderwijs. Omwille van de leesbaarheid van de grote hoeveelheid informatie zijn de cijfers over gediplomeerden27) alleen opgenomen in de tabellenset over AI-onderwijs. Bij interpretatie van de cijfers moet er rekening mee worden gehouden dat wijzigingen in aantallen eerstejaars studenten niet meteen duidelijk zichtbaar worden in de cijfers. Bij de cijfers over ingeschrevenen komt dat doordat deze niet alleen eerste- maar ook ouderejaars bevatten. Bij de cijfers over gediplomeerden komt dat doordat deze betrekking hebben op studenten aan het einde van hun studie.
4.2.3 Verschillende tabellensets
In de tabellenset bij dit hoofdstuk wordt., wordt de informatie over ingeschrevenen en gediplomeerden weergegeven in afzonderlijke tabellen, omdat ingeschrevenen en gediplomeerden niet zinvol met elkaar vergeleken kunnen worden binnen hetzelfde studiejaar. Daarnaast zijn er aparte tabellen voor middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en hoger onderwijs (ho), omdat deze onderwijssoorten verschillende uitsplitsingen kennen. Bij mbo wordt uitgesplitst naar onderwijsniveau. Binnen hoger onderwijs wordt onderscheid gemaakt naar wel/niet internationale studenten en onderwijsvorm (voltijd, deeltijd).
4.3 Groei AI-onderwijs
AI-smal maakt deel uit van AI-breed. Opleidingen die wel binnen AI-breed, maar niet binnen AI-smal vallen worden hier AI-toepassing genoemd. De ingeschrevenen in AI-smal waren een zeer klein deel (4-7 procent) van het totaal aantal AI-studenten (AI-breed).
| jaar | AI-smal (aantal ingeschrevenen) | AI-toepassing (aantal ingeschrevenen) |
|---|---|---|
| 2018/'19 | 3430 | 81350 |
| 2019/'20 | 4100 | 84830 |
| 2020/'21 | 5030 | 94490 |
| 2021'/22 | 5740 | 98200 |
| 2022/'23 | 6410 | 99370 |
| 2023'/24 | 7130 | 96830 |
| AI-breed is het totaal van AI-smal en AI-toepassing * Voorlopige cijfers | ||
Het aantal ingeschreven studenten in AI-breed nam in de periode 2018/’19 tot en met 2022/23’ toe. In 2023/’24 was het aantal ingeschreven studenten ongeveer gelijk aan het jaar ervoor.
Het totaal aantal ingeschreven studenten in Nederland nam in deze periode ook toe, maar deze toename was minder sterk dan die van het aantal studenten in AI-breed.
Het aantal studenten in AI-smal verdubbelde van 2018’19 tot 2023/’24. Ieder jaar steeg AI-smal meer dan het totaal aantal studenten en het aantal studenten in AI-breed. Ook was er geen sprake van een stagnatie zoals die zichtbaar was bij AI-breed. AI-smal was duidelijk in opkomst, al bleven de aantallen studenten in AI-smal nog relatief laag (zie figuur 4.3.1).
| schooljaar | totaal Nederland (index (2018/'19 = 100)) | AI-breed (index (2018/'19 = 100)) | AI-smal (index (2018/'19 = 100)) |
|---|---|---|---|
| 2018/'19 | 100 | 100 | 100 |
| 2019/'20 | 102 | 105 | 120 |
| 2020/'21 | 107 | 117 | 147 |
| 2021/'22 | 107 | 123 | 167 |
| 2022/'23 | 105 | 125 | 187 |
| 2023/'24 | 102 | 123 | 208 |
| * Voorlopige cijfers | |||
4.4 Meeste AI-studenten bij IT-algemeen
AI-breed had in totaal 103 960 ingeschreven studenten28) in studiejaar 2023/’24. Deze waren verdeeld over verschillende rubrieken met onderliggende opleidingen. Een rubriek kan opleidingen van verschillende onderwijssoorten (mbo, hoger beroepsonderwijs (hbo) en wetenschappelijk onderwijs (wo)) bevatten, maar dat is niet bij iedere rubriek het geval.
Binnen AI-breed was ‘informatietechnologie algemeen’ in 2023/’24 de grootste rubriek met zowel hbo- als wo-studenten (34 duizend), gevolgd door ‘marketing, commerciële economie’ (21 duizend) met vooral hbo-studenten. De rubriek ‘applicatiebouw en programmeren’ had voornamelijk mbo-studenten. In deze rubriek was een nieuwe mbo-opleiding ‘software developer’ gestart die studenten trok (zie ook verder in deze paragraaf). ‘Kunstmatige intelligentie en kennistechnologie’ (i.e. AI-smal) stond met 7 duizend ingeschreven studenten op de vierde plek van de geselecteerde AI-rubrieken.
| Onderwijsrubriek | wo (x 1000) | hbo (x 1000) | mbo (x 1000) |
|---|---|---|---|
| informatietechnologie algemeen | 11,06 | 22,97 | 0 |
| marketing, commerciële economie | 1,24 | 19,41 | 0 |
| applicatiebouw en programmeren | 0,14 | 0,71 | 10,42 |
| kunstmatige intelligentie en kennistechnologie (AI-smal) | 6,57 | 0,56 | 0 |
| industriële procesautomatisering | 0,84 | 1,82 | 3,72 |
| wiskunde | 5,04 | 0,91 | 0 |
| econometrie | 4,89 | 0 | 0 |
| technische industriële vormgeving | 4,57 | 0 | 0 |
| computertechniek en computer engineering | 3,7 | 0,31 | 0 |
| bedrijfsinformatica | 1,43 | 1,71 | 0 |
| biochemie, biologische laboratoriumtechniek | 0,46 | 1,47 | 0 |
| * Voorlopige cijfers | |||
De meeste rubrieken bleven stabiel in studentenaantallen in de periode vanaf 2018/’19. De vier grootste rubrieken bepaalden grotendeels de ontwikkeling van AI-breed. ‘Informatietechnologie algemeen’ steeg gestaag van 2018/’19 tot 2022/’23, daarna stagneerde het aantal studenten binnen deze rubriek. ‘Marketing en commerciële economie’ daalde licht vanaf 2020/’21. In 2019/’20 ging de hierboven genoemde nieuwe mbo-opleiding ‘software developer’ van start binnen de rubriek ‘applicatiebouw en programmeren’. De aantallen studenten binnen deze rubriek stegen daardoor fors, al bleef de bijdrage van deze rubriek binnen het totaal van AI-breed klein. AI-smal was de vierde in de lijst en steeg in deze vijf jaar gestaag in studentenaantallen.
| jaar | informatietechnologie algemeen (x 1000) | marketing, commerciële economie (x 1000) | kunstmatige intelligentie en kennistechnologie (AI-smal) (x 1000) | applicatiebouw en programmeren (x 1000) |
|---|---|---|---|---|
| 2018/'19 | 29,34 | 23,02 | 3,43 | 0,92 |
| 2019/'20 | 31,42 | 23,44 | 4,1 | 0,6 |
| 2020/'21 | 34,01 | 24,27 | 5,03 | 4,82 |
| 2021/'22 | 34,88 | 23,65 | 5,74 | 7,99 |
| 2022/'23 | 35,16 | 22,24 | 6,41 | 10,53 |
| 2023/'24 | 34,04 | 20,65 | 7,13 | 11,27 |
| * Voorlopige cijfers | ||||
4.5 Profiel AI-studenten
Dé AI-student was over het algemeen een man29) die voltijd studeerde voor een bachelor- of masterdiploma.
Binnen AI-breed lag het aandeel vrouwen in de onderzochte periode rond de 22 procent. Het merendeel van de studenten was ingeschreven voor een bachelor- of masteropleiding, al zorgde de nieuwe mbo-opleiding ‘software developer’ voor een duidelijke toename van het aantal mbo-studenten. AI-breed werd in 2023/’24 in het hoger onderwijs vrijwel alleen in voltijd gevolgd (95 procent), deeltijd en duaal kwamen heel weinig voor.
Studenten binnen AI-smal waren hiermee vergelijkbaar, alleen schommelde het aandeel vrouw tussen de 31 en 34 procent en was daarmee iets hoger. Studenten binnen AI-smal studeerden uitsluitend voltijd en stonden ingeschreven voor een bachelor- of masteropleiding. Hier was in deze periode geen structurele ontwikkeling in te zien.
4.6 Internationale AI-studenten
4.6.1 Internationale AI-studenten nemen toe
Internationale studenten worden enkel onderscheiden binnen het hoger onderwijs, dus vergelijkingen met niet-internationale studenten worden alleen gemaakt voor deze onderwijssoort.
| index (2018/'19 = 100) | Totaal hoger onderwijs (index (2018/'19 = 100)) | AI-breed (index (2018/'19 = 100)) | AI-smal (index (2018/'19 = 100)) |
|---|---|---|---|
| 2018/'19 | 100 | 100 | 100 |
| 2019/'20 | 110 | 119 | 143 |
| 2020/'21 | 121 | 139 | 186 |
| 2021/'22 | 134 | 163 | 234 |
| 2022/'23 | 142 | 186 | 267 |
| 2023/'24 | 149 | 203 | 322 |
| * Voorlopige cijfers | |||
In het hoger onderwijs stonden in studiejaar 2023/’24 128 duizend internationale studenten ingeschreven (zie: hier), binnen AI-breed waren dat er 18 duizend en binnen AI-smal 2500. Het aandeel internationale studenten in het hoger onderwijs was in dit studiejaar 16 procent (zie: hier). Binnen AI-breed was dat 20 procent en binnen AI-smal 35 procent. Ho-studenten AI waren dus relatief vaak internationale studenten.
Het aantal internationale studenten nam deze jaren sterk toe, zie figuur 4.6.1.1. Tussen 2018/’19 en 2023/’24 was het aantal internationale inschrijvingen gestegen met 49 procent. Binnen AI-breed (incl. AI-smal) en AI-smal nam het aantal inschrijvingen van internationale studenten harder toe dan onder alle studenten (zie figuur 4.6.1.1). Voor AI-breed nam het aantal inschrijvingen toe met 103 procent (dus meer dan verdubbeld) en voor AI-smal met 222 procent (dus meer dan drie keer zo veel).
Het aandeel vrouwen binnen de internationale AI-studenten lag stabiel op 33 procent. Dat was wat hoger dan het aandeel vrouwen binnen de niet-internationale AI-studenten (22 procent).
4.6.2 Internationale AI-studenten kiezen andere opleidingen
Het aandeel internationale studenten in AI-gerelateerde opleidingen (AI-breed) in het hoger onderwijs was in 2023/’24 20 procent (zie paragraaf 4.6.1). Dat aandeel verschilde sterk per rubriek.
De rubrieken (AI-breed) met de hoogste aantallen ingeschrevenen AI-studenten (internationaal en niet-internationaal) waren ‘informatietechnologie algemeen, en ‘marketing, commerciële economie’ (zie figuur 4.4.1). Internationale studenten kozen vaker andere opleidingen en kwamen meer terecht bij ‘computertechniek en computer engineering’, en bij ‘kunstmatige intelligentie en kennistechnologie’ (i.e. AI-smal). Deze rubrieken hadden dus een meer internationale studentenpopulatie.
| Rubriek, 2023/'24 | niet-internationaal (% ingeschrevenen) | internationaal (% ingeschrevenen) |
|---|---|---|
| AI-breed (hoger onderwijs) | 80 | 20 |
| computertechniek en computer engineering | 47 | 53 |
| kunstmatige intelligentie en kennistechnologie | 65 | 35 |
| wiskunde | 73 | 27 |
| econometrie | 76 | 24 |
| bedrijfsinformatica | 80 | 20 |
| informatietechnologie algemeen | 80 | 20 |
| technische industriële vormgeving | 81 | 19 |
| industriële procesautomatisering | 84 | 16 |
| biochemie, biologische laboratoriumtechniek | 89 | 11 |
| marketing, commerciële economie | 91 | 9 |
| applicatiebouw en programmeren | 92 | 8 |
| * Voorlopige cijfers | ||
27) Bij meerdere behaalde diploma’s binnen een studiejaar is voor het bepalen van de onderwijsrichting eerst voorrang gegeven aan het diploma van AI-smal, daarna AI-breed, daarna overige diploma’s (= geen AI-diploma).
28) De groep van AI-breed wordt gevormd door een selectie van rubrieken. Deze keuze heeft een groot effect op de aantallen en ontwikkelingen. Voor een vervolg moet deze selectie nog definitief gemaakt worden.
29) Geslacht ‘onbekend’ is niet meegeteld bij vergelijkingen tussen mannen en vrouwen. Deze groep is wel opgenomen in het totaal aantal studenten. Het betreft een kleine groep (minder dan 100 ingeschrevenen) die alleen voorkomt bij internationale studenten in de studiejaren 2022/’23 en 2023/’24.