Samenvatting

In opdracht van het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) brengt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de woningtransformaties jaarlijks in beeld. Dit rapport en de bijbehorende tabellenset geven inzicht in het aantal woningen die in 2023 aan de woningvoorraad zijn toegevoegd ten gevolge van transformatie. Onder transformatie wordt het hergebruik van bestaande panden verstaan waarbij het gebruik van het pand (deels) wordt omgezet van een niet-woonfunctie naar een woonfunctie. De woningen die ontstaan door transformatie van het pand worden in dit rapport woningtransformaties genoemd. 

De woningvoorraad neemt toe door nieuwbouw, woningtransformaties en andere ‘overige toevoegingen’. In 2023 waren er 8.755 woningtransformaties, dat is een daling van 8 procent ten opzichte van 2022. Nieuwbouw blijft de belangrijkste reden dat de woningvoorraad toeneemt. Het totaal van nieuwbouw en transformaties komt op 82,4 duizend woningen. Dat is 2 procent minder dan in 2022, toen ging het om 84,1 duizend woningen.

Van de bijna 8,8 duizend woningtransformaties in 2023 zijn de meeste gerealiseerd in de provincie Noord-Holland (1.960 woningtransformaties). Dat is een stijging van 22 procent ten opzichte van het aantal gerealiseerde woningtransformaties in deze provincie in 2022. In Zuid-Holland nam het aantal woningtransformaties juist af met 29 procent; deze provincie neemt landelijk nu de tweede plek in met 17 procent (1.480 woningtransformaties) van het totaal aantal woningtransformaties. Hierna volgen Gelderland met 13 procent (1.155 woningtransformaties) en Noord-Brabant met 12 procent (1.075 woningtransformaties).

De meeste woningtransformaties zijn in voormalige kantoorpanden (2.480 woningtransformaties). Het aandeel neemt echter af sinds 2021 toen 43 procent van de woningtransformaties in een kantoorpand was. In 2022 was dat 33 procent en in 2023 daalde dat naar 28 procent. Het aantal woningtransformaties nam in 2023 het sterkst toe in voormalige winkelpanden, met 37 procent ten opzichte van 2022. Daarmee zijn winkelpanden in 2023 goed voor 25 procent (2.165 woningtransformaties) van het totale aantal woningtransformaties. Procentueel gezien vindt de grootste afname plaats in de panden die als hoofdfunctie logies of wonen¹⁾ hadden, namelijk respectievelijk 61 en 24 procent minder woningtransformaties dan in 2022.

Transformaties waarbij maar een deel van het pand wordt getransformeerd naar woningen noemen we een deeltransformatie. Dat deeltransformaties een belangrijke rol spelen, blijkt uit het feit dat bij meer dan de helft (53%) van de pandtransformaties minder dan 50 procent van het pandoppervlak getransformeerd wordt naar woningen. Het aandeel panden dat (bijna) in zijn geheel wordt getransformeerd (75% of meer van het pandoppervlak) is met 33 procent gelijk aan voorgaande jaren.

Woningtransformaties hebben vaak een klein oppervlak: in 2023 is 69 procent van de woningtransformaties kleiner dan 75 m². De afgelopen jaren vindt een verschuiving plaats naar wat grotere oppervlaktes. In 2017 was 46 procent van de transformaties kleiner dan 50 m², sinds 2022 is dat nog maar 39 procent.

De vaak kleine woningen die ontstaan uit woningtransformatie worden vooral bewoond door eenpersoonshuishoudens en paren zonder thuiswonende kinderen. Bijna twee derde (64%) van de huishoudens die wonen in een woningtransformatie zijn eenpersoonshuishoudens, 25 procent van de bewoonde woningtransformaties wordt bewoond door paren zonder thuiswonende kinderen. Woningtransformaties worden veel door jongeren bewoond, 43 procent is 18 t/m 27 jaar. Van de getransformeerde woningen is 77 procent in bezit van een overige verhuurder, bijna 16 procent is een koopwoning en 7 procent is eigendom van een woningcorporatie.